Bókasafnið - 01.04.1997, Blaðsíða 52

Almennar spurningar um starfsemina
Spurt var um nýja þjónustu sem boðið hefur verið upp á, á síð-
ustu 5 árum. Nýjungar í þjónustu fóru eftir því á hvaða þjónu-
stustigi söfnin höfðu verið. Sú nýja þjónusta sem boðið var upp
á var í langflestum tilvikum hefðbundin bókasafnsþjónusta sem
boðið hafði verið upp á annars staðar.
Ný þjónusta sem boðið hefur verið upp á síðustu 5 árin:
• Útlán á tónlist á geisladiskum
• Útlán á myndböndum
• Útlán á tímaritum
• Pöntunarþjónusta á bókum, sem voru í útláni
• Tölvuleit í Gegni
• Lánþegar beðnir um tillögur að bókakaupum, látnir vita þegar
bókin kom
• Opnunartími lengdur
• Þjónusta sem var til staðar kynnt í fyrsta sinn
• Rithöfundakynningar
• Bókmenntakynningar í samvinnu við grunnskóla
• Bókmenntagetraun - bókmenntaverðlaun
• Flokkun og skráning safnkosts grunnskóla
• Opið hús fyrir eldri borgara
• Upplestur í félagsmiðstöð aldraðra
• Útibú fyrir börn
• Sögustund fyrir 6-12 ára að sumarlagi
Ein nýjung í þjónustu á einu safninu var sögustund fyrir 6-12 ára
yfir sumartímann. Þetta var mjög vinsælt því lítið er fyrir
þennan aldurshóp við að vera þegar skólarnir eru lokaðir. Þarna
er sjálfsagt óplægður akur og gætu bókasöfnin boðið upp á
margs konar dagskrá og þjónustu fyrir þennan aldurshóp í
samvinnu við íþrótta- og tómstundaráð bæjarfélaganna. Eitt
safnið hafði nýverið opnað útibú fyrir börn. Ekki var komin
mikil reynsla á þessa nýjung, sem er svipuð þeirri þjónustu sem
boðið er upp á í barnadeildum bókasafna.
Engar sérstakar ástæður voru nefndar fyrir því að þessir nýju
þjónustuþættir voru teknir upp. Eins og þessi upptalning ber
með sér, er hér um mjög hefðbundna þjónustuþætti að ræða. Það
er greinilegt að þegar bryddað er upp á nýjungum í þjónustu
safnanna hætta menn sér ekki út á ókunn mið, en sækja helst í
smiðju til annarra safna og bjóða upp á það sama og annars
staðar. I sumum tilvikum þekkja safngestir til þjónustu annarra
safna og óska eftir sambærilegri þjónustu á sínu heimasafni. Var
það í einu tilviki nefnt sem rök fyrir nýjum þjónustuþætti sem
áætlað var að taka upp í framtíðinni.
I dag eru gjöld fyrir þjónustu bókasafnanna það lág að þau
hindra engann í að nota þjónustuna. Spurningin um gjaldtöku
kann þó að verða áleitnari í framtíðinni, ef og þegar farið verður
að bjóða upp á sérhæfða upplýsingaþjónustu sem krefst aðgangs
að dýrum tækjabúnaði og gögnum. Á stærri söfnunum eru menn
þegar farnir að velta því fyrir sér hvort takmarka eigi upplýs-
ingaþjónustu og þá til hverra. Upplýsingaleit fyrir börn sem eru
að leysa þrautir í tölvuleikjum getur verið tímafrek og matsatriði
hvort réttlætanlegt sé að verja tfma starfsmanna safnanna í slíka
upplýsingaþjónustu. Siðferðilegar spurningar af ýmsu tagi
vakna þegar vandamál af þessum toga koma upp og eru söfnin
almennt ekki búin að móta stefnu í þessum efnum.
