Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.2002, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 2002
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________PV
Walter Scott. Hann skrifaði sáralítið fyrir þrítugsaldur og mestur hluti
verka hans var saminn síðustu fimmtán árin sem hann lifði en þá var hann
mjög heilsuveill.
Faðir sögulegu
skáldsögunnar
Walter Scott hefur verið kallaöur faðir sögulegu skáld-
sögunnar. Hann var einn vinsælasti rithöfundur samtíðar
sinnar og bækur hans njóta enn mikilla vinsælda.
Walter Scott fæddist árið 1771 í Edinborg,
níunda barn foreldra sinna en einungis
f]ögur barnanna komust til fullorðinsára.
Scott var sá eini í eftirlifandi hópnum sem
ekki varð ónytjungur. Hann fékk lömunar-
veiki tveggja ára gamall og var lamaður til
æviloka. Veikindin komu þó ekki í veg fyr-
ir góða menntun. Hann lærði lögfræði og
varð dómari. Sagt hefur verið að sennilega
hafi enginn rithöfundur borið ábyrgð á því
að senda jafnmarga í fangelsi og Walter
Scott. í skáldsögum hans lenda hetjurnar
iðulega í fangelsi án þess að hafa brotið af
sér.
Scott vann sér al-
þýðuhylli með sögu-
ljóðum í anda róman-
tísku stefnunnar og
markaði síðan upphaf
nýrrar skáldsagna-
gerðar með sögulegu
skáldsögunni Wa-
verly árið 1814. Hann
skrifaði 27 skáldsögur
(sú þekktasta er ívar
hlújárn), ótal smásög-
ur, þriggja binda sögu
Skotlands og niu
binda sögu Napóle-
ons. Hann skrifaði
sáralítið fyrir þritugs-
aldur og mestur hluti
verka hans var sam-
inn síðustu fimmtán
árin sem hann lifði en
þá var hann mjög
heilsuveill.
Vildi ekki verða
hirðskáld
Scott var gífurlega
vinsælt ljóðskáld og
tekjurnar sem hann
hafði af ljóðabókum
sínum gerðu honum
kleift að byggja sér
kastala í Skotlandi.
Hann sagði af dæmi-
gerðu kæruleysi að
hann hefði hætt að
yrkja af því að Byron
hefði sigrað hann en
Byron tók við af hon-
um sem vinsælasta
ljóðskáld Breta. Byron
var mikill aðdáandi
Scotts og sagðist hafa
lesið allar skáldsögur
hans fimmtiu sinnum
og kunni kafla úr
þeim utan að. Scott
var á sínum tíma boð-
ið starf sem hirðskáld
Breta en hafnaði því
boði og sagðist ekki
geta ort eftir pöntun-
um. í staðinn til-
nefndi hann skáldið
Southey.
Scott skrifaði fyrstu skáldsögu sína, Wa-
verley, 44 ára gamall. Hún kom út undir dul-
nefni og varð söluhæsta skáldsaga sem kom-
ið hafði út á Bretlandi. Söguþráður margra
skáldsagna Scotts er á þann veg að söguhetj-
an, ungur maður, sem veit ekkert um upp-
runa sinn verður ástfangin af ungri konu af
fínum ættum en er neitað um hönd hennar
vegna skorts á auði og ættargöfgi. Síðan
kemur í ljós að hann er af ríkum ættum og
hann fær arf sem gjörbreytir lífi hans. í sum-
um bókanna nær parið saman í lokin en í
öðrum verða þau að skilja. Skáldsögur Scotts
eru viðburðaríkar, fullar af eftirminnilegum
persónum og afar skemmtilegar. Þær höfðu
mikil áhrif á aðra höfunda og má þá sérstak-
lega nefna Victor Hugo, Alexandre Dumas,
Leo Tolstoy og Honoré Balzac.
Eilíf ást
Vilhelmína Forbes var fyrsta og stærsta
ástin í lífi Scotts. Hann hitti hana þegar
hann var 19 ára og hún 14 ára. Þau urðu
miklir mátar en þar sem hún var af flnum
ættum þótti Scott ekki nægilega gott
mannsefni og foreldrar hennar giftu hana
rúmlega tvítuga bankamanni. Scott var
djúpt særður en kvæntist nokkrum mánuð-
um síðar franskri konu. Scott gleymdi
aldrei Vilhelmínu sem lést 34 ára gömul og
skrifaði um hana í dagbók sína á hjartnæm-
an hátt. Eftir lát hennar átti hann góð sam-
skipti við eiginmann hennar sem aðstoðaði
hann i fjárhagsvanda.
