Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1984, Blaðsíða 13

DV. LAUGARDAGUR 27. OKTOBER1984.
49
Þad má líkja
verkfallsadgerdum
við stríðsástand
Viðtal við Ma^niis E. Sigurðssoii, foriiiaiin Félags bðkagerðarmaiina
hreyfingin eigi, ef hún á nokkurn möguleika á
því, aö segja pólitísku flokkunum fyrir
verkum en ekki þeir verkalýðshreyfingunni.
Hlutverk verkalýðshreyfingarinnar er aö
standa vörð um hagsmuni verkalýðsins burt-
séð frá því hvaða pólitísku flokkar fara með
völd í landinu á hverjum tíma. Þessa stefnu
hafa samtök bókageröarmanna rekið allar
götur frá 1897 og ég hygg að samtökin muni
halda því áfram, aö reka baráttuna fyrir fé-
lagsfólk og hagsmuni þess, burtséð frá því
hverjir sitja við völd á hverjum tíma.”
Harðlinustefna gegn verkafólki
— Þú telur alls ekki að verkfallið hafi ekki
verið boðað of fljótt út frá herfræðilegu sjónar-
miði?
„Því hefur veriö haldið fram í þessari deilu
og þá fyrst og fremst af atvinnurekendum aö
verkfallið væri tímaskekkja. Það hafi verið of
fljótt af stað farið. Þetta er náttúrlega einfalt
áróðursbragð frá atvinnurekendunum komiö
og ég undirstrika þaö.
Málið er einfaldlega það að okkar samnmg-
ar eru lausir fyrsta september og viö erum
einfaldlega aö leggja áherslu á það að við
unum ekki þeim vinnubrögðum sem hafa
verið viðhöfö í samningum að það er verið aö
þvæla og draga samninga á langinn meö alla
vegana japli, jamli og fuðri inni í Kraphúsi
vikum og mánuðum saman. Við viljum breyta
þessu. Við gefum okkar atvinnurekendum tíu
daga frest til að vinna eins og menn í lausn á
málinu. Þeir vilja ekki hlita því heldur láta
VSI beita sér fyrir þeim vagni að reka hér
harðlínustefnu gegn verkafólki en því miöur
áttuðu þeir sig ekki á því að þessi harða stefna
hlautaðbrotna.”
— En er ekki hægt að segja öfugt, að bóka-
gerðarmönnum hafi verið beitt fyrir vagn á
móti þcim og þeir geti veriö sárir yfir því að
hafa þurft að brjóta þennan múr einir fyrir
aðra?
„Máliö er einfaldlega það, eins og ég sagöi
áðan, að félagið valdi aö standa utan við
heildarsamtök verkafólks að sinni að minnsta
kosti. Vonandi á það eftir að breytast. Þar af
leiðandi er enginn sem segir okkur fyrir
verkum. Við stöndum frammi fyrir því aö
reka okkar hagsmunabaráttu á hverjum tíma
og viö gerum það sjálfstætt og óbundið af því
hvaö aðrir gera. Það hafa engir beitt okkur
fyrir neinn vagn. Hitt er svo annað mál að ef
einhverjir njóta góðs af þeim samningum sem
viö höfum gert núna þá er það bara óskandi og
ég óska þeim verkalýðsfélögum sem gera
samninga alls hins besta og vonandi tekst
þeim að ná enn lengra heldur en við höfum
náö.”
Klofningur
Finnst þér eölilegt aö félag sem er í verk-
falli hvetji starfsmenn sina tii að fá sér vinnu
annars staðar og reki jafnvel atvinnumiölun
eins og Félag bókagerðarmanna gerði?
„Eg veit náttúrlega ekkert hvort hægt er aö
nota orðið eðlilegt eða óeðlilegt þegar komið er
út í vinnudeilu með verkföllum. Það má líkja
verkfallsaðgerðum við stríðsástand. Eg býst
við aö þegar slíkt ástand ríkir þá gildi það
sjónarmið aö lifa. Mér finnst þetta sjálfsögð
viðleitni. Hins vegar er ekkert sjálfsagðara
heldur en aö þeir sem maður er í stríði við
reyni aö spyrna við fótum. Eg skil þau
sjónarmið ósköp vel. Þegar maður á í svona
bardaga reynir maður að treysta vígstöðuna
eins og hægt er og ein leiðin er sú að félagarnir
geti fengið sér salt í grautinn.”
