Þjóðviljinn - 27.04.1991, Blaðsíða 11

Út með sprokið. Morrison handtekinn á tónleikum í New Haven 1968.
The Doors sló í gegn með fyrstu
plötu sinni sem ber nafn hljóm-
sveitarinnar og selst ár hvert í gíf-
urlegu upplagi. Light My Fire,
þekktasta lag þeirra, rauk í efsta
sæti vinsældalistanna. Lagið var
þó ekki nema að takmörkuðu
leyti samið af Jim Morrison. A
eftir fylgdu geysivinsælar plötur:
Strange Days, An American
Prayer, Morrison Hotel og LA
Woman.
Afengis- og fíkniefhaneysla
Jim Morrison jókst i réttu hlutfalli
við vinsældir hljómsveitarinnar.
Hann hafði svo kynngimagnaða
sviðsframkomu að sumir tónleik-
ar sveitarinnar fóru fram í einni
allsheijar múgsefjun. Og alltaf
sökk hann dýpra og dýpra. Flest-
um ber saman um að botninum
hafi verið náð á hljómleikum í
Miami 1969, þar sem hann tætti
af sér fotin og var dreginn fyrir
dómstóla en slapp með væga refs-
ingu fyrir klúrt orðbragð og ósið-
lega framkomu. Upp úr því hætti
The Doors að koma fram á hljóm-
leikum. Kraftar Jim Morrison
voru á þrotum og upptökur á plöt-
um sveitarinnar miklum vand-
kvæðum bundnar vegna óreglu
hans. Sá sem þessar línur ritar var
staddur í New York vegna opna
skákmótsins þar fýrir ári síðan, og
keypti litla bók með nokkrum
ljóðum sem Jim hafði safnað
saman frá unglingsaldri. A leið-
inni heim vildi svo til að sessu-
nautur minn var nákunnugur Jim
Morrison. Hann var á leið yfir
Atlantshafið ásamt hljómsveit
sinni The Califomian Ear Unit og
það var margt skrafað um Jimbo,
eins og vinir hans kölluðu hann.
Þessi maður var á þeirri skoðun
sem viðar hefur komið fram að
ljóðskáldið Jim Morrison hafi
óvart hafnað í líkama rokk-
stjömu, leikið hlutverk sem hent-
aði honum ekki alls kostar og
goldið fyrir með lífi sínu.
Þið emð að drekka
með nr. 3
Árið 1970 létust tvær af skær-
ustu stjömum bandariska rokks-
ins Jimi Hendrix og Janis Joplin.
Athyglisverð lýsing er gefin á
Janis Joplin í viðtalsbókinni „A
Gljúffasteini“ þar sem Edda
Andrésdóttur ræðir við Auði Lax-
ness:“...við hittum einu sinni
söngkonuna Janis Joplin á Hotel
3 Falke í Kaupmannahöfn. Við
sátum í dagstofunni að horfa á
sjónvarp, þegar inn kom alveg
rosaleg stúlka. Þessi aumingja
stúlka dó innan við þrítugt, yfir-
buguð af frægðinni eins og Lóa í
Silfurtunglinu."
Það er niðurslaða flestra að
Jim Morrison hafi ekki ráðið við
ffægðina. Dauði hans bar þó við
með nokkuð öðrum hætti en
hinna tveggja. Leynt og ljóst vann
hann að sjálfstortímingu, þið sitið
að sumbli með nr. 3, sagði hann
stundum við drykkjubræður sína.
Svanasöngurinn
- LA Woman
Síðasta plata The Doors kom
út í ársbyrjun 1971. Þrátt fyrir
mikla erfiðleika við upptökur
fékk platan feiknagóðar viðtökur.
Og ekki brást Jim í titilllagi plöt-
unnar, LA Woman, sem hlýtur að
kallast svanasöngur hans. Kraft-
mikið rokkið nær ekki að breiða
yfir æpandi einsemdina og ör-
væntinguna sem má lesa út úr
hverri línu. Eg ber niður í miðju
ljóði sem er sett fram nokkum
veginn eins og Jim Morrison
skildi við það í handriti.
I seeyour hair is burning
Hills are filled with fire
If they say I never loved you
You íaiow they are a liar
Drivin down your freeways
Midnight alleys roam
Cops in cars the topless bars
Never saw a woman so alone
So alone (2)
So alone - lone Lone
So alone
Motel MoneyMurder
Madness
Lets change the mood
from glad to sadness
Mr. Mojo Risin (4)
Keep on risin
Gotta keep on risin
Risin ’ risin ’
Mr. Mojo risin er Jim sjálfúr,
stöfunum í nafni hans raðað uppá
nýtt.
Franska skáldið og undra-
bamið Arthur Rimbaud var hetja
Jim Morrison. Uppreisnarseggur í
húð og hár, setti sig gegn öllu yf-
irvaldi þ.á.m. skóla og móður, en
faðir hans yfirgaf fjölskyldu sína
þegar Rimbaud var bam að aldri.
