Þjóðviljinn - 17.11.1989, Blaðsíða 6

íslendinga eru nú áskrifendur að
spariskírteinum ríkissjóðs.
Sparnaðarvilji almennings hefur
gert skuldabréfum íslenska ríkis-
ins kleift að leysa erlend lán af
hólmi.
Þegar forræði frjálshyggjunnar
var í hávegum haft voru raun-
vextir gráa markaðarins frá 12 og
upp í 20% og á spariskírteinum
ríkissjóðs og í viðskiptabönkun-
um á bilinu 8-11%. Raunvextir
gráa markaðarins hafa nú hrunið,
spariskírteini ríkissjóðs seljast
vel á 6% vöxtum og hægt og bít-
andi verða viðskiptabankarnir
dregnir inn á hinn nýja eðlilega
grundvöll vaxtastigsins. Raun-
vextir í íslenska hagkerfinu eru
nú að verða svipaðir og í helstu
viðskiptalöndum okkar.
Hallinn á vöruskiptum þjóðar-
innar við umheiminn er horfinn. í
fyrsta skipti síðan 1986 verður
vöruskiptajöfnuður íslendinga
gagnvart útlendingum nú já-
kvæður, um yfir 5 milljarða
króna. Erlend skuldasöfnun er
að stöðvast. Við kaupum lífskjör
okkar í dag ekki lengur því verði
að börnin okkar borgi þau á
morgun.
Björgunarstarf
Þrátt fyrir samdráttarskeið og
erfið ytri áföll hefur engu að síður
tekist að hamla gegn aukinni
verðbólgu. Það er nánast eins-
dæmi í okkar sögu að slíkt takist á
samdráttartímum.
Það er mikilvæg staðreynd að
Alþýðubandalagið hefur gegnt
forystuhlutverki við að koma í
veg fyrir verðbólgusprengingu,
færa vextina niður, skapa jöfnuð í
vöruskiptum við útlönd, ná nýju
jafnvægi í peningakerfi lands-
manna og fjármagna halla ríkis-
sjóðs hjá okkur sjálfum í stað
þess að skrifa hjá erlendum
bönkum skuldir sem kynslóðum
næstu aldar væri ætlað að greiða.
Vissulega var minnkandi
kaupmáttur óhjákvæmilegur
þáttur í þessu erfiða björgunar-
starfi. Fimm ára forræði Sjálf-
stæðisflokksins í landsstjórn ís-
lendinga, gjaldþrot frjálshyggj-
unnar í atvinnulífi okkar hafði
brotið allar stoðir sem kaupmátt-
ur fyrri ára hvfldi á. Það var
blekkingin um gósenland gróða-
hyggjunnar sem kostaði Iauna-
fólkið miklar fórnir. Almenning-
ur í Iandinu hefur vissulega tekið
mikinn þátt í björgunarstarfinu.
Stundum verður um skamma
hríð að færa fórnir sem um lengri
framtíð skapa bættan hag og betri
skilyrði. I björgunarstarfinu
miðju hefur okkur þó tekist að
knýja fram margvíslegar aðgerðir
til jöfnunar sem í senn eru í sam-
ræmi við stefnu Alþýðubanda-
lagsins á liðnum árum og sýna í
verki viljann til að hlífa þeim sem
erfiðast eiga.
Kaupmáttur varinn
Kaupmáttur þeirra sem lægst
hafa launin hefur verið varinn á
þann hátt að hækkanir á verðlagi
algengustu matvæla hafa orðið
minni en breytingar á kaupi.
Markmiðinu sem sett var í kjara-
samningi ríkisins við BSRB um
að tryggja kaupmátt þess hluta
félagsmanna sem lægst hefðu
launin hefur verið náð á þann veg
að röskur fjórðungur félaga
BSRB verður í lok samningstím-
ans með meiri kaupmátt en í upp-
hafi.
Við breytingu frá söluskatti til
virðisaukaskatts hefur tekist að
ná fram verulegum áfanga til að
lækka skatta á matvælum í sam-
ræmi við þær kröfur sem Alþýðu-
bandalagið hefur árum saman
sett á oddinn. Sú breyting kemur
fyrst og fremst hinum barnmörgu
heimilum lágtekjufólks og ein-
stæðra foreldra til góða. Matar-
reikningurinn skipar þar hærri
sess í útgjöldum heimilanna held-
ur en hjá hinum efnameiri.
