Þjóðviljinn - 05.01.1989, Blaðsíða 7

VIÐHORF
Spaug eða alvara?
Jakobína SigurðarcLóttir skrifar
Það er ekki oft sem ég endist til
að lesa ritsmíðar Þjóðviljans
enda orðin þollítil við lestur
blaða. í dag 2. janúar brá ég þó á
að bæta ráð mitt og athuga hvað
spekingar nútímans hefðu að
segja við þessi forkostulegu
„vinstristjórnaráramót" - og
sýndist þar margt torskilið. En
einna torskildastur fannst mér þó
pistill Ólafs Hauks Símonarsonar
skálds. Skildi ekki hvort um var
að ræða spaug eða alvöru. Hvort
heldur kann að vera, hefur þeim
ágæta skáldskaparhöfundi mis-
tekist að skrifa fyrir alþýðufólk,
hafi ætlun hans verið sú.
Eigi ritsmíðin að heyra undir
spaug, munu þeir heyra til ein-
hverri einangraðri klíku sem það
spaug skilja og kunna að njóta.
En sé hann að tjá meiningu sína í
alvöru þá lýsir þessi ritsmíð meiri
mannfyrirlitningu gagnvart einni
alþýðustétt íslensks samfélags en
ég minnist að hafa séð .lengi á
prenti. Og slíkri dýrkun á valdi
peningsins að ég trúi því varla að
rithöfundur á aldri höfundar, og
það höfundar sem mér hefur á
margan hátt fundist gagnrýninn á
samfélag okkar og lífsstíl nútím-
ans í verkum sínum, geti sett fram
í alvöru.
Það skal strax tekið fram að svo
sannarlega er ég ekki andvíg því
að heimskulegri forustu bænda-
stéttarinnar sé sendur tónninn.
En það steðjar önnur og alvar-
legri hætta að þessu auma landi
en styr milli sauðkindarinnar og
þeirra þéttbýlismanna sem eiga
sumarbústaði hér og hvar um
landið. Sauðskepnunni er ekki
lengur haldið til beitar á vetrum
sem áður tíðkaðist og hjálpaði
við að eyða skógviði, einmitt
brumknöppunum, lágviðinu með
meiru, sem Ólafur Haukur
Símonarson þekkir eflaust enn
betur en ég, þar sem hann hefur
slíkan áhuga á gróðureyðingu
sem ég álít að hann og ég hljótum
að vera álíka hrædd við.
Ég er hins vegar miklu hrædd-
ari við túrismann og þá eyðilegg-
ingu sem virkjanir og vegagerð
hér og þar um landið hafa valdið
og munu halda áfram að valda ef
ekkert fæst að gert og enginn vill
eða treystir sér til að taka þar í
taumana. Nú skal ég einnig taka
það fram að sem einstaklingur er
ég andvíg því að framleidd sé
niðurgreidd vara, hvort heldur er
matvara eða sú sem ætluð er til
andlegrar neyslu. En í nútíma
samfélagi - ekki síst smáþjóðar
eins og okkar íslendinga - er víst
ekki auðvelt að komast af- lifa af
án hvers konar styrkja og niður-
greiðslna þó ekki sé til útflutn-
ings nema að takmörkuðu leyti.
En hættulegri en allt af því tagi,
hættulegri en sjálf sauðskepnan,
er þó mannfyrirlitningin. Hvort
heldur það eru nú bændagreyin,
fiskverkunarfólk, verksmiðju-
þrælar, fóstrur, heimavinnandi
húsmæður (sem ganga eiginlega
næst sauðkindinni svona í umtali
menningarvita), eða sauðkindin
sjálf sem í spaugi Ólafs Hauks
Símonarsonar virðist sett skör
hærra en bændur, því henni á að
lóga fyrir skemmdarverkin, en
bændur að leika trúða til
skemmtunar sumarbústaða-
eigendum, í þeim bæ sem ef til vill
stendur mér engu fjær en aðrir
hlutar þessa okkar að mínu viti
ágæta lands, þótt ég eigi hvorki
sumarbústað né sauðskepnu.
Jakobína er rithöfundur og
bóndakona í Mývatnssveit.
„En einna torskildasturfannstmérþó pistill
Ólafs Hauks Símonarsonar skálds. Skildi
ekki hvort um var að rœða spaug eða alvöru. “
„Æðri“ og „óæðri“ íþróttir
Stefán Ingólfsson skrifar
Við val íþróttamanns ársins
ríkja fordómar og þröngsýni.
íþróttafréttaritarar velja karl-
menn úr „viðurkenndri“ íþrótta-
grein til að bera þennan titil.
