Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1916, Síða 17

Arminius Vambéry
17
þar átti að byrja aðalferðin yfir eyðimerkurnar norður til
Kiva.
Turan er eyðimerkur-flatlendi, sem nær frá Kaspí-
hafi austur að Tiensjan-fjöllum, takmarkast að sunnan af
Persíu-fjöllum í Kórassan og er áföst við Kirgísa-sljett-
urnar að norðan. Landflæmi þetta tekur yfir afarmikið
svæði, um i1/* milj. ferh. km., meira en Frakkland, Bret-
land og Pýzkaland í sameiningu. Turan-sljetturnar hallast
niður að Aralvatni, sem er talið nærri 68 þús. km.
að flatarmáli, og þangað falla til norðvesturs tvær stórar,
Sir darja (Jaxartes), sem kemur frá Tiensjan, og Amú
darja (Oxus), sem sprettur upp í Pamir; fljótið Murgab
kemur sunnan frá Afganistan, skiftist hjá Merv í margar
kvíslar og hverfur svo á eyðimörkinni. Meginið af Turan
hefur eyðimerkursvip, sumstaðar eru roksandar, sumstað-
ar þurr graslendi (steppur), sem blómgvast á vorin, en
eru annars þurrar leirur og moldarflög, sumstaðar eru
gróðrareyjar (óasar), þar sem vatn er, og miklar gróðr-
arræmur fram með fljótunum, og þjettustu bygðirnar eru
þar, sem hægt er að nota vatnsveitingar, og koma vatni
um stór svæði með skurðagreftri; eru þar fögur og frjó-
söm gróðrarlönd með alls konar korntegundum og ávöxt-
um, líkt og í Miðjarðarhafslöndunum. Meginlandsloftslag
er þar mikið, kalt á vetrum og stundum miklar snjóhríð-
ar, en ofsahitar á sumrum; í Kiva er meðalhiti í janúar
-j- 4,7, líkt og í hinum köldustu sveitum á íslandi, en í
júlí er meðalhiti -j- 28°,3; í Merv er meðalhiti í janúar
-i- o°,6 og -|- 3O0,2 í júlí. Úrkoma er lítil á sljettunum
og væta kemur sjaldan nema vetur og vor; árleg úr-
koma við Kaspíhaf er talin að eins 146 mm, við Aral-
vatn 60—80 mm. Pegar dregur suðaustur undir fjöllin,
verður úrkoman meiri, og er í Samarkand 321 mm. eða
litlu minni en í Grímsey. Á sljettunum þýtur gróðurinn
upp á vorin mjög fljótt, það eru mest laukjurtir og eins