Þjóðviljinn - 14.12.1991, Blaðsíða 3

Fiskileysið flutt inn í
skóla og sjúkrastofnanir
Mynd: Kristinn
Fyrír fáeinum dðgum bárust fréttir frá Bandaríkjunum þess efnis að ráðgjafar-
nefnd ríkisstjórnarínnar þar i landi leggi tii að hætt verði að byggja afstöðuna til
nýtingar hvalastofna á vísindalegum rökum. Þess í stað skuli svokallað siðferðilegt
mat ráða ferðinni. Af líkum toga eru sjónarmið ýmissa erlendra friðunarsinna, sem
hafa látið í það skína að þeir myndu huga að friðun fiskistofna í náinni framtíð, vegna
þess að um leið og hvalurínn verði alfriðaður sé nauðsynlegt að friða flskinn, ella fái
hvalurínn ekki þá næringu sem hann þarf. Eða með öðrum orðum: af siðferðilegum
ástæðum mætti ekki veiða fisk, það væri líkt og að taka brauðið frá börnunum.
Þessar fréttir leiða hugann að þeirri sér- T^etta leiðir óðara hugann að þeim sérstaka
kennilegu mótsögn að íslendingar, sem Jr vanda sem fylgir því að lifa á lifandi auð-
hafa um árabil verið taldir þjóða fremstir i lindum þar sem stjóm þeirra og ræktun
skynsamlegri umgengni sinni við auðlindir verður ekki komið við nema að takmörkuðu
hafsins, eiga ekki upp á pallborðið hjá leyti. Við erum auðvitað vönust þeim hugs-
Grænfriðungum né Grænfriðungar hjá Is- unarhætti að þeir fiski sem rói og ekkert sé
lendingum. Að öllu eðlilegu ættu þessir aðil- sjálfsagðara en menn séu á sjó hvenær sem
ar að vera í traustu gefur og fiski svo
bandalagi. Að mikið sem þeir mögu-
minnsta kosti verð- Og nú þurfum við ekki einasta að kga geta. Svo lengi
ur því ekki á móti búa yið náttúrlegu sveiflurnar, TÍ.vi
mælt að Grænfnð- ._ , . amar voru ekki meiri
ungar hafa í fjölda- heldur lika að glima við hvermg en SVo að meginhluti
mörg ár háð harða skipta á þeim uggum sem þó er fískistofnanna gat
baráttu gegn því að enn áliætt að veiða, og þótt okkur , og . ,dálð
eiturefnum og . . , „ ____, drottm sinum nokkum
kjamorkuúrgangi sé kunni að finnast það faranlegt er Veginn óáreittir fyrir
hent i sjóinn. Þeir ekki útilokað að á alþjóðavettvangi vélabrögðum mann-
hafa barist gegn verði innan fárra ára talið siðferði- anna> urðum við að
kj amorkutilraunum , t ð Jð f k ið j sæta þeim sveiflum
Frakka á Kyrrahafi, .S3' rang‘ ao veioa iisk vio is einum } afla sem
og hvort sem okkur landsstrendur! gæftir og náttúrleg
fellur bað betur eða skilyrði sjávarins
verr, þá eiga þeir “^“~~~ sköpuðu. Stærð eða
áreiðanlega mestan afköst fiskiskipaflot-
þátt í því að vekja iðnaðarþjóðir Vestur-Evr- ans breytir ekki þessum staðreyndum, og
ópu til vitundar um það gríðarlega tjón sem náttúrlegu sveiflumar munu halda áfram
iðnaður þeirra veldur á náttúrunni. Á sama hvaða aðferðum sem við kunnum að beita
tíma hefur barátta þeirra gengið svo langt að við fiskveiðistjómun. Það þarf auðvitað ekki
þeir hafa algerlega kippt lifsgrundvellinum að hafa mörg orð um það að þetta hefur
undan veiðimönnum í jaðarbyggðum norð- sjálfkrafa í för með sér gríðarleg áhrif á
urslóðanna, með baráttu sinni fyrir friðun efhahag og atvinnulíf í landinu. Sjálfsagt eru
sela og hvala. fá dæmi skýrari í þeim efnum en þegar
Dýravemd af þessu tagi er vinsæl meðal norsk-íslenska síldarstofninum var því sem
þeirra sem eru óravegu frá því að skilja næst gereytt við Norður- og Austurland á
veiðimannasamfélagið og hafa alls engan sjöunda áratugnum. I nokkur ár mokaði flot-
skilning á því að allur fiskur og sjávarspen- inn upp óhemju magni af síld, og þegar best
dýr em auðlindir rétt eins og þau dýr jarðar- lét vom síldarafurðir u.þ.b. helmingurinn af
innar önnur sem maðurinn fellir sér til mat- útflutningstekjum þjóðarinnar. Um leið og
ar. Milljónir manna í Bandaríkjunum leggja botninn datt úr stpfninum datt botninn líka
sér dag hvem til munns kjöt af bústofni og úr þjóðfélaginu. Útflutningstekjumar hröp-
fiðurfé bandarískra bænda án þess að leggja uðu í einu vetfangi með þeim afleiðingum
nokkurt siðferðilegt mat á það fæðuval sitt, að atvinnuleysi og landflótti brast á. Áttundi
eða velta yfirleitt íýrir sér hvemig farið er áratugurinn færði svo nýja uppsveiflu með
með dýrin. Og svo langt ganga mótsetning- nýjum togumm og byggðastefnu sem minnti
amar í þessum efnum að það er þessi sama kannski um margt á tímabil Nýsköpunar-
þjóð sem mengar andrúmsloft heimsins mest stjómarinnar frá ‘44-’46 þegar keypt vom til
allra þjóða og ríkisstjóm Bandaríkjanna landsins fullkomnustu fiskiskip sem þá var
stendur beinlínis í vegi íyrir því að alþjóð- völ á. Og nú þurfum við ekki einasta að búa
legir samningar takist um að draga úr meng- við náttúrlegu sveiflumar, heldur líka að
un andrúmsloftsins. glíma við hvemig skipta á þeim uggum sem
þó er enn óhætt að veiða. Þó það hljómi
óneitanlega fáránlega er, þessu til viðbótar,
ekki útilokað að á alþjóðavettvangi verði
innan fárra ára, talið siðferðilega rangt að
veiða fisk við Islandsstrendur! Þá þyríftum
við ekki einasta að laga okkur að náttúmnni
og glíma við að skipta aflanum, heldur líka
fyrir réttinum til að fá að lifa af áuðlindinni
sem við eigum ein.
Lúðvík Jósepsson, fyrrverandi sjávarút-
vegsráðherra og formaður Alþýðubanda-
lagsins, var spurður að því í sjónvarpinu á
dögunum hvað hann teldi að réði mestu um
gengi rikisstjóma á Islandi. Efhislega var
svarið þetta: Auðvitað ráða stjómmálamenn-
imir alltaf talsverðu um það hvemig gengur.
Þegar allt kemur til alls er það samt fiskiríið
sem mestu ræður. Ef vel fiskast þá gengur
landsstjómin vel.
Þessi einfoldu sannindi blasa við augum
einmitt þessa mánuðina. Menn deila að
sönnu um kvótakerfi og skiptingu afla milli
landshluta, en útgerð á ekki í erfiðleikum
víða um land eingöngu vegna kvótakerfis-
ins, þó einfaldast kunni að vera að leita
skýringanna í því. Þegar allt kemur til alls er
kannski aðeins einn „galli“ við kvótakerfið
og hann er sá að ...................
Næst er spurt: Ef kvótinn er færður
til eignar, á þá ekki að afskrifa hann
eins og skipin sjálf eða fasteignir og
lausafé? Jú, er haft eftir skattyfir-
völdum. Þá er hægt að bæta við
einni spurningu enn og segja:
Hvernig er hægt að afskrifa fisk í
sjónum, sem til stendur að veiða
næst þegar farið er á sjó?
það er of lítill
Fiskur og þar
með kvóti til
skiptanna. I
framkvæmd hafa
svo komið fram
ýmsir ókostir
sem hægt ætti að
vera að sníða af.
