Vísir - 21.10.1965, Blaðsíða 9

VtSIR . Fimmtudagur 21. október 1965.
7
HAFNAR-
MINNINGAR
J einhverjum fræðum er ég
las í bemsku stóð setning
um eina borg suður á ftalíu,
sem mér varð minnisstæð: „Sjá
Napólí og dey síðan“. Þetta
orkaði einkennilega á ungan
dreng, hversvegna deyja, þótt
maður hefði séð Napólf? Hugs-
unin á bak við kom reyndar
smámsaman fram í dagsljósið: til
eru svo glæsilegir staðir, áð hafi
maður séð þá, láta aðrir staðir
mann ósnortinn þaðan í frá, þess
vegna er hægt að leggjast út af
og deyja án þess að missa af
nokkru. En ítalir eru víst eng
um líkir nema sjálfum sér og
Lilendingar einu sinni eins og
þeir eru og þeim er ekki lagið
að láta hrifningu sína í ljós á
jafn hástemmdan hátt. íslend-
ingi mundi aldrei detta í hug
að segja: Sjá Seyðisfjörð og
dey, jafnvel þótt hann hefði al-
izt upp á Seyðisfirði á þeim ár-
um, þegar ritsiminn var nýjasta
nýjungin, sfldin kom í torfum
upp að bryggju, og staðurinn
veitti R-vfk harða samkeppni í
menningarlegu tilliti. Eigi að síð
ur getur Seyðisfjörður átt sterK
ítök í huga fslendinga, kannski
engu síður en Napoli í ítölskum
huga. Þar kom meðal annars
fram í skemmtilegri ferðasögu
sem ég heyrði fyrir nokkrum
árum — sögumaður hafði farið
vestur til Ameríku og kunni frá
mörgu að segja, hafði séð stór
ar borgir og glæsileg mannvirki,
margar stofnanir og mikið af
menningu, en þó bliknaði þetta
allt og varð að hjómi í sam-
anburði við minninguna um það,
er hann kom niður af Fjarðar-
heiði i fyrsta sinni saklaus
sveitapiltur og sá húsaraðimar
og rafljósadýrðina á Seyðisfirði.
En þetta sannar Iíklega ekki ann
að en það að áhrif eru ekki síð
ur komin undir þeim sem sér
heldur en því sem séð er.
En ég hafði hvorki séð Seyð
isfjörð né Napólí, þegar ég
sigldi utan í fyrsta sinni tií
náms, þá nýbakaður stúdent, og
þess vegna var ég kannski upp
næmari fyrir áhrifum en ella og
þess vegna er mér líklega ferð-
in og það sem fyrir augu bar
minnisstæðari en ella. Tvennt
er mér þó einkum minnisstætt
frá sjálfri ferðareisunni — auk
sjóveikinnar sem mér fannst
víst þá að ég mundi aldrei
gleyma, hversu gamall sem ég
yrði — tvær stemningar. Sú
fyrri er frá brottförinni: ég var
nýbúinn að kveðja foreldra og
frændur og var að fara að heim-
an i fyrsta skipti svo að heitiö
gæti, til langdvalar. Gullfoss
gamli öslaði gráan sjóinn og
Ijósaröðin í Reykjavlk fjarlægð-
ist meir og meir og dvínaði unz
hún varð að litlum, daufum og
umkomuleysislegum ljóshnapp i
fjarska. Það greip mig einhvdr
kynleg tregakennd, hér var skil
ið eftir allt það sem þú þekktir
og unnir — skyldirðu nokkum
tíma eiga eftir að sjá það aftur’
Hin mjmdin er frá því er við
komum til Hafnar: bflferð að
kvöldi dags upp gegnum mið-
bæinn, meiri ljósadýrð, fleira
fólk, meiri ys og þys en maður
hafði nokkru sinni áður lifað.
Og eftir skamma viðdvöl á
hóteli var haldið beint í Tívólí.
Austurlenzkir töfraheimar
garðsins, Ijós og gosbrunnar
eins og úr þúsund og einni nótt
komu mér alveg í opna skjöldu,
og gerðu mig áð bami á ný.