— En hvernig var staðan orðin í Félagi
bókagerðarmanna undir lokin? Það virtist
vera kominn upp klofningur í félaginu og
menn virtust vera farnir að hugsa um að segja
sig úr því og samninganefndin kiofnaði í
afstöðu til lokatilboðsins. Það kom fram viss
ágreiningur hjá stjórnarmönnum á þessum
fundi þar sem samningurinn var sam-
þykktur. . . Var kominn alvarlegur klofn-
ingur í féiagið undir lokin?
„Þetta er nú dálítið stór spuming en ég skal
reyna að svara henni. Það má segja um allt
þetta klofningstal í félaginu að það sé af sömu
rótum runnið og áróðurinn um það að verkfall-
ið hafi verið boðað of fljótt og hafi verið tíma-
skekkja. Allt þetta tal er runnið beint undan
rótum atvinnurekenda og tilraun þeirra til að
koma slíku ástandi á í okkar röðum. Þeir unnu
svo ötullega að þessu að það var ekki stætt á
öðru en aö kveða þennan orðróm niður. Það
var gert eftirminnilega á fundi eftir aö verk-
fallið hafði staðiö í um fimm vikur. Þá samein-
uðust menn um það að kveða þennan orðróm
niöur. Félagiö var mjög sameinaö í þessum
átökum með örfáum undantekningum eins og
alltaf er. I þúsund manna félagi geta ekki allir
veriðsammála.
Varðandi það að það hafi verið klofningur í
samninganefndinni þá veit ég nú ekki hvaðan
það er komiö. Samninganefndin ein sem öll
skrifaði undir þessa samninga. Ef það er
klofningur í samninganefnd þá skrifa menn
ekki undir samkomulagið. Hitt er svo annaö
mál að auðvitaö á öllum stigum í samninga-
gerö í vinnudeilum þá rökræða menn fram og
til baka hvort hægt sé að ná lengra eöa
skemmra. Þaö var ekki einn einasti maður úr
samninganefnd sem lét hafa það eftir sér á
fundi hjá félaginu að hann væri óánægður með
þessa samninga. Síður en svo.”
Með taxtalaun og
fasta yfirvinnu
— En svo viö snúum okkur kannski að ann-
arri hlið á þessu verkfalli. Hvemig lföur for-
manni þúsund manna félags í verkfalli þegar
liðnar eru fimm vikur án þess að nokkur
árangur sjáist. Og allir félagsmcnn eru tekju-
lágir eða tekjulausir jafnvel?
„Þaö að boða verkfall og sjá að til verk-
fallsins kcmur er gert að yfirveguðu ráði og
þaö leikur sér enginn að því hvorki formaður
félags né félagsmenn almennt í stéttarfélagi
aö fara í verkfall. Þegar verkfall er orðið langt
þá er því ekki að neita að áhyggjur formanns
eru miklar og eru allan tímann og kannski lítið
sofið í átökum sem þessum. Hins vegar var
þaö honum mikill stuðningur þessum for-
manni í þessu verkfalli að vita og finna aö
félagiö stóð þétt að baki honum og stjórn
félagsins. Það gerði þessa líðan bærilegri
heldur en hún hefði verið annars.”
En hvað með launamál. Varstu á fullum
launum í verkfallinu?
„Málið er það aö það eru ákveðnar hefðir
fyrir því í okkar samtökum aö starfsmenn
félagsins eru ef þeir kjósa svo, á fullum
launum í vinnudeilum enda eru þeir í tvöföldu
eða jafnvel þreföldu starfi meðan á samn-
ingum stendur. Enda voru starfsmenn félags-
ins ekki í verkfalli gagnvart félaginu.
— Hvernig er þínum launum háttað?
„Laun okkar starfsmanna félagsins fara
alfarið eftir töxtum félagsins en auk þess hafa
menn fasta yfirvinnu, tíu tíma á viku, og ég
held aö það sé alveg augljóst og það liggi fyrir
alveg staöfastlega, að þessir tíu tímar eru
unnir og oftast meira.’'
Vinstrisinnuð valdaklíka
— Til eru þeir prentarar sem segja að
stjórn Félags bókagerðarmanna sé mjög
viustrismnuö valdaklika sem formaður jafn-
vel berjist við. Er þetta rétt?
