Þjóðviljinn - 05.01.1989, Blaðsíða 13

ERLENDAR FRÉTTIR
Grænlenskur fornleifafundur
Samtímamenn
Rómaveldis á
norðurheimskauti
Umfangsmestu byggðarleifarforneskimóa, sem fundist hafa á
Grænlandi hingað til, veita nýjan fróðleik um Dorsetmenninguna
Danskir heimskautakönnuðir
eru um þessar mundir að
kanna Ieifar eskimóamenningar,
sem stóð með blóma á ísbreiðum
Norðaustur-Græniands þegar
um 1500 árum áður en landnem-
ar frá íslandi settust að suðvestan
til á þessari stærstu eyju heims.
Fornminjastaður þessi er Ile de
France, 360 ferkflómetra eyja um
1400 kflómetra í norður frá ís-
landi, undan strönd svæðis, sem
Danir létu heita eftir Friðriki
konungi sínum áttunda.
Á eyju þessari, sem árið um
kring er umkringd ís, eru leifar
stærstu byggðar forneskimóa,
sem fundist hefur á Grænlandi
hingað til. „Við höfum aldrei
fundið slíkt og þvílíkt fyrr. Þarna
er allsstaðar fullt af allskonar
munum og minjurn," segir Eigil
Knuth, 85 ára danskur könnuður
og fornleifafræðingur, er stjórnar
fjögurra manna leiðangri, sem er
þarna við uppgröft. Hann hóf
kannanir á Grænlandi 1932 og er
nú í tuttugasta og níunda leið-
angri sínum þangað.
Víða að komnir
Hann segir að margur leyndar-
dómur bíði enn afhjúpunar á Ile
de France, en að ljóst sé þegar að
byggðin þarna hafi að mörgu leyti
verið sérstök í sinni röð, miðað
við leifar annarra fornra eskimó-
abyggða. Fólk þarna virðist hafa
búið í hringmynduðum kofum,
byggðum í hring, og var eldstæði í
hverjum kofa miðjum. Líklegt er
að veggir hafi verið úr ísflykkj-
um, líkt og veggir eskimóahúsa
síðari tíma, en þökin úr húðum.
Þesskonar eskimóabyggðir
hafa komist upp í röð á suður-
strönd eyjarinnar á tímabilinu frá
um 500 f.Kr. til um 400 e.Kr.
Búsetan þama hefur sem sé hald-
ist nokkurnveginn jafnlengi
Rómaveldi og nokkurnveginn
samtíma því. Knuth telur, að
sumir eskimóanna, sem þarna
höfðust við um lengri eða
skemmri tíma, hafi komið frá
Suður-Grænlandi, aðrir frá ýms-
um hlutum Norður-Grænlands
og enn aðrir ef til vill frá megin-
landi Norður-Ameríku. Þeir
munu einkum hafa lifað á sel- og
hvalveiðum.
Kljágrýtiskolur
Til lýsingar í híbýlum sínum
höfðu eskimóar þessir kolur úr
kljágrjóti og var hvalspik brætt í
þær til eldsneytis. Steinar voru
hitaðir í eldstæðinu, síðan notað-
ir til að hleypa suðu í vatn. Matur
var soðinn í pottum, gerðum úr
húðum. Eskimóar á Ile de France
virðast ekki hafa haft boga og
örvar, eins og aðrir eskimóar þar
um slóðir, en bjargast við skutla,
hnífa og spjót. Ætla má að á
þessu tímabili hafi verið mikið
þarna um hvítabirni, sem líklegt
er að fólki hafi stafað af nokkur
háski. Engar beinagrindur
manna hafa fundist við byggða-
leifar þessar, og þykir það benda
til að menn hafi aðeins hafst
þarna við á vissum árstíðum.
Fornleifafundir þessir eru upp-
spretta nýs fróðleiks um 2500 ára
gamla eskimóamenningu, sem
nefnd er Dorsetmenning eftir
Dorsethöfða á Baffinslandi, en
þar fundust menjar menningar
þessarar í fyrsta sinn 1925. Til Ile
de France komu Evrópumenn
fyrst 1905. Var þar á ferð belgísk-
franskur heimskautaleiðangur og
var leiðangursstjórinn afkom-
andi Lúðvíks Filippusar, síðasta
konungs Frakka. Hann gaf eynni
nafn eftir landshlutanum kring-
um París, og virðist þó slíkt heiti
frekar utangátta þar norður á
nöturköldum heimskautaísnum.
Reuter/-dþ.
Líbanon
Dauðinn gengur sinn vanagang
Manndrápinþar á árinu voru mest í innbyrðis vígaferlum sjíta, en
tiltölulega friðsamlegt var með kristnum mönnum og múslímum
Stríð allra gegn öllum - hér vega vinstrisinnar hlynntir Sýrlendingum að Guðsflokksmönnum.
að stríð „allra gegn öllum“
sem staðið hefur í Líbanon í
13 ár hélt áfram á nýliðnu ári, og
voru afköstin í manndrápunum
þó með minna móti, miðað við
mörg önnur stríðsár þar. Telst
kunnugum mönnum svo til að
tæplega 1500 manns hafi látist
þar í vígaferlum árið 1988. Er
það heldur meira en árið 1987, en
þá voru vegnir þarlendis rúmlega
1400 menn.
