Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 47
47
og stiður það mál með mörgum og djúpsæjum rök-
ura, og hefur reinslan síðansint, að hann hafði rjett
að mæla1. Hann rannsakar í firri hl.uta ritgjörðar
sinnar, hvert sjórnarfirirkomulag sje best sniðið eftir
þörfum nútímans og hefur reinslu annara þjóða firir
leiðarstein í því efni. Kemst hann að þeirri niður-
stöðu, að þingbundið einveldi sje hin besta stjórnar-
skipun, og eftir því vill hann laga hina firirhuguðu
stjórnarbót Islands, að svo miklu leiti sem unt er,
innan þeirra takmarka, sem konungsbrjefið 20. maí
1840 hafði sett. Þessi stjórnmálastefna, stefna Jóns
Sigurðssonar, var þannig grundvölluð á kröfum tím-
ans, á högum þjóðarinnar, eins og þeir vóru 1 raun
og veru, og á sögu stjórnarskipunarmálsins íslenska,
eins og því þá var komið — hún var »realistisk« í
besta skilningi orðsins.
Það síndi sig þannig, þegar fram í sótti, að það
var meira enn nafnið tómt, sem þeim bar á milli,
Fjölnismönnum og Fjelagsritamönnum, og að þess var
enginn kostur, að fjelögin mundu sameinast, meðan
skoðanir þeirra á stjórnmálum vóru svo ólíkar.
Fjölnismenn mistu mikils, þegar Tómas Sæmunds-
son dó, þeir áttu þar á bak að sjá foringja sínum
og um leið sínum besta liðsmanni. Sama ár dólíka
einhver helsti stirktarmaður Fjölnismanna heima á,
Islandi, Bjarni amtmaður Thórarensen. Það varþví
eðlilegt, þó að lítið irði úr framkvæmdum Fjölnis-
fjelagsins first í stað, og virðist það hafa legið í dái,
eftir það að »Þrjár ritgjörðir« komu út, þangað til
um haustið 1842, enn þó aldrei sofnað alveg út af,
og ersaga fjelagsins mjög óljós um þessar mundir.
1) Ní Fjelagsrit I, 125—133.