Scott var ákaflega vinmargur. Allir vinir
hans gátu þess hversu mikla samræðuhæfi-
leika hann hafði. „Að heyra hann segja frá
er eins og að taka stóra sopa af kampavíni
án þess að verða ölvaður,“ sagði ein vin-
kona hans.
Gjaldþrot og brjálæði
Sagt hefur verið að Scott hafi eytt fimmt-
án árum í að skrifa bækur en fimmtíu árum
í að lesa bækur. Hann auðgaðist mjög á
skrifum sínum en varð gjaldþrota vegna
misheppnaðra fjárfestinga í útgáfufélagi.
„Hendur mínar skulu borga skuldirnar,"
sagði hann og nú tók við tími þar sem hann
var gífurlega afkastamikill og óðum
grynnkuðu skuldimar. En hann lagði sig
hart fram og heilsa hans beið tjón af. Hann
taldi sjálfur að frægð sín byggðist ekki á
bókunum heldur þeim hetjuskap sem hann
hafði sýnt í fjárhagserfiðleikum sínum.
Scott var sjúkur maður þegar hann samdi
eina þekktustu skáldsögu sína, Brúðina frá
Lammermoor sem hann las fyrir úr rúmi
sínu og ritari skráði jafnharðan. Þegar bók-
in kom út er sagt að Scott hafi ekki munað
eftir einu orði úr hénni. Bókin varð síðan
uppspretta nokkurra óperuverka en þekkt-
ast þeirra er ópera Donizettis, Lucia di
Lammermoor.
ívar hlújárn, vinsælasta saga hans, var
samin á sama hátt, rithöfundurinn lá uppi í
rúmi og las ritara sínum fyrir. Scott var
einungis tvær vikur að semja söguna. Inn-
an árs frá útkomu hennar höföu sex leik-
sýningar verið gerðar eftir bókinni og sýnd-
ar í London. Scott sagði að af sögum sínum
skorti hana tilfinnanlegast trúverðugt sögu-
legt andrúmsloft.
Sextugur var Scott að niðurlotum kom-
inn. Undanfarin fimm ár hafði hann orðið
gjaldþrota, misst eiginkonu sína og nokkra
af bestu vinum sínum og fengið tvö hjarta-
áföll eftir að hafa óhlýðnast læknum sinum
og drukkið óhóflega mikið kampavín. Hann
hafði verið afar geðgóður maður en varð nú
geðvondur og illur viðureignar.
Eftir alvarlegt hjartaáfall sagði Anna
dóttir hans að hann hefði eitt sinn öskrað
stanslaust í 26 tíma. Á tímabili trúði hann
þvi að hann væri Lér konungur, taldi dæt-
ur sínar vera tígrisdýr og fékk æðisköst ef
hann vissi af þeim í herberginu. Hann
læknaðist af því brjálæði en lést skömmu
síðar og var grafinn við hlið eiginkonu
sinnar.
Ljoð vikunnar
Sofðu, unga ástin mín
- eftir Jóhann Sigurjónsson
Sofðu, unga ástin mín,
- úti regnið grœtur.
Mamma geymlr gullin þín,
gamla leggi og völuskrín.
Við skulum ekki vaka um dimmar nœtur.
Það er margt, sem myrkrlð velt,
- minri er hugur þungur.
Oft ég svarta sandinn leit
svíða grœnan engireit.
í Jökllnum hljóða dauðadjúpar sprungur.
Sofðu lengi, sofðu rótt,
seint mun best að vakna.
Mœðan kenna mun þér fljótt,
meðan hallar degi skjótt,
að mennirnir elska, missa, gráta og sakna.
Hugfangin af Arnaldi
Bryndís Hlööversdóttir segir frá uppáhaldsbókum sínum.
„Ég er alæta á bækur og áhugasviðið er vítt,
það er hins vegar oft allt of
flókið að gefa sér tíma til að
lesa góða bók. Ég er þó alltaf
með eitthvað á náttborðinu
og nú nýverið hef ég lesið
tvær bækur Jóhönnu Krist-
jónsdóttur, Ást á rauðu ljósi
og Perlur og steinar. Hvoru-
tveggja bráöskemmtileg
lesning, reyndar gerólíkar
en báðar vel skrifaðar. Bæk-
ur um konur og kvenfrelsi
hafa verið í miklu uppáhaldi
í gegnum tíðina og eru enn.
