Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1988, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚNÍ 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð I lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Endurheimtum stéttafrið
Hremmingar ríkisstjórnarinnar byrjuðu í alvöru í
vinnudeilum vorsins. Hin vanhugsuðu bráðabirgðalög
hennar voru tilviljanakenndur áfangi í þokugöngu, sem
varð fyrst mögnuð í sífelldu vanmati hennar og raunar
flestra annarra á þunganum í gremju láglaunafólks.
Það var verzlunar- og skrifstofufólk utan Reykjavík-
ursvæðisins, sem kom mest á óvart í vinnudeilunum.
Hvað eftir annað kom í ljós, að það sætti sig ekki við
niðurstöður, sem reyndir menn töldu vera í þolanlegu
samræmi við hefðir og reynslu fyrri ára á þessu sviði.
Eftir á að hyggja eru á þessu gildar skýringar. Kjarni
verzlunarstéttar þessa svæðis starfar hjá kaupfélögum
og öðrum samvinnufélögum, sem hafa verið í farar-
broddi hinnar auknu stéttaskiptingar í landinu á und-
anfórnum árum. Þetta starfsfólk gerði uppreisn.
Láglaunafólk verzlunarmannafélaga landsbyggðar-
innar taldi sig ekki eiga frumkvæði að rofi hefða. Það
taldi sig vera í vörn gegn atvinnurekendum, sem hefðu
rofið hefðbundin hlutföll í stéttakjörum þjóðarinnar.
Það bar sig saman við nýráðinn Sambandsforstjóra.
Enginn vafi er á, að óvæntar upplýsingar um kjör
dýrustu yfirmanna samvinnuhreyfmgarinnar voru olía
á eld óánægju láglaunafólks. Hin afbrigðilegu launakjör
forstjóra sölufélags íslenzkra samvinnumanna í Banda-
ríkjunum voru borin saman við eigin smánarkjör.
Samvinnuhreyfingin er ekki ein um að hafa rofið
hefðbundin hlutfóll í kjörum starfsfólks, þótt hún hafi
gengið einna lengst. Milljón krónur á mánuði þekkjast
ekki í einkarekstri, en þar eru menn þó farnir að skríða
í hálfa milljón, meðan þrælarnir hafa tæp 40 þúsund.
Samkvæmt nýrri úttekt Þjóðhagsstofnunar er tíundi
hluti launþega með rúmlega 250 þúsund krónur á mán-
uði að meðaltali um þessar mundir. Þetta er tekjuyfir-
stétt þjóðarinnar, þau 10%, sem fá 27% kökunnar. í
rauninni er þetta furðulega fjölmennur hópur.
í hinum endanum eru þeir, sem taka lágmarkslaun-
in, sem tókst með hörku í vor að hækka upp í 36.500
krónur, einn sjöunda af launum hátekjufólks. Úttekt
Þjóðhagsstofnunar sýnir að vísu mun lægri tekjutölur
á botninum, en það eru tekjur fólks í hlutastörfum.
Samkvæmt útreikningum Kjararannsóknanefndar
hófst misgengi almenns kaupmáttar og kaupmáttar lág-
markslauna eftir samningana í árslok 1984. í stað þess
að jafna kjörin, juku þeir ójöfnuðinn fram á mitt ár
1985. Síðan varð hlé, sem stóð fram undir árslok 1986.
Misræmið magnaðist svo í alvöru í fyrra. Hefur ekki
annar eins aðskilnaður tekjuþróunar hálauna- og lág-
launafólks orðið í manna minnum. Verulegur hluti þjóð-
arinnar baðaði sig í góðærinu, meðan sá hluti hennar,
sem verst var settur, mátti sæta skerðingu lífskjara.
Þetta misgengi hleypti illu blóði í kjarasamingana í
vor. Láglaunafólkið setti hnefann í borðið. Niðurstaða
upphlaupsins varð engin. Það þýðir ekki, að máhð sé
úr sögunni. Búast má við harðnandi stéttaátökum í
landinu á næstu árum, ef misgengið verður ekki leiðrétt.
Slæm reynsla er af minnkun tekjubils í kjarasamn-
ingum. Launaskriðið hefur jafnan eyðilagt slíkar til-
raunir og jafnvel breikkað bihð enn frekar. Hér í leiðar-
anum á laugardag var bent á kosti og gaha annarrar
leiðar, lagasetningar, svo sem tíðkast í Bandaríkjunum.
