Dagur - 23.10.1957, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 23. október 1957
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Stjórnarandstaðaii á lágu „plani“
í FJÁRLAGARÆÐUNNI, sem Eysteinn Jóns-
son fjármálaráðherra flutti við fyrstu umræðu, og
var útvarpað, komst hann m. a. svo að orði:
„Meginhluti ríkisútgjaldanna er að sjálfsögðu
lögboðinn og sjálft fjárveitingavaldið er hjá Al-
þingi, og með hækkandi verðlagi og rýrnandi
verðgildi peninga, hvort sem það kemur fram í
skráðu gengi krónunnar eða í gegnum áhrif upp-
bótakerfisins, þá hækka ríkisútgjöldin.
Það er ef til vill sérstök ástæða til þess að draga
þetta fram nú, þegar hafðar eru í huga þær fár-
ánlegu umræður, sem fram hafa farið undanfarið,
um ríkisbúskapinn og ríkisútgjöldin, þar sem um
þessi efni hefur verið rætt eins og fjármálaráðu-
neytið ákvæði ríkisútgjöldin og bæri höfuðábyrgð
á þeim.
Efast eg um, að fitjað sé upp á umræðum um
þessi mál á jafnlágu „plani“, ef svo mætti segja,
hjá nokkurri þjóð, sem telja vill sig sæmilega sið-
menntaða.
Samkvæmt þessum áróðri ætti fjármálaráðu-
neytið að vera ofar Alþingi og eins konar yfir-
ráðuneyti allra ráðuneyta, sem yfir höfuð fjalla
þó miklu meira um útgjaldahlið fjárlaganna en
fjármálaráðuneytið.
í þeim upplýsingum, sem eg nú hef gefið, kem-
ur samhengi þessara mála nokkuð glöggt í ljós, og
segir það sína sögu, meðal annars, í hvaða mála-
flokkum útgjaldaaukningin hefur orðið. Geta
þeir, sem staðið hafa fyrir þeim málum á undan-
förnum árum, hugleitt, hvort þeir hafi þar nokk-
uð nærri komið og hvers vegna ríkisútgjöldin
hækkuðu í þessum málaflokkum.
Þessi mynd af ríkisbúskapnum, sem sýnir
nokkuð glöggt hvers vegna ríkisútgjöldin hafa
hækkað, gæti ef til vill einnig orðið nokkurt um-
liugsunarefni þeim mönnum, sem sífellt tala um
ríkisútgjöld og framlög til sameiginlegra þarfa
sem þjóðarböl, enda þótt þeir hafi heimtað með
manna mestri frekju síaukin útgjöld í flestum
greinum.
Er hollt að hugleiða tvennt einkum í því sam-
bandi. í annan stað um manndóminn, sem í því
felst, eða hitt þó heldur, að krefjast sífellt auk-
inna ríkisútgjalda, og telja sér þær kröfur til gild-
is, en vilja svo ekki við neitt kannast þeg'ar fjár-
lögin hækka.
Á hinn bóginn, hvort það hefði orðið sérstakt
bjargráð að láta allt það ógert til stuðnings marg-
víslegum framförum og þeim, sem miður mega
sín, sem hækkað hefur ríkisútgjöldin á undan-
förnum árum.
Það hefur lítið gildi að æpa órökstuddar full-
yrðingar um efnahagsmálin.
Það þarf meira til, ef ræða skal þessi mál svo,
að að gagni verði, og þjóðin sé einhverju nær,
þegar hún þarf að velja eða hafna.
Sama er að, segja um það, þegar menn standa
og hrósa sér, og vilja láta þakka sér margvíslegar
framfarir, sem orðið hafa á undanförnum árum,
en biðja menn jafnframt að kenna öðrum um, að
þessar framfarir kosta fé úr sameiginlegum sjóði
landsmanna.
Það er enginn vandi að standa fyrir framförum,
ef menn hafa fjármagn til þeirra. Vandinn er að
útvega féð. Einmitt þegar þetta er athugað, þá
kemur í ljós, að menn vaxa ekki
af slíkum málflutningi.
ÞEIR FLOKKAR, sem standa
að núverandi ríkisstjórn, hafa
nægilega fjölmennu þingliði á að
skipa og ríkisstjórnin hefur haft
og mun hafa samráð við íjölmenn
ustu og öflugustu stéttasamtökin
í landinu til sjávar og sveita, er
hafa á sínu valdi að miklu leyti
suma þýðingarmestu þættina í
þjóðarbúskapnum.
Þessi öfl þurfa að standa sam-
an áfram um þær ráðstaíanir,
sem nauðsynlegar eru til þess að
tryggja grundvöll framleiðslunn-
ar, jafnar og öruggar framfarir
og fulla atvinnu, en undirstaða
þessa er fjárhagslegt öryggi.
Þegar þessir kraftar sameiúast,
geta þeir, sem nú vilja rífa niður,
alls ekki eyðilagt það, sem upp er
byggt, hversu mikið sem þeir
reyna.
Þeir flokkar, sem stjórnina
styðja, eiga að sjá um, að þær
ráðstafanir, sem gera þarf, komi
ekki meira við almenning í land-
inu en brýnustu hagsmunir al-
þýðunnar sjálfrar, og þar með
þj óðarheildarinnar, krefj ast.
Ætlun mín hefur verið, með
þeim oi'ðum, sem eg nú hef rnælt,
að gefa háttvirtu Alþingi og
raunar allri þjóðinni nokkrar
upplýsingar urn höfuðþætti efna-
hagsmálanna, þ. á. m. um ríkis-
búskapinn. Með þessu vil eg eiga
þátt í því að reyna að auka
skilning á þessurn málum og
leggja grundvöll að umræðum til
undirbúnings ákvörðunum.
VALDIÐ TIL ÁKVARÐAN-
ANPíA í efnahagsmálum er mjög
dreift í okkar landi — lanai fé-
lagssamtakanna og frelsisins. —
Þetta vald er ekki í einu ráðu-
neyti — ekki einu sinr.i hjá rík-
isstjórn og Alþingi. Félagssam-
íök í landinu hafa svona þætti í
sínum höndum.
En einmitt af því að svo er, þá
er okkur því meiri nauðsyn en
flestum öði'um, að margir kynni
sér þessi efni af samvizkusemi.
Við viljum fremur þola ýmis
rnistök í efnahagsmálum, sem ef
til vill stafa að verulegu leyti af
því, hve valdið er dreift, en að
fórna frelsinu.
En markmiðið hlýtur að vera
að halda frelsinu og komast hjá
mistökunum.
í þá átt verðum við öll að
vinna, hvert á sínu sviði, af þol-
inmæði og þrautseigju.
Hver maður á íslandi, landi
félagssamtakanna og hins dreifða
valds, verður að gera sér grein
fyrir þeirri ábyrgð, sem á hon-
um hvílir og gæta vel göngu
sinnar.“
Brúin milli heims og heljar
Smá-þættir úr harmsögu Ungverja
IX. KILÍ AN - SKÁLINN OG
SÚKKUL AÐIDREN GURINN.
Fyrstu raunir kommúnista í
leppríkjum þeirra voru þær, að
verkamenn, sem þeir höfðu frætt
og þjálfað — eins og t. d. unga
Jósef Toth, — snerust gegn þeim.
Því næst komust þeir að raun
um, að úrvals menntamannsefni,
sem þeir höfðu gælt við og hoss-
að hátt og heitið gulli og græn-
um skógum í háum stöðum, ekki
aðeins ui'ðu þeim andhverfir,
heldui' gripu einnig til vopna
gegn þeim.
