Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.1995, Blaðsíða 6

6
FÖSTUDAGUR 13. JANÚAR 1995
Neytendur
Helgi Valdimarsson, sérfræðingur í ofnæmis- og ónæmisfræðum:
Sykumeysla getur stuðlað
að alls kyns vanlíðan
- um 15% íslendinga meö bráðaofnæmi sem verður sífellt algengara
„Ég sagði eitt sinn við ráðherra heil-
brigðismála að ef ég fengi að gera
eina aðgerð til að spara útgjöld í heil-
brigðisgeiranum myndi ég banna
innflutning á sykri. Sykur veldur
ekki banvænum sjúkdómum en mig
grunar að hann geti stuölað að alls
kyns vanlíðan sem fólk leitar mikið
til lækna út af,“ sagði Helgi Valdi-
marsson, sérfræðingur í ónæmis- og
ofnæmisfræðum, í samtali við DV í
tilefni heilsuvikunnar. Sem dæmi
um vanlíðan nefndi hann höfuðverk,
þreytu, truflun á ristilstarfsemi og
vöðvaverki.
Helgi sagði íslendinga almennt
neyta alltof mjkils sykurs en hann
hefur m.a. örvandi áhrif á vöxt ger-
sveppa í líkamanum og raskar þannig
öi-veruvistkerfmu. Mikil sykurneysla
getur líka valdið vanlíðan vegna þess
að hún hefur í för með sér miklar
sveiflur í blóðsykri. „Ef fólk byrjar
t.d. daginn með því að drekka mjög
sætan drykk á fastandi maga getur
blóðsykur fallið það langt niður eftir
1-2 klst. að það valdi miklum slapp-
leika og einbeitingarskorti. Það eru
ótrúlega margir háðir sykri, eins kon-
ar sykurfíklar, og hreinlega „detta í
það“ þó þeir viti að það valdi þeim
veruiegum óþægindum. Líkami
þeirra virðist kaUa sterkt á sykur og
þetta er t.d. áberandi hjá sumum kon-
um rétt fyrir blæöingar," sagði Helgi.
Ofnæmi sífellt algengara
Tahð er að í kringum 15% íslend-
inga hafi bráðaofríæmi af einhverju
tagi þó þeir hafi ekki einkenni nema
öðru hvoru. Helgi sagði að til væru
nokkrar tegundir af ofnæmi. „Það
er auðveldast að greina bráðaofnæmi
sem orsakast af mikilh framleiðslu á
svokölluðum E-mótefnum. Það er
hins vegar oft erfitt að greina aðrar
tegundir, einkum þær sem tengjast
fæðu. Algengi bráðaofnæmis virðist
fara vaxandi þó menn viti ekki hvers
vegna,“ sagði Helgi. Mengun hefur
veriö nefnd sem hugsanlegur of-
næmisvaldur og bráðaofnæmi er t.d.
algengara á meðal barna þar sem
annar' eða báöir foreldrar reykja.
Bráðaofnæmi fyrir fæðu er langal-
gengast í ungbörnum, þannig hafa
að sögn Helga yfir 30% íslenskra
bama greinst með ofnæmiseinkenni
fyrir 2 ára aldur.
„Sýnt hefur verið fram á að börn-
um hættir meira til að fá ofnæmi ef
þau komast snemma í snertingu við
ofnæmisvaldinn," sagöi Helgi. Hann
ráðlagði konum með börn á brjósti,
þar sem áberandi ofnæmi er í fjöl-
skyldunni, að forðast mat sem er al-
gengur ofnæmisvaldur því börn geti
fengiö ofnæmi í gegnum brjósta-
mjólkina. Sum fæðuefni eru meira
ofnæmisvekjandi en önnur, t.d.
mjólk, fiskur og egg. „Helstu ofnæm-
iseinkenni barna eru roði í kringum
munn, kröftug uppköst, kláðaexem
og jafnvel astmi,“ sagði Helgi.
Óþol algengara en ofnæmi
Hann sagði fæðuóþol vera algeng-
ara en fæðuofnæmi. „Læknar greina
ekki fæðuofnæmi nema hægt sé að
sýna fram á að einkennin orsakist
af viðbrögðum ónæmiskerfisins.
Hins vegar íinnur fólk oft fyrir óþæg-
indum áf ákveðinni fæðu án þess að
hægt sé að greina slík ónæmisvið-
brögð. Þá er talað um fæðuóþol. Fólk
getur t.d. fengið veruleg meltingaró-
þægindi af mjólk vegna þess aö það
myndar ekki ákveðið ensím sem
klýfur mjólkursykur," sagði Helgi.