Konur, unglingar, fatlað fólk og
karlmenn sem ekki leggja stund á
frjálsar íþróttir, knattspyrnu,
handknattleik, sund eða kraft-
lyftingar eru útilokuð frá titlin-
um. Verðlaunahafar á ólympíu-
leikum og heimsmethafar koma
ekki til greina ef þeir leggja stund
á „óæðri“ íþróttir.
„Merkilegustu“
íþróttirnar
í fjölmiðlum er fjallað um
ótrúlega fáar íþróttir. Afrekum
unnum í þeim eru gerð góð skil en
tæplega minnst á árangur í öðr-
um. Þær teljast „merkilegri“ eða
„æðri“ en hinar. Mat íþrótta-
fréttaritara kom berlega í ljós við
kjör íþróttamanns ársins 1984.
Það ár náði okkar fremsti júdó-
maður, Bjarni Friðriksson, að
vinna til bronsverðlauna á ól-
ympíuleikunum í Los Angeles.
Það var besti árangur sem ís-
lenskur íþróttamaður hafði náð í
aldarfjórðung. Eftir að hafa
fylgst með ólympíuleikunum í
september síðastliðnum blandast
víst fáum hugur um að verðlaun á
ólympíuleikunum taka öðru fram
ííþróttum. Að mati íþróttafrétta-
ritaranna 1984 var júdó hins veg-
ar ekki nógu merkileg íþrótt. í
kjöri íþróttamanns ársins dugðu
ólympíuverðlaun Bjarna honum
ekki til að hljóta titilinn. Hann
lenti í öðru sæti á eftir knatts-
pymumanninum Ásgeiri Sigur-
vinssyni. Ásgeir átti gott ár í
þýsku knattspyrnunni 1984 en
var þó ekki að mati þarlendra
fréttaritara besti leikmaðurinn. í
kjöri knattspyrnumanns Evrópu
1984 var Ásgeir heldur ekki á
meðal 10 bestu. Framganga
Bjarna í júdóíþróttinni tók fram
árangri Ásgeirs í knattspymunni.
Að verða þriðji á ólympíuleikum
er betra en að ná hvorki 10. sæti í
Evrópu né vera bestur í sinni
deild. Með því að kjósa Bjarna í
annað sæti fólst yfirlýsing um að
knattspyrnan væri ólíkt merki-
legri íþrótt en júdó.
Valdar greinar
Frá upphafi hafa karlar sem
keppa í örfáum íþróttagreinum
dæmis unnið sigur á merkum
mótum eða verðlaun á ólympíu-
leikum. íþróttamenn í þriðja
flokki þurfa að vinna til gullverð-
launa á ólympíuleikum eða
heimsmeistaratitil til að koma til
greina sem íþróttamenn ársins.
Um það ber kjörið 1984 vitni. Af
nýafstöðnu kjöri má álykta að
keppendur í íþrótt í fjórða flokki
vegar frá fyrstu tíð talið kvenna-
íþróttir óæðri karlaíþróttum.
Hver náði lengstá
árinu? '
Árangur íþróttamanna í hinum
„viðurkenndu" greinum var að
flestra mati slakur á nýliðnu ári.
„Ef íþróttir fatlaðra eru á annað borð teknar
með í kjöri íþróttamanns ársins og njóta
einhvers sannmælis hefur Haukur
Gunnarsson unnið bestu afrek íslenskra
keppnismanna árið 1988“
verið kosnir íþróttamenn ársins.
Frjálsar íþróttir, knattspyma,
handknattleikur, sund og kraft-
lyftingar eru taldar framar öðrum
greinum. Úr hópi iðkenda þeirra
velja íþróttafréttaritarar íþrótta-
mann ársins. 94% verðlaunahafa
eru karlar sem keppa í þessum
greinum. Miðað við reynslu
undanfarinna áratuga virðast
íþróttafréttaritarar flokka íþrótt-
ir eftir „mikilvægi“ í fjóra flokka.
í fyrsta flokki em knattspyrna,
handknattleikur, frjálsar íþróttir,
kraftlyftingar og sund. í öðrum
flokki em körfuknattleikur,
íþróttir unglinga og kvennaí-
þróttir. í þriðja flokki em blak,
badminton, skíðaíþróttir, tennis,
ólympískar lyftingar, júdó, fim-
leikar, siglingar, borðtennis,
golf, karate og fleiri greinar.
Loks falla í fjórða flokk íþróttir
eins og íslensk glíma, hestaíþrótt-
ir og íþróttir fatlaðra. Við kjör
íþróttamanns ársins em valdir
keppendur úr fyrsta flokki.