Rússneskir stjórnarherrar
hljóta að hafa orðið vonsviknir
og hnuggnir, er þeir fengu slíkar
sannanir um glappaskot sín. En
fleiri sannanir áttu eftir að birt-
ast. Hai'ðstjórarnir í Kreml hljóta
að hafa orðið illa skelkaðir, er
þeim barsí til eyrna sú frétt, hve
brátt þrautreyndir hermenn
kommúnista brugðust, óðar er
gerð var uppreist gegn rauða
valdakerfinu. Árum saman hafði
hinum rauðu herjum leppríkj-
anna verið sýnd sérstök athygli,
m. a. með aukaborgun og eftirliti
kommúniskra trúnaðarmanna.
Þannig er því varið, að þessir
hermenn verja kommúnismann á
háskastundum hans.
í suðurhluta' Pest, skammt frá
Duná, er hinn forni Kilían-skáli,
fjögurra hæða kumbaldi úr múr-
steini og kalksteypu, með 4—5
feta þykka veggi. Áður fyrr var
þetta aðsetur úrvals varnarliðs
Búdapestborgar. Á kommúnista-
árunum var hér stór hópur
reyndra herforingja, sem stjórna
áttu og þjálfa úrvals nýliða frá
Búdapest og nágrenni. Nú var
hér aðeins lítil varðsveit úrvals
hermanna, og þótt hér mætti
hýsa á hættutímum um 2500
manns, voru hér venjulega að-
eins 400 hermenn, að viðbættum
óvopnuðum mönnum úr verka-
mannasveitinni. Hér voru hvorki
fallbyssur né skriðdrekar.
í 19. stofu í annarri hæð bjó
glaðvær og skemmtilegur, ung-
verskur sveitapiltur, Lazlo Rigó
að nafni. Hann var liðþjálfi, 22
ára að aldri. Vinir hans kölluðu
hann Csokí (þ. e. „Cúkkulaði-
drenginn“) sökum þess hve hann
var óvenju brúnn í andliti.
Þann 23. október, urn 9 leytið
um kvöldið, var Csokí að bíða
eftir stúlkunni sinni úti í lysti-
garði, er hann heyrði allt í einu
skothríð úr áttinni til útvarps-
stöðvarinnai'. Datt honum þegar
í hug, að þar væri ef til vill her-
menn í vanda staddir og flýtti sér
þangað, og varð þess þá var, að
AVO-menn inni í útvarpsstöð-
inni'skutu á mannfjöldann fyrir
utan.
Csokí horfði á þetta stutta
stund, en hugsaði svo með sér, að
það væri víst réttara að skreppa
til skálans og ná sér í nokkrar
byssur. En í svip var honum ekki
ljóst, hvorum megin hann ætti aö
berjast, né yfil'leitt hvernig þetta
horfði við. „Ef einhverjir skjóta
á AVO-menn, vildi eg helzt vera
þeim megin,“ hugsaði hann.
Hann flýtti sér til skálans og
hljóp upp í herbergi sitt og fór að
(Framhald á 7. síðu.)
Spurningakeppiii i bandariska
sjónvarpinu
ER EITTKVAÐ GRUGGUGT VIÐ
ÚRSLITIN?
AIls staðar þar, senr sjónvarpið hefur haldið inn-
reið sína, hafa spurningatímarnir, vitncskjukeppn-
in, orðið langvinsælasta efnið rneðal aímennings.
Byrjuðu bandarískir sjónvarpsmemi á sjónvarps-
efni þessu, þar sem nógu fróður þátttakandi gat
unnið 64 þús. dollara, en nú er svo kornið, að Ijóm-
inn er að hverfa af keppninni, og almenningur er
tekinn að gruna um græsku. Blöðin hafa beinlínis
gefið í skyn, að stjórnendur spurningaþáttanna
skipulegðu úrslitin fyrirfram — eða því sem næst.
