Sunnanfari - 01.10.1893, Blaðsíða 6

30
í skáldlegu tilliti, en voru þá keyptar og lesnar í
grið, því þá var fátt eða eklcert til af aiþýðlegum
vísindaritum, en flestar Robinsonssögur snerta mjög
landafræði, þjóðafræði og jafnvel náttúrusögu, eins
og sögur Jules Verne’s um þessar mundir.
Fjórar af þessum Robinssögum hafa komið á
prent á íslenzku. Fyrst og fremst heflr Steingrímur
Thorsteinsson gefið út ágrip af sögu Defoe’s 1886,
Róbínson Krúsóe, og er það hentug bók handa
börnum, en fæstir held ég að séu á máli Hettner’s
að sagan sé afbragð í skáldlegu lilliti. Björn lög-
maður Markússon gaf út á Hólum 1756 »þess
svenska Gustav Landkrons og þess eingelska Bert-
holds fábreytilegir Robinsons, eður lífs og æfi sögur.
Ur dönsku útlagðar af séra J>orsteini Ketilssyni,
prófasti í Vaðla þíngi«, og eru sögur þessar taidar
merkilegri en Islendingasögur í formálanum. Sög-
urnar eru 348 bls., fjarskalega þétt prentaðar og
mundu vera stór bók ef þær væru prentaðar með
skapiegu letri. Loksins eru Felsenborgarsögur Ak.
1854, sællar minníngar, af þessu tagi. Reyndar
kom aldrei út af þeim nema fyrri hiutinn, en hann
er hvorki meira né minna en 544 síður og var
guðs lukka að ritið skyldi hætta í miðju kafi, þvi
verri bók hefir ekki sézt á íslenzku máli.
En auk þess eiga Islendíngar Robinssonssögu
út af fyrir sig, eins og áður er drepið á og mun
þeim fæstum vera það kunnugt. Sagan heitir: »Sá
íslenzki Robinson eða hinar undarlegu ferðir og
atburðir sem drifu á daga Gissurs Isleifs, sem
fæddur var á Islandi; er hér sérstaklega Iýst ein-
veru hans í tíu ár á óbygðri smáeyju og hvernig
hann komst loksins þaðan, en inn í þessa frásögn
er skotið skemtilegum ástasögum annarra manna.
Aptanvið er viðbætir, stutt en þó áreiðanleg skýrzla
um hina stóru eyju Island og nákvæmt kort af
henni«. Kmh. og Leipzig 1755. (IV) 346 bls.
Skýrzlan um Island er sex siður kortið er sama
og í bók Horrebows um Island 1752, en nöfnunum
er snúið á þýsku og eru þau öll afbökuð. F'raman
við bókina er mynd af Gissuri á tunnufari sínu,
sem seinna verður getið um.
F.kki stendur neinn höfundur á bókinni, en
menn vita þó eptir hvern hún er, Johan Georg
Fleischer, sem var herforingi (Kommandeursergent)
i Kmh. 1725—56. Hann ritaði ýmsar aðrar bækur
í sömu áttina, »Der nordische Robinson« 1749,
»Der dánische Robinson« I—IV 1750—53 og »Der
fáröische Robinson« 1756, en þótti annars fremur
lítilfjörlegur rithöfundur.
Aðalmaðurinn í bókinni Gissur er sjálfur látinn
segja frá, og er því haldið framan af sögunni,
meðan hann segir eingaunga af sjálfum sér, en
seinna, þegar sagan er orðin eins mikið um aðra
menn og hann sjálfan er frásagnarhættinum breytt
og vona ég að þetta ósamræmi hneixli eingan.
Eg er fæddur og uppalinn á Islandi. Faðir
minn var kaupmaður og hafði farið víða. Hann
sagði mér frá ferðum sínum i útlöndum og vaknaði
við það sterk laungun hjá mér til að fara að
dæmum hans. Vonutn bráðara bauzt ágætt tæki-
færi til að fullnægja þessari laungun. Kaupmaður
frá Hamborg varð veikur á Islandi, svo hann gat
ekki siglt með félögum sínum um haustið. Honum
var komið fyrir hjá föður mínum um veturinn og
batnaði honum þar smámsaman. Hann hafði sér
til skemtunar að kenna mér þýzku og var ánægður
með eptirtekt mína og framfarir. Loksins bauð
hann okkur feðgum að ég skyldi fara með sér til
Hamborgar og lofaði að leiðbeina mér þar og sjá
um mig. Við tókum þessu boði með þökkum, því
við vissum að maðurinn var valmenni. Aður en
ég fór af stað tók faðir minn mig á eintal og lagði
mér ýms heilræði, brýndi hann fyrir mér guðsótta,
trúmensku og greiðvikni við náúngann, en varaði
mig við blóti og ragni og drykkjuskap; hafði hann
ritað þessar áminníngar á blað og fekk mér það í
hendur, svo ég skyldi síður gleyma þeim; kvaddi
ég nú frændur og vini og komzt til Hamborgar
með heilu og höldnu.
Eg komzt á verzlunarskrifstofu i Hamborg og
lét mér mjög hugað um að geðjast húsbónda min-
ura, enda var hann harðánægður með mig og stakk
að mér mörgum gullpeningnum; hélt ég þeim saman
og forðaðizt að slá mér út og taka þótt i dansi,
dufli og drykkju, eins og svo mörgurn af jafnöldrum
minum hætti til. Aptur las ég góðar bækur, þegar
ég hafði tóm til, og fór mér nú óðum fram í
þýzkunni.
þegar ég var orðínn nokkurn veginn vel að
mér i verzlunarfræði fór mig að lánga til að nema
sjómannafræði; sagði ég húsbónda mínum það og
lét hann þegar kenna mér hana; kom hann mér í
undirstýrimannsstöðu á skipi, sem fór til Noregs og
þótti mér takast það starf svo vel, að ég fékk sömu
stöðu á skipi sem fór til kanarisku eyjanna. þar
var mér tekið mjög vel og skemti ég mér þar ágæt-
lega; sá ég fjaliið Pico á Teneriífa meðal annars,
og var okkur sagt að það væri hæzt fjall í heimi.
Ferðin gekk ágætlega að öllu leiti og komum við
aptur til Hamborgar með ógrynni af dýrindisvörum.
Eg stundaði nú sjómannafræði í sex mánuði
hjá ágætum meistara, á eigin kostnað, en notaði
jafnframt tækifærið til að kynna mér alt sem mér
þótti markvert í Hamborg og skrifaði ég hjá mér
það sem mér fanzt mest til um.
Húsbóndi minn mælti nú fram með mér við
einn af félögum sínum i Amsterdam og leið ekki á
mjög laungu áður en bréf komu um að ég skyldi
flýta mér þángað, og gæti ég orðið undirstýrimaður
á skipi til Batavía; þótti mér vænt um þetta. Nú
vissi ég að lángt mundi verða þángað til ég kæmi
aptur til Hamborgar og vildi ég því skilja vel við
þar. Eg bað því einn af félögum mínum að efna
til gildis handa sex mönnum, því ég þekti ekki
fleiri menn að marki, ekki alt of lángt frá borginnni;
ætlaði ég til þess 60 dali. Hann tók vel í það,
en gerði það af skömmum sinum að efna til svalls-