Afnumin verða þau forréttindi
fjármagnseigenda að geta notið á
skattfrjálsan hátt gróðans af
fjármagninu einu saman á meðan
launafólk skilar sínu til sameigin-
legs sjóðs landsmanna allra. ís-
land hefur nú um árabil verið
eina ríkið á Vesturlöndum sem
skapar fjármagnsöflunum slíka
skattaparadís. Skattlagning fjár-
magnstekna til jafns við launa-
vinnu er í raun svo sjálfsögð rétt-
lætiskrafa að undrun sætir að
Sjálfstæðisflokkurinn og
Kvennalistinn skuli ætla að leggj-
ast gegn þeirri breytingu sem
okkur hefur nú tekist að fá sam-
starfsflokka okkar til að fylgja
fram.
Félagslegar íbúðarbyggingar,
kaupleiguíbúðir, Búsetaíbúðir og
verkamannabústaðir eru nú
smátt og smátt að fá þann forgang
í húsnæðiskerfi landsmanna sem
er forsenda þess að hægt sé að
útrýma misréttinu sem ríkt hefur
í húsnæðiskerfi íslendinga í ára-
tugi. Slík áherslubreyting í hús-
næðismálum er stórt skref í átt að
auknum jöfnuði.
Um næstu áramót fær Jöfn-
unarsjóður sveitarfélaga nýtt
hlutverk og verður samkvæmt
fjárlögum næsta árs í fyrsta sinn
um langan tíma með óskertu fra-
mlagi ríkisins. Þessi breyting er-
slík hagsbót fyrir smá og meðal-
stór sveitarfélög í landshlutunum
öllum að kunnugir telja að hún
jafngildi 10-15% tekjuauka hjá
mörgum þeirra.
Hvert og eitt af þessum skref-
um, hvað þá heldur þau öll, er
umtalsverður áfangi í átt að
auknum jöfnuði í okkar þjóðfé-
lagi. Þannig hefur tekist þrátt
fyrir glímuna við efnahagserfið-
leikana miklu að ryðja brautina
fyrir auknu jafnræði og réttlæti í
íslensku samfélagi.
Árangur
Alþýðubandalagið getur því
vissulega að Ioknu einu ári litið til
baka. Við höfum náð margvís-
legum árangri, sem sjá má í verki
um allt samfélagið.
Sá árangur birtist ekki aðeins í
þeirri endurreisn efnahagslífsins
sem nú er smátt og smátt að sjá
dagsins ljós, ekki aðeins í þeim
margháttuðu aðgerðum til jöfn-
unar sem ég hef nú nefnt, heldur
einnig í margvíslegum breyting-
um á öðrum sviðum þjóðlífsins.
Forræðisfjötrar frjálshyggj-
unnar ógna ekki lengur skóla-
kerfi landsins. Sú miðstýrða
innræting sem ráðherrar Sjálf-
stæðisflokksins ætluðu að ryðja
braut inn í skólakerfið, mennta-
stofnanir íslendinga, hefur nú
vikið fyrir valddreifingu og víð-
tækri þátttöku hundruða kenn-
ara, nemenda og foreldra, í að
móta nýja skólastefnu. íslensk
menning og tunga, málrækt og
varðveisla sögulegra minja, hafa
hlotið nýjan sess, hugmynda-
auðgi og framtíðarsýn móta nú
verkefni dagsins.
Stórtæk áform um byltingar-
kenndar umbætur í samgöngum
landshlutanna sem fundur þing-
flokksins á Hallormsstað fyrir
rösku ári setti á stefnuskrá, þessi
áform eru nú orðin vegarnesti í
verkáætlun næstu ára. Jarðgöng á
Vestfjörðum og Austfjörðum
munu færa byggðirnar saman og
tryggja að bæirnir sem um árabil
hafa sótt fengsælustu fiskimiðin
muni áfram vera burðarásar í ís-
lenskum útflutningi.
Ákvörðun um stofnun um-
hverfisráðuneytis sem í röskan
áratug hefur verið baráttumál
flokks okkar og margra fjölda-
samtaka hefur nú verið formlega
birt í stjórnarfrumvarpi á alþingi.
Hið nýja ráðuneyti verður stað-
festing á breyttu gildismati, ný-
jum áherslum í þjóðlífi íslend-
inga og afstöðu okkar til um-
heimsins alls.
Þannig mætti lengi telja stórt
og smátt sem á einu ári hefur birt í
verki stefnu okkar og lífssýn. Við
höfum ekki látið hið erfiða björg-
unarstarf á sviði efnahagslífs og
atvinnumála koma í veg fyrir víð-
tækar breytingar á öðrum sviðum
þjóðlífsins.
En nú eru senn að verða þátta-
skil. Björgunarstarfinu er óðum
að ljúka. Efnahagslífið er smátt
og smátt að taka á sig svipmót
stöðugleika og nýrra vaxtaskil-
yrða. Með nýju ári verður raun-
gengið komið á eðlilegan grund-
völl, vöruskiptajöfnuður hag-
stæður og jafnvægi í peningakerfi
viðvarandi einkenni. Björgunar-
sjóðirnir munu ljúka störfum.
Verðbólgan á hægt og bítandi að
hjaðna, og vextirnir að verða hin-
ir sömu hér og í viðskiptalöndum
okkar.
Nýr grundvöllur
Hið fyrsta verk, björgunin á
slysstaðnum, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hljóp frá, er því senn á
enda. Nú þarf að skapa nýjan
grundvöll,
* nýjan grundvöll fyrir efnahags-
legar framfarir,
* nýjan grundvöll fyrir jöfnuð í
lífskjörum og félagslegri þjón-
ustu,
* nýjan grundvöll að velferð al-
mennings alls,
* nýjan grundvöll sem tekur mið
af breyttri heimsmynd,
* nýjan grundvöll sem mótast af
lærdómum sögunnar og verkefn-
um framtíðar,
* nýjan grundvöll sem skapar ís-
landi traustan sess í samfélagi
þjóðanna,
* nýjan grundvöll sem varðveitir
náttúru og umhverfi,
* nýjan grundvöll sem setur af-
vopnun í stað vígbúnaðar,
* nýjan grundvöll þar sem lýð-
ræði og jöfnuður leysa ríkisforsjá
og gróðadans af hólmi.
Verkefni okkar er að hafa for-
ystu um að móta þennan nýja
grundvöll. Átökin í íslenskum
stjórnmálum á næstu árum munu
fyrst og fremst snúast um við-
brögðin við breyttri heimsmynd,
milli þeirra sem horfa til framtíð-
ar og hinna sem eru fjötraðir af
fortíðinni, milli okkar sem viljum
skapa nýjan grundvöll og hinna
sem vilja halda aftur til þess
þjóðfélags sem fimm ára forræði
Sjálfstæðisflokksins skapaði í
anda gróðahyggju og blindrar
drottnunar peningaafla.
í nýjum grundvelli eru
manngildið og gæði jarðar hin
æðstu gildi. f nýjum grundvelli
eru lýðræðið - samstarf frjálsra
einstaklinga hreyfiafl framfa-
ranna, í nýjum grundvelli er
vemdun lífríkisins á láði og legi
æðsta boðorð mannkynsins alls.
Hin breytta heimsmynd ryður
braut fyrir nýjan grundvöll. Nýir
tímar færa okkur öllum, flokki
okkar og fjöldasamtökum fólks-
ins sjálfs, það brýna verkefni að
hafa forystu um að móta nýjan
grundvöll að íslenskri framtíð.
Verkefni landsfundar
Á þessum landsfundi munum
við draga útlínur hans og móta
megináherslur. Við munum sýna
hvernig hinn nýi grundvöllur birt-
ist á öllum sviðum atvinnuvega
og þjóðlífs, í sjávarútvegi, í land-
búnaði og iðnaði, í velferðar-
þjónustu og menntakerfi, í um-
hverfisvernd og afvopnunarmál-
um, á vettvangi lýðræðis og efna-
hagslegs sjálfstæðis, í sam-
skiptum við áifuna okkar, Evr-
ópu, og reyndar heiminn allan.
Nýr grundvöllur í íslenskum
sjávarútvegi felur í sér þann
hornstein fiskveiðistefnunnar að
fiskimiðin séu sameign þjóðar-
innar og arðurinn af nýtingu
þeirra komi fyrst og fremst til
byggðarlaganna og fólksins í
landinu. Okeypis veiðikvóti sem
seldur er í gegnum yfirverð á
skipum skapar eigendum flotans
óeðlilegan hagnað á kostnað
heildarinnar. Fiskvinnslan þarf
að eiga aðgang að því hráefni sem
nú er flutt úr landi. Við eigum
ekki að tryggja atvinnu í Hull,
Grinisby og Bremerhaven, held-
ur hér hjá okkur sjálfum. Skapa
þarf grundvöll fyrir sérhæfni og
verðmætaaukningu og færa
þannig ný störf og þekkingu inn í
landið. Utflutningur á fullunnum
íslenskum sjávarafurðum á er-
lenda markaði, eðlileg stærð flot-
ans og skipulagning fiskvinns-
lunnar í samræmi við þróun á er-
iendum mörkuðum eru skilyrði
þess að íslenskur sjávarútvegur
geti haldið áfram að skapa þjóð-
inni arð og landsmönnum öllum
bætt lífskjör.
Nýr grundvöllur í íslenskum
landbúnaði þarf að fela í sér
svæðaskipulag á framleiðslunni
þar sem búgreinum er forgangs-
raðað í samræmi við landkosti og
markaðsmöguleika. Sérhæfing
héraða til mjólkurvinnslu annars
vegar og sauðfjárræktar hins veg-
ar er forsenda þess að takist að
draga úr hinum mikla tilkostnaði
við framleiðslu íslenskra land-
búnaðarafurða. Hagræðing í
vinnslustöðvum og endurskipu-
lagning milliliðastarfseminnar
þarf að leiða til lækkunar á vöru-
verði til neytenda. Víglínan um
þær greinar sem verja á gegn
innflutningi erlendra landbúnað-
arafurða verður aldrei sett á
raunhæfan hátt nema með víð-
tækri endurskipulagningu land-
búnaðarins í heild.
Orkufrekur iðnaður
í nýjum grundvelli felst einnig
sú stefna að hugvit og þekking
verði uppspretta gjaldeyris-
sköpunar. I fjarlægum heimsálf-
um er greitt hátt verð fyrir ráð-
gjöf og þjónustu þeirra sem
þekkingu hafa, reynslu og tækni-
kunnáttu. Okkar litla þjóð ógnar
engum og því standa okkur opnar
dyr sem öðrum eru lokaðar. ís-
lenskt hugvit, tæknikunnátta og
þekking geta á næstu árum orðið
traust markaðsvara jafnt í ná-
grannalöndum sem í fjarlægum
heimsálfum.
Nýr grundvöllur íslensks iðn-
aðar felur í sér að nýta hugvitið
og tæknina til að vinna nýja
markaði jafnt í Evrópu sem í fjar-
lægum heimsálfum. Vélar og tæki
í sjávarútvegi geta orðið öflugur
útflutningsiðnaður ef markaðs-
þekking og víðtækt samstarf út-
flutningsfyrirtækja móta þróun-
ina á næstu árum.
En við þurfum líka að nýta ís-
lenskar orkulindir til að efla al-
mennan iðnað og reisa orkufrek
iðjuver. Samstarf við erlend fyr-
irtæki getur vissulega orðið þátt-
ur í nýtingu orkunnar úr
fallvötnunum ef það samstarf er
byggt á raunhæfum samningum
sem færa íslendingum umtals-
verðan hagnað og tryggja um leið
íslenska lögsögu, forræði ís-
lenskra dómstóla, gildi íslenskra
skattalaga og áhrif íslenskra
stjórnvalda á stefnumótun fyrir-
tækjanna. Eignarhaldið eitt og
sér þarf ekki að vera úrslitaatriði
ef annað er tryggt. Breytingarnar
í hagkerfi heimsins sýna að form-
leg meirihlutaeign í slíkum fyrir-
tækjum getur skipt minna máli en
önnur skilyrði. Orkuverð sem
færir þjóðinni arð, skattar í sam-
ræmi við íslenska löggjöf, lögsaga
íslenskra dómstóla í deiluefnum,
kröfur fslenskra eftirlitsstofnana
um algjöra umhverfisvernd, áhrif
á hagkerfið í heild og þróun ein-
stakra byggðarlaga eru þeir
þættir sem geta reynst afdrifarík-
ari í mati á kostum og göllum ný-
rrar stóriðju í okkar landi heldur
en formskilyrðin sjálf um eignar-
hlutfall.
í tvo áratugi hefur Alúsviss
leikið íslendinga grátt í krafti
samningsstöðu sem allt frá upp-
hafi hefur verið þjóðinni óhag-
stæð. Síðustu vikur hafa enn á ný
varpað skýru ljósi á óheilindi
þessa sérícennilega fyrirtækis.
Margt bendir til að Alúsviss hafi
aldrei í alvöru viljað ræða við ís-
lendinga eða fyrirtækin sænsku
eða hollensku um nýja áfanga í
orkufrekum iðnaði á íslandi.
Hinn svissneski auðhringur vildi
áfram sitja einn að íslenskum
Hjá okkur færð þú, HLJÓMTÆKI,
SJÓNVÖRP, MYNDBANDSTÆKI,
TÖKUVÉLAR, HÁTALARA,
AUGLÝSINGASTOFAN JURTI
í stærri og betri verslun.
Við bjóðum uppá vörur frá SANSUI,
JVC, BONDSTEC, DANTAX, ELTA og FINLUX
6 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 17. nóvember 1989