Vantrú nianna á því, að allt væri með felldu,
jókst mjög við það, er 10 ára drengur, Róbert
Storm, vann nýlega um 250 þús. dollara í nokkrum
64 þús. dollara keppnum og skiidi aðra keppendur
eftir langt að baki. Stjórnendur þáttarins löguðu
reglurnar þannig í höndum sér, að undrabarnið
gæti keppt til hins síðasta til ákafrar ánægju fyrir
allt barngott íólk, en nú var bikarinn fullur, og
Róberts Stormsþættirnir urðu ekki eins vinsælir og
til var ætlazt; nú var tekið að gruna stjórnendurna
um græsku, blaðamenn og fréttaritarar tóku að
afla sér ýmissa upplýsinga og rannsaka málið.
Blaðamennirnir upplýstu, að á þeim tveim árum,
sem spurningakeppnin hafði staðið, höfðu aðeins
tveir keppendur ekki getað svarað síðustu úrslita-
spurningunni. Eftir reglunum ge'tur keppandinn
ráðið því sjálfur, hvort hann heldur því, sem hann
hefur, eða hættir á að tapa öllu í tilraun til þess að
tvöfalda upphæðina.
Keppandi, sem hefur svarað öllum spurningum
og unnið 32 þús. dollara, leggur því mikið í hættu,
ef hann ákveður að reyna við síðustu spurninguna.
Annað hvort vinnur hann 64 þús. dollara eða tapar
öllu.
Sanikvæmt upplýsingum blaðamanpanna höfðu
langflestir keppenda fengið síðustu úrslitaspufning
una úr því einangraða sviði, er þeir voru langfróð-
astir um.
Sjóliðsfci-inginn McCutchen, en kunnáttusvið
hans var matreiðsla, fékk síðustú spprninguna um
franska eldamennsku, en í henni var hann sér-
fræðingur. Svipað er að segja um skósmiðinn Gino
Prato.Kunnáttusvið hans var óperur. Hann var
sérstaklega vel að sér í öllu, sem við kom ítölskum
óperum, og þaðan fékk hann síðustu spurninguna.
Þcir blaðamemi, sem rannsökuðu málið, komu
sér saman um, að ekki væru þarna á ferðinni sann-
anleg bein 'sVik við sjáendur og hlustendur, en á
ýmsan annan hátt gætu þó stjórnendur þáttanna
ráðið úrslitunum.
Það var komið upp um aðferðina af sjónvarps-
manni. Hann sagði, að ef ætlunin væri að láta ein-
hvern keppenda vinna, þá væri nægilegt að reyna
að komast að því, hvernig hægt væri að komast hjá
spurningum, sem hann gæti ekki svarað.
Keppeiidur eru valdir löngu áður. Allir þeir, sem
óska þess að fá að taka þátt í keppninni, eru teknir
til yfirheyrslu af nefnd sérfræðinga, og hún velur
keppandann eftir útliti hans og þekkingarsviði. Eft-
ir það verður hann að undirgangast mjög stranga
og nákvæma yfirheyrslu, svo að hægt sé að rann-
saka sálarástand haíiss, viðbragðsflýti og þekkingu.
Matreiðslusérfræðingui'inn McCuíchen sagði seinna
um þessa undirbúningsreynslu: „Eg held, að þeir
hafi koi'tlagt ágætlega allt mitt þekkingarsvið.“
Einkum er sótzt eftir lceppendum, sem sjaldgæft
minni hafa, næmum mönnum, sem allt getadært og
allt tollir í. Er stjórnendur þáttanna hafa náð í einn
slíkan, þá geta þeir sýnt það á sviðinu, sem í raun-
inni er langt frá lífinu og veruleikanum — eins og
t. d. unga, Ijóshærða stúlku, sem allt veit urn
hnefaleika í þyngsta flokki.
Stjórnendur eins þáttarins 'náðu í slíka stúlku.
Joyce Brothers hét hún, ung og falleg, og hún hafði
doktorspróf í sálarfræði, en á hinn bóginn hafði
hún ekki minnstu hugmynd um hnefaleika, en um
þá vildu stjórnendurnar, að hún yrði spurð. En
hún var ákaflega næm og minnisgóð, og hún fékk
(Framhald á 7. síðu.)