En Kaupmannahöfn brosti
ekki ekki alltaf jafn blíðlega við
ungum stúdent og þetta fyrsta
kvöld. Þar voru líka til gráir og
úrsvalir rigningadagar, með vot
ar götur og óvingjarnlegar, næst
um fjandsamlegar húsaraðir. Og
hvergi var hægt að leita á náðir
náttúrunnar alls staðar
voru spjöll af verkum manna,
hvergi ósnortinn reit að finna. 1
þessar tilfinningar ófst stundum
einmanakennd og sðknuður —
ég hef reynt að lýsa þessu áður
og skal ekki endurtaka það hér.
ÞAR STÓÐ TÍMINN KYRR
En Smám saman samlagaðist
maður þessari stóru borg og
fór að horfa á hana sem kunn
ingja eða jafnvel vin. Og ýmsar
ánægjulegar minningar á ég frá
þessum fyrsta vetri. Ég var svo
heppinn að bekkjarbróð'r minn
og sambýlismaður fyrsta áfang
ann var náskvldur Finni pró-
fessor Jónssyni. Ég naut þessa
vinar míns þannig að mér var
boðið með honum til miðdegis
verðar hjá prófessorshjónunum
einu sinni í viku allan veturinn.
Þetta góða heimili var úti á
Friðriksberg við kyrrláta götu.
Þar innan^veggja var eins og
tíminn hefði staðið kyrr um
langt skeið. Þar var miðdegis
verður etinn á sama tíma og
tíðkaðist fyrir heimsstyrjöldina
fyrri, síðan fékk heimafölk sér
miðdegislúr en yið ungu menn-
irnir glugguðum í bók eða fór-
um út að ganga. Eftir miðdeg s
blundinn spiluðu svo sona
Finns og mágkona bridge við
okkur stúdentana en Finnrr
settist við skrifborðið,
honum féll sjaldan verk úr
'hendi, þótt orðinn væri hálfátt-
ræður. Á þessu heirniii virtisí
aldrei neitt fara úr skorðum, frá
því snemma á morgnana að
Politiken smeygði sér inn um
bréfarifuna, eins og hún hafði
gert á hverjum morgni í hálfa
ö!d eða frá því hún hóf göng’:
sína, og þar til klukkan tíu á
kvöldin að gengið var til náða
En stundum gaf prófessor Fi tn
ur sér tima til að spjalla dálitið
verulega við okkur, segja okk-
ur frá fyrri tímum. Þá var eins
og íslandssagan yrði lifandi,
skáld og þjóðskörungar 19. aldar
komu inn ; stofuna til okkar og
urðu mennskii menn, séðir af
samtíðarmanni, sýndu sig eins
og þeir komu honum fyrir sjón-
ir. með kostum sínum og göil
um, svipmóti og sérkennura, er
gerðu þá að lifandi persónu.n,
en sögubækurnar kunnu engin
skil á. Sjálfur var Finnur sér-
kennilegur persónuleiki, sem
gaman er að hafa kynnzt. Hann
var hálfáttræður og þetta var
síðasti veturinn sem hann lifði,
en því fór fjarri að nokkur
merki feigðar sæjust á honum.
Hann var sívinnandi að fræðum
sínum, líkamlega mjög ern, til-
tölulega nýlega hættur að
stunda leikfimi og svo frár á
fæti á göngu um borgina að við
ungu mennirnir áttum fullt í
fangi með að fylgja honum eftir.
Hann hafði drukkið í sig boð-
skap raunsæisstefnunnar, var
radikal og frjálslyndur, dálítið
fanatískur I frjálslyndi sínu,
stundum kannski ögn hrjúfur á
ýtra borði, en hjartað það var
gott, eins og stendur í kvæði
um annan mann, Finni mjög
ólíkan.
Fyrri hluti
Ég nefndi, að okkur hafi fund-
izt fjölskylda Finns Jónssonar
lifa í heimi, sem hefði á viss-
an hátt orðið viðskila við tím-
ann. En sá tími, sem ég er
hér að segja frá, fyrstu stúd-
entsár mín, er í rauninni miklu
fjarlægari okkur nú en tíminn
í Nyvej var okkur nýstúd-
entunum þá,. stökkið yfir í nú-
tímann miklu stærra. Þessi
fyrstu stúdentsár voru tími, þeg-
ar stúdentar léku það að lifa
fjnir 100 kr_ danskar á mánuði,
voru þeir að vísu oftast blankir,
þekktu ekki lífsþægindi á borð
við sima eða baðherbergi, en
leigðu í einhverri herbergis-
kytru hjá hjartagóðri konu,
sem framreiddi morgunkaffi
fyrir lítinn pening og þeir
þóttust alsælir ef þeir áttu fyr
ir miðdegisverðj það sem eftir
var mánaðarins. Helztu skemmt
Fluttar af Guðmundi
Arnlaugssyni, rektor,
á Landamóti Oansk-
íslenzka félagsins
15. þessa mánaðar
Guðmundur Arnlaugsson.
animar voru stúdentafundir,
bíó eða landamót auk þess
mikla menningarseturs sem hét
Ungarsk Vinhus, þar sem menn
gátu á einhvern óskiljanlegan
hátt setzt inn stöku sinnum
þrátt fyrir alla fátæktina,
dreypt á glasi, verið háfleygir
í orðum og hlustað á dillandi
músfk úr strengjum.
STYRJÖLDIN BRÝZT ÚT
Cvona liðu árin og er nú víst
° bezt að fara hratt yfir sögu,
taka undir sig stökk allt fram
til ársins 1939. Það ár sigldi ég
síðast til náms í Kaupmanna-
höfn og var sú ferð með nokk-
uð ólíkum hætti og sú fyrsta.
Örlögin höfðu skákað mér sem
snöggvast til Suður-Ameríku og
ihfeðan ég var þar, brauzt út
styrjöld í Evrópu, heimsstyrj-
öldin síðari.
Þessi styrjöld var að vísu
háð á takmörkuðum vígvelli
fyrst í stað, en fréttir frá Evr-
ópu voru ískyggilegar og mörg
um úr þeim glaða hóp er var
samskipa mér vestur hraus hug
ur við að snúa þangað aftur,
enda urðu ýmsir gestanna eft-
ir og settust að í Suður-Amer-
íku fyrir fullt og allt. Mér er
minnisstætt á svipaðan hátt og
er ég sigldi í fyrsta sinn frá
íslandi með Gullfossi gamla, er
við héldum úr höfn í Rio de
Janeiro áleiðis til Evrópu. Hið
stóra skip, er hafði komið frá
Evrópu fullt af glöðum farþeg-
um, skrölti nú hálftómt út í
náttmyrkrið með örfáar hræð-
ur í farþegasal og innsiglaðar
fyrirskipanir um siglingaleið,
því að nú voru veður válynd.
Tíðindalítið var í ferðinni unz
við nálguðumst England, en þar
tók okkur brezkt herskip og
flutti okkur til Yarmouth og
þar vorum við f kví á ytri
höfninni í rúmlega viku, i eins
konar stofufangelsi og allt skip
ið formyrkvað eftir að skyggja
tók. Þetta var leiðinleg dvöl.
Enginn vissi neitt og enginn
fékk neitt að vita, en loks var
okkur þó sleppt um borð í ann-
að skip, er var á sömu leið.
Þegar til Belgíu kom voru þær
skipaferðir til Noregs sem við
höfðum treyst á niður lagðar
og var því ekki um annað að
ræða fyrir okkur en að leita
á náðir Þjóðverja. Við fengum
leyfi til að fara yfir Þýzka-
land og gerðum það, ferðuð-
umst með járnbrautarlestum
dagfari og náttfari, lestum sem
voru svo jrfirfullar af hermönn
um að sæti voru engin fáanleg.
! þetta skipti komum við til
Danmerkur að sunnan og nú
fannst okkur við vera komin
heim þegar til Kaupmanna-
hafnar kom. Og nú hófst sá
tími sem ég býst við að sé
okkur öllum í fersku minni,
þótt rúmlega tveir áratugir séu
nú liðnir.
Ferðir heim til íslands urðu
strjálli og strjálli, unz svo kom
að þær lögðust alveg niður og
sá stóri hópur landa, er var
i Kaupmannahöfn einangraðist.
Síðasti farþegafarmur heim var
yfir Petsamo eins og segir í
vísunni:
Von er til um víðan sjó
verði brátt frá Petsamó.
Siglt af stað með söng og spil
suður og vestur Islands til.
Já einmitt suður og vestur.
Það átti eftir að koma í ljós að
íslendingar í Höfn héldu rétt-
um áttum, þrátt fyrir langa
einangrun frá fósturjörðinni.
30. júní 1944 varS allsherjarverkfall í Kaupmannahöfn. Hemaðarástand ríkti um alla borgina, fjöldi
húsa var sprengdur i loft upp og víða kom til átaka milli andspymuhreyfingarinnar og þýzku iög-
reglunnar. Hér á myndinni sést uppistand á Nörreborgade.