Á s.l. ári var tiltölulega lítið um
bardaga milli kristinna manna og
múslíma, en mannskaðinn varð
hinsvegar mestur í innbyrðis
átökum sjíta, sem búa einkum í
suðurhluta landsins og í suður-
hverfum Beirút, höfuðborgar
Líbanons. Tveir flokkar sjíta,
Amal, sem hliðhollur er Sýrlend-
ingum, og Hizbollah (Guðsflokk-
ur), sem fylgir línunni frá íran,
hafa barist af grimmd mikilli um
ráð yfir búsetusvæðum sjíta og er
þar enn ekkert lát á, þrátt fyrir að
„verndarar" beggja, þ.e.a.s. Sýr-
land og íran, hafi þrásinnis reynt
að stilla til friðar með þessum
skjólstæðingum sínum.
Samkomulag Arafats
og Berris
Fyrir utan beina valdabaráttu
mun gangur mála undanfarið við-
víkjandi deilum ísraels og araba
hafa hellt olíu á þennan eld.
Frelsissamtök Palestínu (PLO),
sem ráða palestínskum flótta-
mannabúðum við Sídon, höfðu
um skeið veitt Guðsflokks-
mönnum stuðning nokkurn. Með
Amal og PLO var hinsvegar
fjandskapur. En í s.l. mánuði
komust þeir Nabih Berri, foringi
Amals, og Jasser Arafat PLO-
leiðtogi að samkomulagi þess
efnis, að PLO skyldi láta af
stuðningi við Hizbollah, senni-
lega gegn einhverri greiðasemi af
Amals hálfu við PLO, sem stend-
ur höllum fæti í Líbanon. Vegna
tcngsla sinna við Sýrland er t.d.
ekki útilokað að Amal hefði
möguleika á að mýkja hug þar-
lendra ráðamanna eitthvað
gagnvart PLO. Guðsflokkurinn
brást sem vænta mátti hinn
reiðasti við þessu samkomulagi,
sem veikir aðstöðu hans, auk
þess sem hann líkt og íran telur
hverskonar samkomulagsvið-
leitni af araba hálfu gagnvart ís-
rael hin verstu svik við íslam. í
bardögum Amals og Guðsflok-
ksins féllu yfir 580 menn á því
herrans ári 1988.
ísraelar og Suður-Líbanons-
herinn svokallaði, sem er kristinn
og í bandalagi við ísrael, minntu
að vanda á sig annað veifið á ár-
inu með árásum inn í Suður-
Líbanon og Bekáadal í landinu
austanverðu. Lögðu þeir að velli í
atlögum þessum rúmlega 190 Pal-
estínumenn og Líbani. Þar að
auki fórust tæplega 100 Palest-
ínumenn og Líbanir í loftárásum
ísraela á sömu slóðir. ísraelar
létu á árinu 16 menn fallna í Lí-
banon og Suður-Líbanonsher 29.
Út af geit
Sýrlendingar, sem halda mikl-
um hluta landsins hersetnum,
létu 12 menn fallna á árinu í
vopnaviðskiptum við aðila, sem
vilja her þeirra burt og féllu þeir
flestir í Vestur-Beirút, þar sem
súnnamúslímar búa. Bflasprengj-
ur, sem eru mikil sérgrein
manndráparaþarlendis, urðu 115
manns að bana. Tveir vestur-
landamenn, Frakki og Belgi,
voru myrtir í Beirút, óvíst af
hverjum. 13 menn féllu í hefð-
bundnum bardögum kristinna
manna og múslíma yfir grænu lín-
una svokölluðu í Beirút, sem að-
skilur kristna austurbæinn þar og
íslamskan vesturbæ. Paiestínskir
vígamenn hlynntir Sýrlandi ráku
PLO-liða úr tvennum flótta-
mannabúðum og voru á annað
hundrað manns vegnir í þeim
væringum. Ennfremur var
eitthvað um mannfall í skærum
milli Amal og PLO, í persónu-
legum átökum milli palestínskra
foringja og í innbyrðis illindum
kristinna manna í Áustur-Beirút.
Um nokkur hundruð manna er
óljóst, hvort „venjulegir“ glæpa-
menn réðu þá af dögum eða þeir
féllu í einhverskonar pólitískum
átökum, svokölluðum.
Eins og nærri má geta undir
slíkum kringumstæðum er mikið
um það að vopnin séu látin skera
úr allrahanda hversdagslegum
deilumálum milli einstaklinga,
fjölskyldna og ætta. Til einnar
slíkrar sögualdardeilu kom á ár-
inu í Norður-Líbanon milli
tveggja fjölskyldna út af eignar-
haldi á einni geit. í tveggja daga
vígaferlum út af blessaðri skepn-
unni féllu 13 menn.
Reuter/-dþ.
Fimmtudagur 5. janúar 1989 WÓÐVILJINN - SÍÐA 13