Það er til að
mynda augljós
galli á kerfinu að
smátt og smátt
eru útgerðirnar
að eignast allan ““
óveiddan fisk í sjónum, þann fisk sem þjóð-
in öll hefur slegið eign sinni á. Upp eru
komin flókin skattaleg vandamál af þessu
tilefni. Á að færa kvótann til eignar í efha-
hagsreikningi fyrirtækjanna? Ef það yrði
gert að almennri reglu, ætti þá ætti að eign-
færa allan kvóta, en ekki aðeins þann sem
keyptur er? Næst er spurt: Ef kvótinn er
færður til eignar, á þá ekki að afskrifa hann
eins og skipin sjálf eða fasteignir og lausa-
fé? Jú, er haft eftir skattyfirvöldum. Þá er
hægt að bæta við einni spumingu enn og
segja: Hvemig er hægt að afskrifa fisk í
sjónum, sem til stendur að veiða næst þegar
farið er á sjó?
Engin af þessum spumingum kemur samt
sem áður að sjálfu grundvallaratriðinu,
að leyfilegur hámarksafli er ekki næmir til
að allir geti unað sæmilega sáttir við sinn
hlut og þjóðin um leið komist sæmilega af.
Það er við þessi skilyrði, þ.e.a.s. þegar illa
fiskast, sem hvað mest reynir á þá sem fara
með landsstjómina. Þá kemur um leið best í
Ijós hverra hagsmuna stjómarmeirihluti gæt-
ir, eða hvort hann beitir sér í þá vem að
jafna lífskjör og aðstöðu til að gera fiski-
leysið léttbærara fyrr þjóðina alla. Og síðast
en ekki síst reynir á framtíðarsýn stjómar-
meirihluta við þessi skilyrði. Geta þeir sem
ráða ferðinni horft til lenpri framtiðar um
leið og þeir leysa vandamal dagsins þannig
að þrátt fyrir erfiðleikana sé lagður grunnur
að betri afkomu síðar?
Núverandi ríkisstjóm stendur nákvæm-
lega í þeim sporum að þurfa að jafha þeim
byrðum á þjóðina sem of lítill afli ohjá-
kvæmilega veldur og horfa til framtíðar um
leið. Að þessu sinni verður aðeins eitt dæmi
tekið um það hvemig ríkisstjómin hyggst
láta aflaleysið koma niður. Hún ætlar að
fækka ríkisstarfsmönnum um 700-1000
manns. Nú em starfsmenn í fullu starfi ekki
bara tölur í bókhaldi. Þeir em fólk af holdi
og blóði sem hefur eitthvað fyrir stafni.
Þetta fólk er að kenna í
skólunum, það er að
)jón? á sjúkrahúsum,
lað vinnur út um allt
jjóðfélagið, og þó að
sumum kunni að ganga
illa að sætta sig við það
þá er það einmitt þetta
fólk sem heldur gang-
andi hinum Qölmörgu
þjónustustofnunum
sem nauðsynlegar em
til að nútímasamfélagið
hreinlega virki eðlilega.
Samfélag af okkar gerð
;ur t.d. ekki nema
og heilbrigðis-
kerfin skili sínu hlutverki. Hvað þýddi til að
mynda fækkun kennara um nokkur hundmð
fyrir menntunina í landinu? Hvaða afleið-
ingar hefði nokkur hundmð starfsmanna
fækkun í heilbrigðiskerfinu? Það þarf ekki
að eyða löngu máli í svarið. Stofnanimar
lamast, það dregur úr kennslu og ekki verður
komist hjá að loka heilbrigðisstofnunum.
Síðan er nægt að spyija hvað allt þetta fólk
fari að gera þegar fiskileysið hefur þannig
verið flutt inn í skólana eða á sjúkrahúsin.
Er búist við að það fái vinnu annarsstaðar
eða á að greiða því atvinnuleysisbætur fyrir
að vinna ekki í stað þess að greiða því laun
fýrir vinnu sína?
hágé.
Síða 3
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 14. desember 1991