Þótt máhð sé erfitt í framkvæmd, er nauðsynlegt, að
þjóðin geri sér grein fyrir, að sæmilegur stéttafriður
næst ekki nema með minnkun munar lífskjara í landinu.
Jónas Kristjánsson
Aðilar ríkisstjórnarinnar ásamt efnahagssérfræðingum funda um efnahagsmál.
Efnahagsráðstafanir
og gengishrellingar
Hinn 20. maí sl. sendi ríkisstjórn
Þorsteins Pálssonar frá sér yfirlýs-
ingu um aðgeröir í efnahagsmálum
samfara bráðabirgðalögum í kjöl-
far gengisfelbngarinnar 16. maí sl.
Þetta er í fimmta eða sjötta sinn,
sumir segja sjöunda, á tæplega 11
mánaða ferb ríkisstjórnarinnar að
gripiö er tfi sérstakra ráðstafana í
efnahagsmálum. Á u.þ.b. tveggja
mánaða fresti hefst upp mikfi
skálmöld hjá ríkisstjórninni. Ráð-
herramir rífast eins og hundar og
kettir svo hriktir í, fréttamönnum
tfi mikillar gleði. Veðbankar starfa
og menn velta því fyrir sér hvort
stjórnin lifi af orrahríðina. Hingað
tfi hefur hún endað með einhvers
konar málamiðlun sem kallast
efnahagsaðgerðir.
Þingflokkur Borgaraflokksins og
nokkrir ráðgjafar hans í efnahags-
málum hafa farið yfir síðustu afrek
ríkisstjómarinnar. Langar mig til
þess í tveim blaðagreinum að láta
í ljósi álit á þessum aðgeröum nú.
Til hægöarauka eru millifyrirsagn-
ir og greinarnúmer í samræmi við
yfirlýsingu ríkisstjómarinnar.
I. Aðgerðir til að treysta
afkomu atvinnuvega
og atvinnuöryggi á
landsbyggðinni
1. Borgaraflokkurinn lýsir yfir
stuðningi við hvers kyns aðgeröir,
sem miða að því að treysta atvinnu-
líf landsmanna, hvar sem er á
landinu. Boðaðar aðgerðir ríkis-
stjómarinnar em því miður ekki
líklegar tfi þess aö ná tfiætluðum
árangri.
Fyrst má nefna, að með gengis-
fefiingunni er farið aftan að hlut-
unum. Gengisfelling sem shk er
lokalæknisaðgerð. Fyrst þarf að
ákveða allar ráðstafanir og síðan á
að láta reikna nákvæmlega út,
hversu mikið þarf að fella gengið
tfi þess, að þær virki. Ríkisstjómin
hefur hins vegar ákveðið 10% geng-
isfefiingu, áður en nokkrar ráðstaf-
anir höfðu verið ákveðnar. Gengis-
felhngin er nánast málamiðlun
mihi Alþýðuflokksins og Fram-
sóknarflokksins, ákveðin meö
handauppréttingu á fundi ríkis-
stjómarinnar. Sjálfstæðisflokkur-
inn í ríkisstjóm hafði að því er
virðist enga skoðun á máhnu frek-
ar en endranær.
Það er kyndugt að horfa upp á
tilraunir fjármálaráðherra til þess
að kenna bankakerfinu og nokkr-
um atvinnufyrirtækjum um geng-
isfelhnguna. Sannleikurinn er sá,
að almenningur virðist hafa mun
betur vit á efnahagsmálum en ráð-
herrar ríkisstjómarinnar, þótt
sumir þeirra hafi látið þá einkenni-
legu skoðun í ljós, aö almenningur
sé ekki eins vitlaus og þeir hafi
haldiö.
2. Varðandi erlendar lántökur
má benda á, aö með ráðstöfunum
er veriö að heimila fyrirtækjum að
taka erlend lán, aht að 800 mfiljón-
unum kr., til að fjármagna tap-
rekstur imdanfarinna missera. Þau
(fyrri grein)
KjaUarinn
Júlíus Sólnes
alþingismaður fyrir
Borgaraflokkinn
mega hins vegar ekki nema að tak-
mörkuðu leyti taka erlend lán tfi
þess að skapa ný atvinnutækifæri
með nýjum stofnfjárfestingum.
Þetta ætti að sjálfsögðu að vera
öfugt. Þá fær Byggðastofnun heim-
ild tfi þess að auka erlendar lántök-
ur sínar um 200 milljónir króna tfi
að aðstoða mjög illa stödd fyrir-
tæki, sem ættu erfitt með að fá er-
lend lán beint. í því sambandi er
spurt, hvort hér sé aðeins átt við
ifia stödd fyrirtæki úti á landi eöa
hvort illa stödd fyrirtæki á höfuð-
borgarsvæðinu fái einnig aðstoð.
