Dagblaðið Vísir - DV - 29.02.1992, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 29. FEBRÚAR 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Fjöldamorðingi látinn
Einn mesti fjöldamoröingi eftirstríðsáranna dó á sótt-
arsæng í Bogota í síöustu viku. Það var Roberto d’Au-
buisson, sem bar meira eöa minna ábyrgð á morðum
40.000 borgara í E1 Salvador árin 1979-1985 og starfaði
í skjóli öfgasinnaðra bandarískra stjórnvalda.
Sendiherra Jimmy Carters Bandaríkjaforseta í E1
Salvador sagði á sínum tíma, að d’Aubuisson væri geð-
veikur fjöldamorðingi. Eftir brottför Carters úr Hvíta
húsinu fékk d’Aubuisson að leika lausum hala með full-
um stuðningi og íjárhagsaðstoð Bandaríkjastjórnar.
Helztu verndarar d’Aubuissons voru Ronald Reagan,
þáverandi Bandaríkjaforseti; George Bush, þáverandi
varaforseti og núverandi forseti, og Jeane Kirkpatrick,
þáverandi sendiherra Bandaríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum og núverandi dálkahöfundur hjá Pressunni.
Meðal þeirra, sem d’Aubuisson lét myrða, voru Oscar
Arnulfo Romero erkibiskup, bandarískar nunnur og
bandarískir landnýtingarráðunautar. Mesta óbeit hafði
hann á verkalýðsforingjum, læknum og öllum þeim, sem
reyndu að hjálpa fátæka fólkinu í landinu.
Algengt var, að d’Aubuisson kæmi fram í sjónvarpi
og réðist á nafngreinda einstakhnga. Nokkrum dögum
síðar höfðu þeir allir verið drepnir af morðsveitum hans.
Þannig var aðild hans á allra vitorði, þótt öfgamenn
Bandaríkjastjórnar létu sér fátt um fmnast.
Hinn geðveiki Roberto d’Aubuisson varð forseti
þingsins í E1 Salvador og síðan forsetaframbjóðandi,
enda var hann ekki minni ræðuskörungur en Hitler.
Þegar hann dó í síðustu viku, var flokkur hans við völd
í landinu, en hafði þá að mestu látið af morðum.
Hyldjúp gjá er milli ríkra og fátækra í E1 Salvador.
Annars vegar eru landeigendur og annað auðfólk, en
hins vegar er sauðsvartur almúginn. Yfirstéttin er svo
hægrisinnuð, að hún telur það kommúnisma, ef læknir
eða sjúkraliði reynir að hjúkra fátækum leiguliða.
Athyghsverð er samstilling hugarfarsins hjá þessari
yfirstétt annars vegar og hinum róttæku hægrisinnum,
sem um langt árabh hafa verið við völd í Bandaríkjun-
um. Af bandarískri hálfu er dálkahöfundurinn Jeane
Kirkpatrick fuhtrúi þessa sérkennilega hugarfars.
Þessi fyrrverandi sendiherra er kunnasti málsvari
þeirrar stefnu Ronalds Reagans og George Bush, að
mannréttindi skipti engu máli í samanburði við mikh-
vægi þess að berjast gegn kommúnisma í Rómönsku
Ameríku og annars staðar í þriðja heiminum.
Samkvæmt þessari stefnu eru það morðingjarnir á
hveijum stað, sem ákveða í samræmi við þarfir sínar,
hvað sé kommúnismi og hveijir séu kommúnistar. Þess
vegna hefur stefnan valdið ólýsanlegum hörmungum í
Rómönsku Ameríku, bakgarði Bandaríkjanna.
Athyglisverðast í þessu samhengi róttækrar hægri
mennsku í Bandaríkjunum og Rómönsku Ameríku er,
að meðal auðstétta og landeignafólks í öllum löndum
eru hópar, sem bera sjúklegt hatur í bijósti á fátækhng-
um og öhum þeim, sem hugsanlega gætu rýrt auðinn.
í siðuðu samfélagi Vesturlanda fær þetta hatur ekki
útrás á blóðugan hátt. En þar er þó hugarfarið að baki
hið sama og í ofbeldis- og morðæði hliðstæðra hópa í
Rómönsku Ameríku. Þetta eru hin raunverulega hættu-
legu öfl í þjóðfélaginu, einnig hinum vestrænu.
Bandaríkjastjóm hefur ekki reynt að bæta fyrir brot
hins nýlátna vinar síns eða annarra skrímsla, sem hún
hefur ræktað í bakgarði sínum í Rómönsku Ameríku.
Jónas Kristjánsson
De Klerk leggur
allt undir í at-
kvæðagreiðslu
Framundan er uppgjör meðal
Suðiu:-Afríkumanna af evrópskum
ættum þar sem tekist er á um af-
stööuna til viðleitni núverandi rík-
isstjómar til að afnema stjómar-
skrárbundin forréttindi hvíta
minnihlutans. Viðræður stjórn-
málasamtaka ailra kynþátta um að
setja landinu jafnréttisstjómar-
skrá hófust í desember. Nú ganga
hvítir menn að kjörborði 17. mars
til að svara með jái eða neii hvort
þeir eru því samþykkir að þeirri
viðleitni verði haldið áfram.
Frederik W. de Klerk, forseti Suð-
ur-Afríku og foringi Þjóðarflokks-
ins, sem stjómað hefur landinu
hátt í hálfa öld, ákvað að efna til
ailsherjaratkvæðagreiðslunnar
eftir að flokkur hans beið ósigur í
aukakosningum til þjóðþingsins. í
kjördæminu Potchefstroom í
Transvaal náði frambjóðandi
íhaldsflokksins kosningu með 2.140
atkvæða mun en 1989 hafði fram-
bjóðandi Þjóðarflokksins 1.500 at-
kvæða meirihluta. Slík fylgis-
sveifla sætir fádæmum í byggðum
suður-afrískra Búa.
íhaldsflokkurinn sækir fylgi sitt
að mestu. til Búa, afkomenda Hol-
lendinga sem settust að í Suður-
Afríku fyrstir Evrópumanna. For-
ingjar flokksins hafa smátt og
smátt saxast út úr hægri armi Þjóð-
arflokksins eftir að meirihluti hans
tók að hverfa frá stefnunni um að-
skilnað kynþátta og alger yfirráð
hvítra í alríkismálum.
íhaldsmenn neituðu þátttöku í
stjómarskrárviðræðum stjóm-
málahreyfinga allra kynþátta og
yfirvalda undir forsæti de Klerks.
Upp á síðkastið hefur flokkurinn
lagt megináherslu á baráttu fyrir
sérstöku ríki Búa verði breyting á
stjómskipan Suður-Afríku. Halda
talsmenn hans því fram að afrika-
ans, tungumál Búa, muni líða und-
ir lok með tímanum vegna yfir-
burðastöðu enskunnar í ósundur-
greindri Suður-Afríku. Þetta mál
var einkum haft á oddinum í bar-
áttu íhaldsflokksins fyrir auka-
kosninguna í Potchefstroom.
Eftir kosningasigurinn þar krafð-
ist forasta íhaldsmanna þingrofs
og nýrra kosninga samkvæmt gild-
andi kosningalögum en kjörtíma-
bflið rennur ekki út fyrr en haustið
1994. Svar de Klerks var að efna til
aflsherjaratkvæðagreiðslu hvítra
um umbótastefnu sína og stjómar-
skrárviðræður allra kynþátta.
Hafni kjósendur þeirri leið kveðst
hann segja af sér og efna tfl nýrra
þingkosninga.
Ákvörðun forsetans aö leggja allt
undir í atkvæðagreiðslunni 17.
mars kom íhaldsmönnum í opna
skjöldu. Þegar forasta þeirra kom
saman til fundar kom í ljós djúp-
stæður ágreiningur um hvort taka
bæri hólmgönguáskoran de Klerks
og beijast fyrir að fá kjósendur tfl
Erlend tídindi
Magnús Torfi Ólafsson
að svara spumingu hans neitandi
eða hafna þátttöku í atkvæða-
greiðslunni og hvetja kjósendur tfl
að sitja heima. Þingmenn flokksins
með Andries Treumicht flokksfor-
ingja í fararbroddi vfldu velja fyrri
kostinn en margir trúnaðarmenn
af landsbyggðinni hinn síðari.
Niðurstaða íhaldsflokksins var
að berjast fyrir að kjósendur segi
nei í atkvæðagreiðslunni. En víg-
staða hans er ekki sterk eftir það
sem á undan er gengið. Fjölmiðlar
í Suður-Afríku hafa tíundað ræki-
lega að stór hluti flokksforustunn-
ar vildi sniðganga atkvæðagreiðsl-
una með þeirri röksemd fyrst og
fremst að de Klerk hlyti að sigra í
henni.
Stjómarskrárviðræðumar snú-
ast um það hvað við eigi að taka
af aðskflnaðarstefnu sem búin er
að ganga sér til húðar. Þetta viður-
kenna íhaldsmenn reyndar sjálfir
með því að beina nú kröftum sínum
helst að því að sérstakt Búaríki
verði sett á stofn í stað þess að
byggja á gamla granninum.
Allt annað er fyrir íhaldsmenn
að takast á við Þjóðarflokkinn í
þingkosningum þar sem unnt er
að setja staðbundnar aöstæður og
einstaka menn á oddinn en að fást
bæði við hann og vinstri sinnaða
Lýðræðisflokkinn í allsherjarat-
kvæöagreiðslu þar sem annars
vegar er í boði víðtækasta samráð
sem tekist hefur um nýja skipan
mála í Suður-Afríku en hins vegar
alger óvissa um stjórn og framtíð
landsins.
Fjölmiðlar, sem ná tfl hvítra Suð-
ur-Afríkumanna, era yfirgnæfandi
hlynntir tflraun de Klerks til að
koma á málamiðlunarsamkomu-
lagi allra kynþátta. Þeir benda ó-
spart á að ríkjandi efnahagsvandi
í landinu á að verulegu leyti rót
sína að rekja tfl refsiaðgerða um-
heimsins vegna löghelgaðs kyn-
þáttamisréttis. Yrði reynt að hverfa
aftur tfl fyrri hátta mætti búast við
enn haröari viðbrögðum á alþjóöa-
vettvangi.
Afríska þjóðarráðið, helsti við-
mælandi de Klerks af hálfu svert-
ingja, hefur haldið því ákaft fram
að hvíti minnihlutinn, tæpar fimm
milljónir af 40.000.000 landsmanna,
eigi ekki að hafa neitunarvald um
hvort niðurstaða úr stjómarskrár-
viðræðunum skuh taka gildi. Eins
og mál hafa snúist hefur Nelson
Mandela, forseti Þjóðarráðsins,
slakað á þessari afstöðu gagnvart
allsheijaratkvæðagreiðslu hvítra
17. mars. Leggur hann nú meginá-
herslu á að ekkert verði tfl að spilla
fyrir að kjósendur taki yfirvegaða
afstöðu við kjörborðið.
Hættan er sú að aðilar á báða
bóga, sem vflja ónýta stjómar-
skrárviðræðurnar og málamiðlun-
arandrúmsloft, grípi til sinna ráða
í því skyni að valda ótta og upp-
námi fyrir atkvæðagreiðsluna.
Hægra megin við íhaldsmenn era
fasistahreyfmgar sem ráða yfir
vopnuðum sveitum og eru taldar
eiga ítök í öryggislögreglunni.
Árásir þeirra á svertingja gætu
orðið til að valda hefndaraðgerðum
gagnvart hvítu fólki og þannig
magna átök stig af stigi. \
Meðal svertingja heldur Álaf-
ríska ráðið uppi harðri gagnrýni á
Afríska þjóðarráðið og Nelson
Mandela og nánustu samstarfs-
menn hans sér í lagi fyrir að fallast
á að ræða við fulltrúa hvíta minni-
hlutans um framtíð Suður-Afríku.
Alafríska ráðiö hefur á sinni
stefnuskrá alger og óskorað yfirráð
svertingja í landinu. Það hefur eins
og íhaldsflokkurinn neitað að taka
þátt í stjórnarskrárviðræðunum en
af þveröfugum ástæðum. Það sem
menn óttast nú helst i Suður-Afr-
íku er að öfgarnar mætist enn frek-
ar í aðdraganda atkvæðagreiðsl-
unnar um framhald stjómarskrár-
viðræðna.
Magnús T. Ólafsson
Frederik W. Klerk og Nelson Mandela ásamt fylgdarliðum koma til fyrsta viðræðufundar Suður-Afríkustjórnar
og Afríska þjóðarráðsins eftir að Mandela var leystur úr haldi. Simamynd Reuter