Hann samdi sín bestu ljóð á aldr-
inum 17 til 19 ára og hætti svo,
hann var í félagskap með alræmd-
um dröbburum og ýmsum
óheillakrákum. Aðdáendur
skáldsins reyndu að fá hann að
skrifpúltinu affur en hann leit á
verk sín og sagði: Fráleitt,
heimskulegt, viðbjóðslegt. Þó var
hann eitt áhrifamesta skáld
Það var eins og eitthvað kveldi hann. Jim Morrison sást sjaldan brosa.
Frakka á 19. öld. Hann hélt út í
hina svörtu Affíku, stundaði þar
vopnasmygl og samkvæmt sum-
um heimildum - þrælaverslun,
lifði ótrúlega sukksömu lífi og
gaf upp öndina 37 ára gamall. Það
er athyglisvert og skemmtilegt að
bera saman sum ljóð Jim Morri-
son og Rimbaud:
Á bláu sumarkvöldi
A bláu sumarkvöldi við
klettajjallsins rætur/ um kjarrið
eftir troðningi grónum einn ég
sveima;/ i draumi finn ég gróður-
mold gljúpa mér við fæturj og
gegnum hár mitt blaktandi lœt ég
vindinn streyma.
Um ekki neitt ég hugsa, og
ekki neitt ég lala;/ en ástin hefur
slegizt iför með sálu minni;/ sem
tatari ég reika langt í burtu i sum-
arsvala/ jafn sœll og sá sem
gengur með unnustu sinni.
(Þýðandi: Helgi Hálfdánar-
scm)
Og geta má sér til um að sumt
af því hann lét frá sér fara hafi
half miður heillvænleg áhrif á
óharðnaðan ungling:
Nú er vaka. Veitum viðtöku
öllum lindum orku og sannrar
blíðu. Og um sólarupprás komum
við vopnuð eldlegri þolinmæði
inn i glæsilegar borgir.
Hvað var ég að tala um vin-
arhöndi Mikill kostur er það, að
ég get hlegið að fornum lygiást-
um og slegið sneypu þessa Ijúg-
fróðu elskendur, - ég hef séð viti
kvennanna i neðra - og mér mun
verða leyft að ná valdi á sann-
leikanum i sál og likama.
(Úr árstíð í víti - Þýðandi: Jón
Óskar)
París 1971
Það getur varla verið tilviljun
að Jim Morrison valdi París sem
áfangastað þegar hann yfirgaf
Los Angeles til að taka sér „langt
frí“ að loknum upptökum á LA
woman. París var endastöðin. Þar
höfðu flestir áhrifavaldar í lífi
hans dvalið í lengri eða skemmri
tíma, harmrænar persónur sumar:
Rimbaud, Baudelaire, Van Gogh,
Gaugin, Céline, Picasso, Oscar
Wilde, „glataða kynslóðin" með
slarkhetjumar Hemingway og
Scott Fitzgerald i broddi fylking-
ar, bölsýnu ljóðaskáld millistríðs-
áranna, hin áfenga heimspeki Je-
an Paul Sartre, Simone de Beau-
voir og Albert Camus hefur áreið-
anlega togað í hann og söngfúgl-
inn Edit Piaf.
Hann kom til Parísar í mars-
byijun 1971 og lést þar 3. júlí
sama ár að öllum líkindum vegna
heróininntöku. Hann sem eitt sinn
var fagur eins og grískur guð var
gjörsamlega útbrunninn. Ahrínis-
orðin höfðu ræst.
Ekki er vitað til þess að nokk-
ur hafi reynt að stöðva Jim Morri-
son í sjálfseyðingu sinni, þvi var
nú einu sinni svo farið að hann
stundaði lífstíl sem virtist til-
heyra. En trymbillinn í Doors,
John Densmore, er sakbitinn þeg-
ar hann birtir bréf til Jim Morri-
son látins í bók sinni Riders on
the storm:“Hvenær gastu snúið
tilbaka Jim? Ég verð að vita það
vita því enn ber ég klyfjar sektar.“
Éftir brottför Jim Morrison
fóru af stað ýmsar kviksögur sem
hafa reynst æði lífseigar. Ein var á
þá leið að hann hefði fylgt í fót-
spor Rimbaud og látið sig hverfa
til Afríku. Hvað sem því líður, þá
liggur fyrir að löngu áður en hann
lést talaði hann um Iáta sig hverfa
af sjónarsviðinu og hafa samband
undir dulnefninu í LA Woman.
Heimildir og helstu tilvitnanir:
Riders on the Storm - John Den-
smore
Jim Morrison Dark Star - Dylan
Jones
No one Gets out here Alive —
Jerry Hopkins og Danny Suger-
man
Wilderness. Jim Morrison’s Lost
Writings
Rolling Stone - tímarit
Time - tímarit
í grænu kránni. Ljóð Arthur
Rimbaud - Á hnotskógi. Þýðing-
ar: Helgi Hálfdánarson
Á Gljúfrasteini - Edda Andrés-
dóttir ræðir við Auði Laxness
Inseln almanakið 1908 - Stefán
Zweig
Úr árstíð í viti - Ljóðastund á
Signubðkkum. Þýðingar: Jón
Óskar
Fyrirsögn cr fengin með góðfús-
lcgu leyfi Sigurðar Pálssonar
Laugardagur 27. apríl 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA11