Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Page 60

60
þó: „Hann hugsaði, og skeði það“ enn þá háleitara.
Hvorugir fara því í raun og veru fram, að heimurinn
hafi verið skapaður af engu; hugsun, orð og vilji guð-
dómsins er einnig efni, og meira að segja höfuðefni.
Ágreiningurinn yrði þá að eins um hið áþreifanlega,
líkamlega efni; en það getur aldrei orðið neinn trúar-
lærdómur, hvernig því er varið ; það er eðlisfræðing-
anna og efnafræðinganna, að rannsaka það. Ekki kem-
ur heldur sú kredda hinna fornu spekinga í neinn
bága við kristindóminn, er þeir ætla hinni æðstu veru
bústað; leiðir þetta hugsunarrétt af vissunni um per-
sónulegan Guð, og er oss ekki kennt: Faðir vor, sem
ert á himnum? Ellegar: fyrst hin eilífa speki er eilíf,
en hennar orð og hugsanir eru framkvæmd, leiðir ekki
hugsunarrétt af þvi, að sköpunarverkið einnig er eilíft?
Eins augnabliks hugsunarleysi, eða — sem fyrir guð-
dóminn hefir sömu þýðingu — aðgjörðaleysi, væri
guðdómshugmyndinni ósamboðið. Og hvenær sköpun-
arverkið hafi byrjað eða hvort það hafi byrjað, haft
„upphaf“, getur aldrei orðið neinn trúarlærdómur.
Sumir guðfræðingar hafa kennt heimspekinni um, að
hún skapi vantrú, og því eigi að eins, eins og margur
segir, sé gagnslaus, heldur jafnvel skaðleg. fessi á-
burður er rangur; þeir heimspekingar einir, er slíkt
mætti um segja, eru þeir, er hafa hugsað of skammt.
Sé nógu langt hugsað, kemur tvennt fram: fyrst það,
að sjálfir trúarlærdómarnir, þeir sem sé, sem hugsun-
inni eru háðir, skýrast, og annað það, að hugsunin ein
er fjarri þvf að geta höndlað allan sannleika. Hugsun-
in er ekki einhlít. Voru hinir fornu heiðingjar Anaxa-
goras, Sokrates, Platon og Aristoteles, þessir menn,
sem innan um fleirgyðinga (polytheista) trúðu á einn
Guð, voru þeir ekki trúmenn? Var ekki Kant, á öld-
inni sem leið, hinn mesti trúmaður? Og jafnvel meðal
náttúru- og stjörnufræðinga, sem opt er borið á brýn,