íþróttamenn úr öðmm flokki
koma einnig til greina við valið ef
þeir hafa staðið sig afburðavel, til
geti alls ekki náð kjöri. íþróttirn-
ar eru ekki nógu „mikilvægar" að
mati íþróttafréttaritara til að rétt-
læta að íþróttamenn sem þær
stunda hljóti kosningu. Þá gildir
einu hversu glæsileg afrek þeir
hafa unnið.
Karlaíþróttir
eingöngu
Áhugi íþróttafréttaritara tak-
markast ekki aðeins við örfárar
íþróttagreinar. Hann er einnig
bundinn við annað kynið. Frá
upphafi hefur íþróttamaður árs-
ins verið kjörinn 33 sinnum. í öll
þessi skipti nema eitt hefur karl-
maður verið kjörinn. Ein kona
náði kjöri fyrir hálfum öðrum
áratug. 97% af íþróttamönnum
ársins em karlar. Þó að meira fari
fyrir körlum en konum í íþróttum
er með eindæmum að ekki hafi
fleiri konur hlotið titilinn. Ástæð-
an er varla að konur hafi náð jafn
slökum árangri og kjörið ber
vitni. íþróttafréttaritarar sem
flestallir eru karlmenn hafa hins
Flestir landsmenn felldu dóm
sinn fyrir framan sjónvarpsskjá-
inn í beinni útsendingu frá ól-
ympíuleikunum. Frammistaða ís-
lensku keppendanna í þeirri raun
var ekki það góð að ástæða væri
til að verðlauna þá fyrir afrekin.
Bestu afrekin á árinu unnu skák-
menn og fatlaðir íþróttamenn.
Skákmenn em ekki í íþróttasam-
bandi Islands, ÍSÍ, og ekki venja
að taka þá með í kjöri íþrótta-
manns ársins. Fréttaritarar taka
hins vegar tillit til fatlaðra
íþróttamanna í kjörinu. Af þeim
náði einn svo góðum árangri að
betra verður tæplega gert. Hann
setti heimsmet og vann til
gullverðlauna og silfurverðlauna
á Heimsleikum fatlaðra. Þessi
afrek vom unnin í íþróttagrein-
um sem hörð keppni er í og marg-
ir keppendur. Ef íþróttir fatlaðra
eru á annað borð teknar með í
kjöri íþróttamanns ársins og
hjóta einhvers sannmælis hefur
Haukur Gunnarsson unnið bestu
afrek íslenskra keppnismanna
árið 1988. íþróttafréttaritarar
leggja fatlaða íþróttamenn hins
vegar ekki að jöfnu við aðra. Af
þeim sökum kom Haukur Gunn-
arsson ekki til greina sem íþrótta-
maður ársins 1988.
Fordómar og
þröngsýni
Fyrir fjórum ámm, 1984,
gengu íþróttafréttaritarar fram af
flestum landsmönnum þegar þeir
deildu út titlinum íþróttamaður
ársins. íslendingar vom stoltir af
ólympíuverðlaunum Bjama
Friðrikssonar. Eitt dagblaðanna,
DV, tilnefndi hann mann ársins.
Bjarni keppti hins vegar ekki í
nægilega „merkilegri“ íþrótta-
grein. Sem dæmi um mat frétta-
ritaranna má nefna að fréttamað-
ur Ríkisútvarpsins setti han í 3.
sæti og sjónvarpið í 2. sæti.
íþróttafréttamenn dagblaðsins
sem tilnefndi Bjarna mann ársins
1984 röðuðu honum í 2. sæti. í
kjörinu kom í ljós að mat íþrótta-
fréttaritaranna var ekki það sama
og almennings. Bjarni Friðriks-
son var íþróttamaður íslendinga.
Sama virðist vera uppi á teningn-
um nú ef marka má undirtektir
fólks. Það verður að gagnrýna
tvöfeldni íþróttafréttaritara.
Annars vegar hafa þeir Hauk á
listanum til að veita honum viður-
kenningu. Hins vegar segja þeir
að íþróttir fatlaðra verði ekki
mældar á sama kvarða og aðrar
íþróttir. Það jafngildir þvf að af-
rek hans eru mæld með öðrum
kvarða en hinna. Fatlaðir hafa í
áraraðir barist fyrir því að verða
taldir gjaldgengir á jafnréttis-
grundvelli innan íþróttahreyfing-
arinnar. Með þessu kjöri er þeim
gerð minnkun. í kjörinu felast
þau skilaboð til fatlaðra að þeir
fái að vera með en á toppinn
verði þeim aldrei hleypt. Fatlað-
ur maður geti ekki borið svo
merkan titil. Kjör íþróttamanns
árins 1984 bar vott um þröngsýni.
Kjörið 1988 endurspeglar for-
dóma.
Stefán er verkfræðingur og fyrr-
verandi formaður Körfuknatt-
leikssambands íslands.
Fimmtudagur 5. janúar 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7