Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.1991, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 9. JÚLÍ 1991.
15
Ligga ligga lí,
fóstrur fara’í sumarfrí
Bjartir vor- og sumardagar eru
flestum okkar tilhlökkunarefni. Þá
er besti tíminn til útivistar og
ferðalaga, til þess að sýsla í garði
og gera við hús, blanda geði við
nágranna og heimsækja vini og
ættingja á öðrum landshornum.
Menn æða upp um fjöll og firnindi
á jeppum, á hestum eða bara tveim-
ur jafnfljótum, og sumarbústaða-
hverfin iða af lifi um hverja helgi.
Þá eru ættarmót og íþróttamót,
hestamannamót og útihátíðir af
öllu tagi.
Og það merkilega er, að oftast
gengur þetta allt saman upp og það
mæta vel, þrátt fyrir ófyrirsjáan-
lega duttlunga íslenskrar veðráttu.
Það besta er auðvitað að fá sitt
sumarfrí, sem flestir eiga rétt á og
taka sér, nema þeir sem eru að
basla við búskap eða ferðaþjón-
ustu, þeir verða að bíða til hausts
eða vetrar eftir tíma til hvildar og
upplyftingar.
Lokað vegna sumarleyfa
Já, ef þetta væri nú allt svona
einfalt, sem það auðvitað er ekki.
Býsna margir eru nefmlega þannig
settir, að sumarleyfi er ekkert auð-
leyst mál. Að minnsta kosti ekki
fyrir venjulega útivinnandi for-
eldra ungra barna í þéttbýli.
Ég var eiginlega búin að gleyma
hvemig er að vera í þeirra sporum.
En nú eru komin bamabörn og
vandamálið aftur orðið nálægt.
Ekkert hefur breyst síöan ég var
sjálf með ung börn. Enn er sama
dýrindis þjónustan: Barnaheimil-
um og leikskólum er ósköp einfald-
lega lokað til þess að starfsfólk geti
fengið sitt réttmæta sumarfrí. Eng-
in spuming hvort það henti börn-
unum og foreldrum þeirra, hvað
þá hvenær það henti þeim. Til-
KjaUarinn
kynningin er bara hengd upp og
mætir augum foreldranna einn
góðan veðurdag: Barnaheimilið
Bestakot verður lokað vegna sum-
arleyfa frá 8. júlí til 12. ágúst.
Sumirfá ekkertfrí
Flestir foreldrar reyna auðvitað
að samræma sumarleyfi sín þess-
um ósveigjanlegu ákvörðunum um
sumarlokun barnaheimila, en satt
að segja geta ótal ástæður hindrað
það. Sumarleyfi eru nefnilega ekk-
ert einkamál hvers og eins. Þau
þarf að skipuleggja með tilliti til
samstarfsfólks, til starfsins sjálfs
og til annarra í fjölskyldunni.
Fáum vinnustöðum öðrum en
barnaheimilum er lokað vegna
sumarleyfa. Starfsemi af flestu tagi
verður að hafa sinn gang hvað sem
öllu sumarskapi líður, og einmitt
júlí og fram í ágúst er eftirsóttasti
sumarleyfatíminn. Það er því ekk-
ert auðsótt mál að fá frí á þeim tíma
kannski ár eftir ár. Þá má heldur
ekki gleyma þeim sem fá alls ekk-
ert sumarfrí, en það eru þó nokkr-
ir, einkum námsmenn, sem flestir
reyna að vinna á milli anna.
gæslu, þegar barnaheimilunum er
lokað, taka barnið með í vinnuna,
leita á náðir frændfólks og vina eða
kaupa gæslu af ókunnugum. Sumir
lenda jafnvel í því, að sumarfríið
fellur gjörsamlega utan lokunar-
tíma barnaheimilisins. Þeir þurfa
samt að borga mánuðinn sem barn-
ið er ekki til þess að halda plássinu
og svo að borga einhverjum fyrir
að gæta barnsins, meðan heimilið
er lokað.
Óþægindi hinna fullorðnu eru þó
léttvæg miðað við erfiðleika barn-
anna. í besta falli getur þetta
ástand reyndar verið skemmtilegt,
ef um stuttan tíma er að ræða og
amma og afi eða eitthvert annað
gott fólk getur leyst vandann. En
tímarnir eru breyttir og sífellt
minni líkur á svo ljúfum lausnum.
Afleiðingarnar eru því oftar en
ekki óþarft álag á börnin, óróleiki,
leiðindi og rótleysi. Allt vegna sum-
arlokunar barnaheimila.
Viljaskortur bæjaryfirvalda
Þessi þjónusta er náttúrlega ekki
boðleg börnum og foreldrum
þeirra. Fólk á að geta reitt sig á
þessa þjónustu allt áriö og geta
skipulagt sín mál án tillits til sum-
arleyfa starfsfólks á barnaheimil-
um. Sumarstarf barnaheimila á að
taka mið af þörfum barnanna og
foreldra þeirra, en ekki öfugt.
Það er fáránlegt að þessu skuli
ekki hafa verið breytt fyrir löngu.
Það þarf enginn að segja mér, að
þetta fornaldarfyrirkomulag sé í
þökk fóstra, sem eru auðvitað vel
komnar að sínu sumarleyfi. Ástæð-
an getur ekki verið önnur en vilja-
skortur bæjaryfirvalda á hverjum
stað, viljaskortur, tillitsleysi og lít-
ilsviröing gagnvart þeim, sem hlut
eiga að máli.
Eða halda þeir sem þessu ráða,
að blessuð börnin og foreldrar
þeirra taki þessu með fognuði í
hjarta og syngi eins og segir í sum-
arvísunum, örlítið breytt: Ligga
ligga lí, fóstrur fara’í sumarfrí!
Auðvitað á að ráða fólk til sum-
arafleysinga á barnaheimili eins og
aðra vinnustaði. Ég heiti á sveitar-
stjórnir hvar sem er á landinu að
bæta sig í þessu efni. Ekki seinna
en nú þegar!
Kristín Halldórsdóttir
Kristín Halldórsdóttir
starfskona Kvennalista
„Sumarleyfi eru nefnilega ekkert
einkamál hvers og eins. Þau þarf að
skipuleggja með tilliti til samstarfs-
fólks, til starfsins sjálfs og annarra í
fjölskyldunni.“
Óþarft álag á börnin
Margir foreldrar þurfa þess
vegna, jafnvel sumar eftir sumar,
að brúa eitthvert bil með barna-
„Barnaheimilum og leikskólum er ósköp einfaldlega lokaö til þess að
starfsfólk geti fengið sitt réttmæta sumarfri."
Félagsleg markaðshyggja á íslandi
„Þjóðverjar hafa haldið sinni beinu braut allt frá þvi á sjötta áratugnum."
Fyrsta október í fyrra birtist
grein í DV eftir undirritaðan, sem
nefndist „Félagsleg markaðs-
hyggja". Þar var lýst grundvallar-
atriðum hagkerfisins þýska og
starfi þarlendra brautryðjenda og
fræðimanna eins og Ludwigs Er-
hards og Karls Schillers. í þessari
grein var félagsleg markaðshyggja
kynnt sem hagstjómarkerfi nútím-
ans og sá efnahagslegi grundvöftur
þjóðanna sem traustastur væri.
Nú skal þeirri spumingu velt fyr-
ir sér hvernig er hægt að laga ís-
lenskt þjóðfélag að félagslegu
markaðskerfi, hvar er það til stað-
ar í þjóðfélagi okkar og hvar ekki,
hvemig er hægt að spoma við ein-
okun og beita ríkisvaldinu til að
tryggja heilbrigðan markað -
hvemig er hægt að nota þýsku að-
ferðina á íslandi?
Sigur félagslegrar
markaóshyggju
Menn líta núna til Þýskalands og
þá einkum frá löndum þar sem
menn em að leita sér að nýjum
fyrirmyndum í efnahagsmálum
eftir hmn valdníðslu, miðstýringar
og hafta á mannlegri atorku, jafnt
á sviði viðskipta sem menningar, á
sviði almenns athafnafrelsis ein-
staklinganna sem athafnafrelsis
fyrirtækjanna.
Hvers vegna?
Þjóðverjum hefur tekist að sam-
eina athafnafrelsið, persónufrelsið,
lifskjörin og jafnræðið betxu- en
öðmm. Þegar vikublaðið „Die Zeit“
birti töflur sínar um efnahagsmál
Vestur-Þýskalands, Bretlands,
Frakklands og Ítalíu 13. júní síð-
astliðinn var munurinn sláandi:
Þar nægir að skoða tölur um verð-
bólgu síðasta áratuginn og bera
saman. Meðan t.d. Frakkar og Bret-
KjaUariim
Einar Heimisson
stundar háskólanám
í Freiburg, Þýskalandi
ar hafa verið í stöðugum erfiðleik-
um í efnahagsmálum sínum og gert
ýmsar misheppnaðar tilraunir með
grundvallarbreytingar á hagkerf-
um sínum hafa Þjóðveijar haldið
sinni beinu braut allt frá því á
sjötta áratugnum: Styrkur þeirra
er stöðugleikinn, póhtísk samstaða
um hagkerfi, sem hefur gengið upp
og ekki þarf að breyta, aðeins slipa:
Móta að kröfum tímans.