Ger- og sykursnautt fæði
Mikið hefur verið rætt um hve
geróþol er algengt og að það geti átt
rætur að rekja til ónæmisviðbragða
gegn geri og afurðum þess. „Margvís-
leg óþægindi hafa verið tengd ger-
óþoli, bæði höfuðverkur, þreyta,
bjúgþroti, lið- og vöðvaverkir. Ýmis-
legt bendir til þess að þetta geti verið
rétt en það hefur ekki ennþá verið
sannað með fullnægjandi rannsókn-
um,“ sagði Helgi. En auk höfuðverks
og þreytu geta konur t.d. fengið bjúg
og þrota fyrir blæðingar þannig að
„Sykur veldur ekki banvænum sjúkdómum en mig grunar að hann geti stuðl-
að að alls kyns vanlíðan sem fólk leitar mikið til lækna út af,“ sagði Helgi
Valdimarsson, sér fræðingur í ónæmis- og ofnæmisfræðum. DV-mynd BG
kviðurinn blæs upp. Helgi sagði það
því vel ómaksins vert fyrir fólk sem
haft hefur slík einkenni og leitaö ár-
angurslaust til lækna án þess að fá
greiningu að fara á ger- og sykur-
snautt fæði í 2-3 vikur og athuga
hvort líðanin batni. „Einnig getur
fólk prófaö að drekka bjór og borða
brauð og athugað hvort það fær ein-
kenni,“ sagði Helgi að lokum.
Nýju lögin um fjöleignarhús og húsaleigu:
Svör við spumingum lesenda
991500:
Nú býðst lesendum neytend-
asíðunnar loksins tækifæri til
að tjá síg eöa spyrjast fyrir um
ýmis mál tengd neytendum með
því að hringja í síma 99 1500 og
velja 2 fyrir neytendur.
Þetta er uppiagt fyrir þá sem
vríja t.d. koma á framfæri
ábendingum eða spurningum
varöandi óvenjulega viöskipta-
hætti, veröbreytingar, sniðug
húsráð, uppskriftir, mataræði
eða annað.
Minútan kostar 39,90 kr.
Við höldum áfram að birta svör
við spurningum lesenda varðandi
nýju fjöleignarhúsalögin og lögin
um húsaleigu. Þeim sem hafa slík-
ar spurningar er nú bent á að
hringja í síma 99 1500, velja 2 fyrir
neytendur og lesa inn spurning-
arnar. Mikilvægt er að hafa þær
stuttar og hnitmiðaðar. Svör þeirra
Sigurðar Helga Guðjónssonar,
hæstaréttarlögmanns og höfundar
laganna, og Guðrúnar Agnesar
Þorsteinsdóttur lögfræðings birtast
svo á neytendasíðunni næstu föstu-
daga.
1. Hveijar eru hinar almennu
reglur um húsdýr og breytast þær
eitthvað varðandi þær reglur sem
fyrir eru við gildistöku nýju lag-
anna? Hunda- og kattahald í íjöl-
eignarhúsi er háð samþykki allra
eigenda, eða a.m.k. þeirra sem hafa
sameiginlegan inngang, stigagang
eða annað sameiginlegt húsrými.
Þetta gilti áður um hunda en er
nýlunda hvað varðar ketti. Það er
ljóst að dýr, einkum kettir, geta
valdið fólki margvislegum óþæg-
indum og ama og jafnvel magnað
upp sjúkdóma eins og ofnæmi og
astma. Fólk sem fyrir því verður
ber fyrir sig mannréttindum og tel-
ur að eignaréttur þeirra og heimil-
isfriður eigi að vera vemdaður fyr-
ir slíku og löggjafinn taldi hags-
muni þeirra vega þyngra en hinna.
2. Hvers vegna var dýraeigendum
ekki gefinn lengri frestur og aðlög-
unartími? Lögin voru samþykkt á
Alþingi í mars með gildistökufresti
í 9 mánuði, þ.e. til síðustu áramóta.
Þessi tími var hugsaður og ætlaður
til aðlögunar og rækilegrar kynn-
ingar sem félagsmálaráðuneytið
átti að annast samkvæmt lögum.
Þvi miður hefur þessi kynning ver-
iö lítil sem engin nema af hálfu
Húseigendafélagsins og aðlögunar-
tíminn því ekki gagnast sem skyldi.
Sú spurning hefur komið upp hvers
vegna menn fá ekki að hafa þau
dýr sem fyrir eru á meðan þau lifa.
Það hefur sennilega þótt erfitt í
framkvæmd og ekki nægilega af-
gerandi til að vernda þá hagsmuni
sem vernda á meö þessum tak-
mörkunum.
