Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1921, Blaðsíða 28

28
Vald. Erlendsson
En Króka Refssaga er skröksaga, og má því eigi skoða
þetta sanna sögu, þótt frá því sje greint hjer.
Vendilbúar risu og fyrstir upp á móti Knúti konungi
helga, er hann árið 1085 ætlaði að herja á England og
hafði stefnt 1000 herskipum til Limafjarðar; af þeim voru
50 úr Vendilsýslu. Peir rufu þá leiðangurinn og sigldu
skipum sínum heim; höfðu þeir reiðst konungi vegna
þess, að hann ljet flotann bíða svo lengi eftirsjer, meðan
hann dvaldi sjálfur suður á Pýskalandi og hafðist ekki
að. fegar konungur seinna krafðist bóta fyrir leiðangurs-
rofið, og vildi auk þess leggja tíund á bændur, hófu
Vendilbúar uppreisn að nýju undir forustu Pórðar skora
og Ásbjarnar jarls. Bændaherinn vann sigur yfir her
konungs i orustunni við Aggersborgkastala, en Knútur
konungur varð að flýja borg úr borg suður eftir öllu Jót-
landi og að lokum yfir á Fjón; þar var hann drepinn í
St. Albani kirkju í Óðinsvje 10. júní 1086.
Á ríkisstjórnartíma konunganna Eiríks mændveds,
Kristoffers II. og Valdemars atterdags gerðu Vendilbúar
hvað eftir annað uppþot og uppreisnir; í þessum óeirð-
um tóku stórhöfðingjar og aðalsmenn, svo sem Niels
Bugge, mikinn þátt. Um miðbik 15. aldar, á síðustu rík-
isstjórnarárum Eiríks konungs af Pommern og meðan
Kristoffer af Bayern sat að völdum, gerði bændalýðurinn
í Vendilsýslu miklar óeirðir, reis upp á móti konungi og
aðalsmönnum og brendi til kaldra kola fjölda herragarða,
svo sem Kokkedal og Ásdal. Aðalsmenn voru miskun-
arlaust fjötraðir eða píndir og dr.epnir. Kristoffer kon-
ungur og aðaismenn reyndu að veita bændahernum við-
nám á St. Jörgensfjalli við Limafjörð árið 1441, en biðu
ósigur, og ljetu þá enn mörg hundruð stórhöfðingja líf
sitt fyrir bændum. En nokkrum mánuðum seinna safnaði
konungur aftur miklu liði, sem var vel búið með skot-
vopnum, og auk þess hafði hann stóra sveit af riddara-