Ætli Doris Lessing standi
ekki upp úr af slíkum höf-
undum, hún haföi mikil
áhrif á mig á sínum tíma.
Af íslenskum skáldsagna-
höfundum i uppáhaldi detta
mér fyrst í hug nafnamir
Einar Kárason og Einari
Már Guðmundsson og hef ég
lesið flestar bækur þeirra
beggja. Auðvitað er Laxness alltaf ofarlega þegar
maður leggur mat á íslenska höfunda og þar held
ég mest upp á Heimsljós og Sölku Völku. Hvoru-
tveggja guðdómlegar bækur sem hreyfðu við öll-
um tilflnningaskalanum!
Áhugi minn á ævisögum hefur verið að aukast
í seinni tíð, en með því að lesa þær kemst mað-
ur oft í snertingu við þann tíðaranda sem við-
komandi einstaklingur
lifði í. Bækur Guðjóns
Friðrikssonar um Jónas
frá Hriflu og Einar Bene-
diktsson eru dæmi um góð-
ar slíkar bækur sem gefa
manni mynd af einstak-
lingunum sjálfum og sam-
tíma þeirra. Ég hef líka
mikinn áhuga á annars
konar bókum um þjóðmál
og hafa margar slikar ver-
ið gefnar út sem vert er að
nefha. Bók Jóns Orms
Halldórssonar um Islam er
ein slík og sömuleiðis ís-
lenska þjóðríkið eftir Guð-
mund Hálfdánarson.
Ég er eins og margir aðr-
ir hugfangin af spennu-
sagnahöfundinum Amaldi
Indriðasyni, byrjaði að
lesa Mýrina og eftir það
hef ég gleypt allar bækurn-
ar hans í mig. Honum tekst á ótrúlega sannfær-
andi hátt að gera hvunndaginn á íslandi að
spennandi vettvangi dularfullra atburða, sem
eru samt svo nátengdir því sem er að gerast í
raunveruleikanum. Bíð spennt eftir næstu bók
frá Arnaldi."
Jólagjöf bókaormsins
Meistaraverk Cervantes um Don
Kíkóta var fyrr á árinu valið besta
skáldverk sögunnar af hópi hund-
rað rithöfunda.
Hér kemur fyrra
bindið af þessari
skemmtilegu,
hugmyndaríku
og fyndnu skáld-
sögu í þýðingu
Guðbergs Bergs-
sonar. Þetta er
einstaklega fal-
leg útgáfa, prýdd
myndum eftir Gustave Doré. Verk
sem bókaormar verða að eignast.
Ekki verður erfitt að kalla þessa út-
gáfu bók ársins.
Kvótið
Lotning fyrir valdi ruglar
alla pólitíska dómgreind
vegna þess að hún leiðir til
þess að menn trúa því að
ríkjandi þróun hljóti að
halda áfram. Sá sem hefiir
betur á líðandi stundu
sýnist ósigrandi.
-George Orwell
bækur
1. Umkomulausi drengurinn.
Dave Pelzer
2. Ríki pabbi, fátæki pabbi.
Robert T. Kiyosaki
3. Frida. Barbara Mujico
4. Ferðin til Samarika.
Harpa Jónsdóttir
5. Geitungurinn 1.
Árni Árnason oq Halldór Baldursson
6. Artemis Fowl - Samsærið.
Eoin Colfer
7. Grafarþögn. Arnaldur Indriðason
8. Lilo fær gæludýr. Disney
9. Orðaheimur. Jón Hilmar Jónsson
10. Nigella eldar. Niqella Lawson
Allar
Skáldverk
1. Grafarþögn.
Arnaldur Indriðason
2. Mýrin. Arnaldur Indriðason
3. Alkemistinn. Paulo Coelho
4. ísrael - saga af manni.
Stefán Máni
5. Hjartað býr enn í helli sínum.
Guðberqur Berqsson
6. Don Kíkóti I.
Miquel de Cervantes
7. Flugur. Jón Thoroddsen
8. Fyrstur til að deyja.
James Patterson
9. Dalalíf I. Guðrún frá Lundi
10. Dalalíf II. Guðrún frá Lundi
Metsölulisti Eymundsson 16.-22. október
Kiljur
1. VIOLETS ARE BLUE.
James Patterson
2. THE KISS. Danielle Steel
3. FOREVER ■. . Jude Deveraux
4. ISLE OF DOGS.
Patricia Cornwell
5. TWISTED ROOTS. V. C. Andrews
Listinn er frá New York Times