3. Hvernig eiga þeir að bera sig
að sem vilja breyta hagnýtingu sér-
eignar? Slík atriði hafa verið
óþijótandi tilefni deilna í fjöleign-
arhúsum, einkum varðandi at-
vinnustarfsemi í húsnæði sem ætl-
að er til íbúðar. Hingað til hefur
réttur eiganda gagnvart sameig-
endum verið ríkari. Hann hefur
almennt haft frjálsar hendur, t.d.
við að hefja atvinnustarfsemi í
íbúð, og þeir lítiö getað aðhafst
nema ónæðið hafi keyrt um þver-
bak. Nú er dæminu snúið viö.
Breyting á hagnýtingu séreignar
er alltaf háö samþykki annarra eig-
enda, ýmist allra, ef breyting er
veruleg, eða einfalds meirihluta.
Þó er komið til móts við viðkom-
andi eiganda með því að hindra að
aörir eigendur geti synjað um sam-
þykki á ómálefnalegum grundvelli.
Þá er breytt hagnýting á húsnæði
háð samþykki byggingaryfirvalda
og því þarf fyrirspyriandi að sækja
um byggingarleyfi fyrir hinni
breyttu hagnýtingu.
4. Skiptist rafmagn og hiti í sam-
eign jafnt niður á allar íbúðir í fjöl-
eignarhúsi án tillits til stærðar
þeirra? Já. Allur sameiginlegur
rekstrarkostnaður skiptist að
jöfnu, s.s. rafmagn, hiti og vatn í
sameign og kostnaður við umhirðu
sameiginlegs húsrýmis og lóðar.
I tilefhi heilsuviku DV er ekki úr
vegi að koma með nokkur holl
ráð varðandi matargerð. Við rák-
umst á samantekt tveggja iðju-
þjálfa, hjúkrunarfræðings og
næringarráðgjafa af shkum ráð-
um og birtum þau hér fyrir neö-
an. Þar voru eftirfarandi fjögur
atriði einkum höfð að leiðarljósi
við matargerðina:
- að nota Qölbreytt hráefni
- að nota meira grænmeti
- aðdragaúrfituogsparasykur
- að draga úr saltnotkun
Seltin í stað
salts
Seltin er notað alveg eins og
salt en er talið hoUara, a.m.k. fyr-
ir þá sem eru með of háan blóð-
þrýsting. Það er þvi upplagt að
nota það í stað salts í sumum
uppskriftum. Salt bindur vatn í
líkamanum svo nauðsynlegt er
að nota það í hófi. Það er vel
hægt að venja sig af mikilli salt-
notkun og nota t.d. jurtakrydd og
nýjar kryddjurtir í staðinn.
Forðist tilbúnar kryddblöndur
því þær innihalda oftast mikiö
salt.
Meðferð
gervisætu-
efna
Þaö eru ekki allir sem vita að
sum gervisætuefni þola hita en
önnur ekki, þ.e. hægt er að nota
sum þeirra í hakstur og elda-
mennsku en önnur ekki. Sakkar-
ín og cyclamate (t.d. Hermesetas)
gefa rammt eftirbragð en þau er
hægt að nota í bakstur. Sætuefnið
aspartam (t.d. Canderel) gefur lít-
ið eftirbragð en eyðileggst við
suðu og er óhæft í bakstur. As-
partam má þó setj a í heitan vökva
eftir suðu.
Ponnuuði
til
steikingar
Ýmsar aðrar matreiðsluaðferö-
ir eru heppilegri en steiking, s.s.
að glóðarsteikja eöa baka i ofni,
ef markmiðið er að spara við sig
fitu. En ef steiking verður fyrir
valinu er hægt að nota pönnuúða
(t.d. Pam) í stað smjörlíkis til að
takmarka fituna. Pönnuúði fæst
í úðabrúsum í flestum matvöru-
verslunum en einnig má pensla
pönnuna með örlítilli olíu eða
þurrsteikja á pönnum sem ekki
festist við.
í stað rjóma
Yfirleitt má nota sýröar mjólk-
urvörur i stað rjóma. Súrmjólkin
hentar t.d. vel og til að fá hana
þykkari má setja hana í kaífifilt-
erpoka í 1-2 klukkustundir svo
mysan siist frá. Einnig má nota
kaffujóma í matargerð. Hann
inniheldur töluvert minni fitu en
rjóminn.
Orkuinni-
hald
Hér á eftir fer tafla yfir orku-
innihald (he.) í 100 grömmmn af
nokkrum sýrðum mjólkurafurð-
um;
Sýrður rjómi, 18%, 193 he.
Sýrður rjómi, 10%, 115 he.
Síuö súrmjólk, 157 he.
Súrmjólk, 66 he.
Skyr, 62 he.
Jógúrt án ávaxta, 67 he.
Kotasæla, 110 he.