Bókin „Soziale Markwirtschaft"
(Hamburg 1990) sem styrkt er af efna-
hagsráðuneytinu í Bonn er hugsuð
til að miðla öðrum af reynslu Þjóð-
veija í efnahagsmálum.
Sérhvert hagkerfi verður að
svara þremur spurningum:
1. Hvað á að framleiða?
2. Hvernig á að framleiða?
3. Fyrir hvern á að framleiða?
Áður fyrr töldu margir einungis
tvær grundvallarleiðir í boði til að
svara þessum spurningum.
1. Miðstýrt hagkerfi.
2. Opið markaðshagkerfi.
Hagsagan hefur hafnað báðum
þessum leiðum í óblönduðu formi,
- þær ganga hvorug upp ein og sér.
Með öðrum orðum: Hagstjórnarstíl
hinna endaniegu sanninda hefur
verið hafnað. Þá er aðeins eftir
þriðja leiðin.
Og hún er félagslegt markaðs-
kerfi.
Frelsi einstaklinganna
og heildarhyggjan
Endanleg sannindi í stjórnmálum
heyra fortíðinni til, þau eru búin
að vera: Stjórnunarstíh í anda nítj-
ándu aldar, sem átti sér einna síð-
astan fulltrúa í Margréti Thatcher.
Rétt eins og þjóðfélögunum í Aust-
ur-Evrópu mistókst að sanna kosti
miðstýringar, þá mistókst Margréti
Thatcher aö sanna kosti hins opna
markaðskerfis - stjórnunarstíll
hennar endaði í atvinnuleysi, mis-
skiptingu, verðbólgu og jafnvel
götuóeirðum. Þessi breska tilraun,
sem setti svo mjög mark sitt á
níunda áratuginn, er núna orðin
hluti af fortíðinni. En vitaskuld eru
ýmis fyrri dæmi um fall slíks hag-
kerfis: kannski er heimskreppan,
sem hófst 1929, einmitt skýrasta
dæmið um það - svarið við henni
var hagstjórn í stíl félagslegrar
markaðshyggju rétt eins og kom á
daginn bæði í Englandi og Amer-
íku.
Fjöldaatvinnuleysi og verðbólga
eru óvinir markaðarins - ríkisvald-
ið verður að koma í veg fyrir þetta
tvennt og það hefur félagslegri
markaðshyggju tekist mætavel:
Hvorugt hefur verið til staðar í
Vestur-Þýskalandi síðustu 30-J0
árin ólíkt flestum öðrum löndum
Evrópu. Og síðast en ekki síst: í
félagslegu markaðskerfi sér ríkis-
valdið um liðveislu bama, aldraðra
og sjúkra og sömuleiðis um alla
menntun - það er athyglisverð
staöreynd að þýskt menntakerfi
byggist ekki á einkaskólum.
Félagslegt markaðskerfi hvíhr á
frelsi einstaklinganna: Þeir ráða
því hvað þeir framleiða og hvað
þeir kaupa. Markaðurinn tryggir
hagvöxtinn. Nú gæti einhver sagt:
Þetta er nákvæmlega eins og í
frjálsu markaðshagkerfi. Svo er þó
ekki því í félagslegu markaðskerfi
einsetur ríkisvaldið sér að hjálpa
markaðnum - hann byggist á hug-
viti opinberra aðila. Og hlutverk
þeirra er veigamikið: Félagslegt
markaðskerfi gengur út frá því sem
vísu að markaðnum takist ekki allt.
Eitt stærsta valdamál markaðarins
er einmitt það að hann fer að vinna
gegn sjálfum sér eftir vissan tíma
- það myndast einokun því þeir
stóru eru búnir að sigra þá litlu.
Þetta verður að stöðva, segir félags-
lega markaðshyggjan, það verður
að tryggja jafnræðið á markaðnum
og í lagasetningu gegn einokun
felst þess vegna hehdarhyggja
hennar og trygging jafnræðis í
samfélaginu öllu.
Einar Heimisson
„Eitt stærsta vandamál markaðarins
er einmitt það að hann fer að vinna
gegn sjálfum sér eftir vissan tíma - það
myndast einokun því þeir stóru eru
búnir að sigra þá litlu.“