4. Þingmenn Borgaraflokksins
gagnrýndu óeðhlega skerðingu á
framlagi til Jöfnunarsjóðs sveitar-
félaga fyrr í vetur. Með 40 milljóna
kr. auknu framlagi til sjóðsins er
komið til móts við þá gagnrýni og
er það vel.
II. Aðgerðir til að verja
kaupmátt lægstu launa
og draga úr launamun
1. Það er mjög varhugavert að
hrófla við kjarasamningum á þann
hátt, sem ríkisstjómin hefur
ákveðiö. Hníga sterk rök að því að
um stjómarskrárbrot sé að ræða,
enda hafa samtök launþega ákveð-
ið aö kæra aðgerðir ríkisstjórnar-
innar fyrir Alþjóða vinnumála-
stofnuninni. Það er ámæhsvert aö
ætla launþegum enn einu sinni að
taka á sig afleiðingar af rangri
efnahagsstefnu. Vestfjarðasamn-
ingunum, sem á sínum tíma var
fjarstýrt af Alþýðuflokknum, hefur
nú verið þröngvaö upp á aha laun-
þega.
2. -4. Borgaraflokkurinn lagði
fram á þingi einu raunhæfu tfilög-
una um að hækka laun hinna
lægstlaunuðu án þess að sama
hækkun gengi upp allan launastig-
ann. Tillagan gerði ráð fyrir að
persónuafsláttur skattgreiðenda
yrði hækkaður í rúmar 19 þúsund
kr. og skattleysismörk í 55 þúsund
kr. á mánuði. Þeir sem hefðu lægri
mánaðartekjur fengju ónýttan per-
sónuafslátt greiddan út. Þá lagði
Borgaraflokkurinn til við af-
greiðslu staðgreiðsluskattkerfisins
að persónuafslátturinn yrði endur-
skoðaður mánaðarlega. Annars
væri hætta á því að skattbyrði ykist
of mikið fram tfi 1. júh en þá átti
fyrst að endurskoða persónuaf-
sláttinn. Nú hefur komið í ljós að
beinir skattar hafa hækkaö veru-
lega hjá stómm hópi launþega.
Skattheimta ríkisins hefur aldrei
verið meiri en um þessar mundir.
Ríkisstjórnin sér sig því neydda tfi
þess að viöurkenna þessa réttmætu
gagnrýni okkar og hefur því ákveð-
ið að flýta endurskoðun persónuaf-
sláttar um einn mánuð. Segir það
þó lítið til þess að draga úr hinni
ógnvænlegu skattfrekju ríkisins.
III. Aðgerðir til að auka
verðlagsaðhald og
verðsamanburð
1. Sjálfsagt er að leita allra ráða
tfi að halda verðlagi niðri. Tökum
við hefis hugar undir það.
2. Það er sjálfsagt að ríkið gangi
á undán með góðu fordæmi og stilh
í hóf hækkun á þjónustugjöldum
sínum. Það getur hins vegar verið
tvíeggjað að ætla ríkisstjórninni að
bremsa gjaldskrárhækkanir ríkis-
stofnana og ríkisfyrirtækja. í mik-
illi verðbólgu er hætta á því að
rekstrargrundvöhur þessara fyrir-
tækja verði lagður í rúst eins og
raunin varð á undir lok áttunda
áratugarins.
3. -4. Það er afar erfitt að hafa
hemil á gjaldskrám einkaaöila eða
ætla sér að grípa inn í lögmálið um
framboð og eftirspurn. Nauðsyn-
legt er einnig að gera sér raunhæfa
grein fyrir því hversu markaður-
inn á íslandi er lítill og hversu erf-
itt er að fá fram nægilega sam-
keppni til þess aö halda verðlagi
niðri. Við verðum að sætta okkur
viö það að 250 þúsund manna sam-
félag getur ekki skapaö þaö mark-
aðsástand að vöruverð haldist í lág-
marki nema í sárafáum greinum.
í seinni grein verður farið yfir
aðra þætti efnahagsráðstafana rík-
isstjómarinnar.
JS
„Þetta er 1 fimmta eða sjötta sinn, sum-
ir segja sjöunda, á tæplega 11 mánaða
ferli ríkisstjórnarinnar að gripið er til
sérstakra ráðstafana í efnahagsmál-
um.“