Spurt var um þjónustu sem ekki er boðið upp á í dag, en sem
forstöðumennirnir vildu bjóða upp á. Uppákomur af ýmsu tagi
sem starfsmenn safnanna skipulegðu og sæju um framkvæmd á
nefndu allir. Bókmenntakynningar, sýningar og sögustundir
fyrir börn eru dæmi um uppákomur sem áhugi var að bjóða upp
á. Flestir nefndu að þeir vildu auka notkun tölva í upplýsinga-
þjónustu. Einnig var nefndur aðgangur að tölvuvæddum gagna-
grunnum innlendum og erlendum, opinn aðgangur að gagna-
grunnum safnanna sjálfra fyrir fólk utan safnsins og aðgang að
tölvum fyrir almenning. Flestir nefndu aðgang að upplýsingum
á geisladiskum. Einn nefndi heimsendingarþjónustu fyrir aldr-
aða og tölvuskrá yfir safnkostinn. Einnig var nefnt að menn vilja
gjaman geta boðið upp á fundaraðstöðu fyrir smærri fundi, fyrir
fullorðinsfræðslu og klúbbastarfsemi af ýmsu tagi.
Framtíðaróskir og áætlanir endurspegluðu ástandið á
söfnunum hverju fyrir sig. Allir nema einn töldu að núverandi
húsnæði safnsins stæði starfseminni fyrir þrifum og gerði þróun
þjónustunnar illmögulega. Flestir sáu þó fram á úrbætur í
húsnæðismálum innan fárra ára.
Spurt var hvort til væru skrifleg markmið safnsins. Hvergi
voru til skrifleg markmið fyrir þjónustuna. Allir viðmælendur
töldu að skrifleg markmið væru gagnleg. Á einu safninu voru
stafsmenn byrjaðir á því að setja niður skrifleg markmið fyrir
safnið. Flestir nefndu lög um almenningsbókasöfn sem starf-
semi safnanna tæki mið af. Einn viðmælandi lagði til að höfð
væri samvinna um að semja sameiginleg markmið fyrir söfnin.
Þó að ekki séu til skrifleg markmið eða áætlanir um starfið, eru
skrifaðar fundargerðir á starfsmannafundum, þar sem hug-
myndir sem fram koma eru skráðar og einnig ákvarðanir varð-
andi starfsemi safnanna. Á einu safninu er útbúin vinnuáætlun
fyrir árið. Á öllum söfnunum eru þó til langtímamarkmið sem
allir þekkja svo sem flulningur í nýtt húsnæði eða tölvuskráning
safnkosts.
Á engu safnanna var til formleg skrifleg stefnumótandi áætl-
un fyrir starfsemi safnsins. En allir voru með mjög ákveðnar
skoðanir á því hver væru mikilvægustu baráttumál safnanna.
Allir nema einn nefndu húsnæðismálin, sem mikilvægasta þátt-
inn í þróun safnanna. Það má því segja að formleg markmiðs-
setning og áætlanagerð séu ekki notaðar sem stjórntæki á
söfnunum.
Markaðssetning, markaðsáœtlanir,
markaðsrannsóknir
Spurt var um markaðsáætlanir. Það sama gildir um markaðs-
áætlanir og aðrar formlegar áætlanir, þær tíðkast ekki á söfnun-
um. Allir voru jákvæðir gagnvart þeirri hugmynd að gera mark-
aðsáætlanir og áætlanir af ýmsu tagi, en þetta eru verkefni sem
ekki eru ofarlega í forgangsröðun verkefna á söfnunum. Á minni
söfnunum sérstaklega, er það áberandi að forstöðumaðurinn
verður að ganga í flest störf sem unnin eru og gefst því oft lítill
tími til stjórnunarstarfa.
Aðferðir sem notaðar eru við
kynningar- og markaðsstarf:
• Fréttatilkynningar
• Greinaskrif í blöð og tímarit
• Þátttaka í uppákomum bókavarðasamtaka
• Kynningarstarf forstöðumanna almenningsbókasafna
• Dreifibréf á heimili - dreift til skólabarna
• Almennir kynningarbæklingar
• Veggspjöld
• Plastpokar merktir safni
• Bókamerki - Ýmsir smáhlutir
• Kynningarheimsóknir fyrir 9 ára skólabörn
• Kynningar fyrir sérstaka hópa - Rótary - sveitarstjórnarmenn
• Skipulagðar uppákomur á söfnunum
Hópur forstöðumanna almenningsbókasafna stendur sameigin-
lega að kynningu á söfnunum og hefur látið útbúa kynningarefni
af ýmsu tagi. Á minni stöfnunum er beitt þeirri aðferð að senda
bréf með reglulegu millibili inn á öll heimili á þjónustusvæði
safnsins, til að minna á tilvist og þjónustu þess.
52 BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997