„Ég held að þetta séu nú mest sögusagnir
eins og gengur og ég held að þetta séu nú
ekkert stórir hópar prentara. I svona félagi
eru menn með ólíkar pólitískar skoðanir og ég
býst ekki við að allir meðlimir í stjórn þessa
félags myndu vilja skrifa undir það aö þeir séu
mjög vinstri sinnaðir. Eg býst ekki heldur viö
að þeir myndu vilja skrifa undir það að þeir
væru neitt sérlega hægrisinnaðir. Við forð-
umst það yfirleitt í stjórnareiningum f élagsins
aö blanda inn flokkspólitískri umræðu um það
hvar menn standa. Hins vegar fer ekkert hjá
því að verkalýösbarátta er pólitísk. Hvar
menn standa í flokki almennt skal ég ósagt
láta. Eg veit það bara hvar ég hef staöið
sjálfur. I síðustu alþingiskosningum studdi ég
kvennalistann og í síðustu bæjarstjórnar-
kosningum studdi ég kvennaframboðið. Mín
afstaöa í þeirri pólitík hefur lítið breyst.
Hvað það snertir að ég standi í baráttu við
einhverja últravinstrimenn í þessu félagi þá
svara ég því eindregið neitandi. Auðvitað eru
menn mismunandi harðir og auðvitað skerst í
odda milli mín og einstakra félagsmanna á
stundum hvort lengra eigi að fara eða
skemmra og það getur bæði átt við um menn á
hægri og vinstri væng í pólitík. Þaö gilda
engar línur í því enda hefur mér nú stundum
sýnst að í afstöðunni til þess hvar eigi að
draga línur þá geti nú stundum þeir sem
lengst eru til hægri og lengst til vinstri samein-
ast.”
Starfsmannafélög
— Annar þáttur sem kemur upp eftir að
þessir samningar eru gcrðir eru hugmyndir
prentara iunan ákveðinna fyrirtækja um að
stofna starfsmannafélög og reyna að semja
sérstaklega, — hugmyndir sem hafa fengið
byr undir vængina í þcssari kjaradeilu. Þar
hefur verið rætt um DV, Morgunblaöið, Odda
og einhverjar umræður munu hugsanlega
hafa farið fram í Gutenberg svipaðs eðlis.
Hvernig lítur þú á þessar hugmyndir?
„Við höfum alltaf gert okkur grein fyrir því í
Félagi bókagerðarmanna að það er í gangi
ákveðiö launaskrið í landinu. Það fer ekkert
hjá því í landi sem hefur veriö að kljást við
verðbólgu að þar er ákveöið launaskriö. Viö
höfum þannig gert okkur grein fyrir því að
þeir samningar sem félagið hefur gert eru
náttúrlega lágmarkssamningar. Við þá er
prjónaö á mismunandi hátt í fyrirtækjunum.
Við höfum ekkert haft við það aö athuga þó að
menn semdu til viðbótar við þá samninga sem
félagið hefur gert. Það hefur alltaf tíðkast aö
vissu marki þó að það hafi komiö fólki
mismunandi til góða eftir því hver staða þess
hefur veriö á vinnustööunum. Varðandi starfs-
mannafélög og þá umræðu alla vil ég svara
því þannig að sú umræða er ekkert ný og
vaknar ekkert í þessari vinnudeilu. Hið ís-
lenska prentarafélag á sínum tíma og
Grafíska sveinafélagið, sem eru tvö af
forverum þessa félags, áttu bæöi viöræður um
slíka tilhögun á hlutunum. Við erum til
viðræðu um allt sem gæti komið fólki til góða.
Við höfum ekki lokað neinum dyrum hvað
snertir þá hluti. Þaö er ekkert óeðlilegt að
ræöa einhver jar breytingar á hlutum ef það er
gert af skynsemi og án þess að menn séu að
afsala sér ákveðnum mannréttindum.”
Innanhússsamningar
— Hvaða skilyrðl mundl Félag bókagerðar-
manna setja fyrlr slíkum samningum ef slíkar
tilraunlr færu af stað?
„I fyrsta lagi veit maöur ekki hvaö vakir
fyrir fyrirtækjunum sem hugsanlega taka
þátt í þessari umræðu. Auðvitað höfum við átt
þátt í ýmsum innanhússsamningum, en skil-
yrði —þaö er erfitt aö tjá sig um slíkt áður en
maður veit hvað hangir á spýtunni. Hitt er
hins vegar ljóst að forsendan fyrir því aö
ganga aðrar leiöir í samningamálunum og
fara að kanna einhverjar nýjar aðferðir sé aö
það sé ekki gengið á hinn almenna rétt verka-
fólks og sem verkafólki er tryggður í vinnulög-
gjöfinni. Það er það að geta á úrslitastundu og
þegar nauðsyn krefur gripið til þess ráðs að
boða til vinnustöðvana. Hitt er svo annað mál
að ef verið er að ræöa um grundvallar-
breytingar á þessum hlutum þá þarf aö ræða
það í miklu stærra samhengi og þaö er ekki
hægt að taka ákvörðun um slíkt fyrr en eftir
verulega umfjöllun og umræðu í viðkomandi
stéttarfélagi.”
— Nú var það hugmynd Vilmundar Gylfa-
sonar að færa samningsrétt fyrirtækjanna inn
í félögin þannig að vinnuiöggjöf inni yrði breytt
á þann hátt að starfsmenn innan fyrirtækis —
og þá var hann að hugsa um stærri fyrirtæki —
fcngju að stofna stéttarfélög og semja alger-
Iega sér. Vilmundur taldi að verkalýðsbarátt-
an væri að mörgu leyti stöðnuð í því fari sem
hún væri og vildi brjóta þctta upp og taldi að
hópar manna gætu fengið verulega miklu
meiri kjarabætur. Hvert er álit þitt á þessari
huguiynd almennt?
„Kugmyndir Vilmundar voru að ýmsu leyti
athyglisveröar og margt gott um þær að segja.
Þær vöktu upp margar spurningar um það
hvar verkalýðshreyfingin væri á vegi stödd.
En það er eitt sem við skulum staldra við í
þeim tillögum. Það er þessi grundvallarhug-
mynd hans aö breyta vinnustaðnum í verka-
lýðsfélag. Styrkur verkafólks hefur alltaf ver-
ið fólginn í samstöðunni og því að þeir sem
hafa haft verri stöðu til þess aö knýja á um
kjarabætur hafa fengið hjálp frá þeim sem
hafa verið í betri aðstöðu til þess. Þannig að ef
hans hugmynd færi óbreytt í gegn værum við
aö skilja eftir stóra hluta verkafólks með rýr-
ari möguleika til að verja sína hagsmuni og
sín kjör. Hitt er aftur alveg rétt aö verkalýðs-
hreyfing þarf alltaf að vera vakandi fyrir því
að skoða sína stöðu, skoða hvort hún er á réttri
leiö, hvort að réttum aöferðum sé beitt. Og ég
er á þeirri skoðun að það sé nauðsynlegt aö
taka umræðuna um vinnustaöinn innan
hreyfingarinnar, miklu meir heldur en gert
hefur verið. Og ég er líka þeirrar skoðunar að
ef verkalýöshreyfingin á að ná styrk sínum
aftur, sem ég tel að hafi dalað mikiö, þá þarf
það að koma til að vinnustaðurinn, grunn-
einingin, öðlist meiri völd innan hreyfingar-
innar. Við í Félagi bókagerðarmanna höfum
reynt að vinna að þessu. Það að völd fólks á
hverjum vinnustaö séu aukin, tel ég spor í
rétta átt en við verðum alltaf að gæta þess á
þeirri leiö að það bitni ekki á samtakamættin-
um. Eg held aö þaö séu leiðir færar í þessa átt
án þess að samtakamátturinn þurfi að rofna
fyrir það. Þannig er ég að tala um aö það er
kannski einhver millileið frá þeim hugmynd-
um sem Vilmundur var með og voru á margan
hátt athyglisveröar. Eg hygg að sá miilivegur
verði fundinn fyrr eða síðar og þá mun þaö
styrkja hag verkalýöshreyfingarinnar í heild
og jafnframt verkafólksins.”
— Er það rétt að þú hyggist láta af stjórn í
Félagi bókagerðarmanna?
„Það fer nú eftir við hvaö þú átt...”
— Ég á þá ekki við í einhverri óljósri framtið
heldur ef til vill á næsta aðalfundi félagsins?
„Mitt kjörtímabil er nýhafið. Eg var kosinn
formaður í bvrjun árs. Það liggur ekkert fyrir
að ég láti af formennsku, ekki á þessari stundu
alla vega, ekki fyrr en mínu kjörtímabili er
lokið. Þá er hugsanlegt aö ég láti af for-
mennsku vegna þess að ég falli í kosningu
gegn einhverjum öðrum eða gefi ekki kost á
mér. Á þessari stundu liggur ekkert það fyrir
sem veldur því að ég ætli að hætta formennsku
ínánustuframtíð.”