Dagblaðið - 07.01.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 7. JANÚAR 1980.
II
N
Somoza forseta er talið hafa numið
jafnvirði um það bil 250 milljarða
íslenzkra króna.
Staðreyndir eins og gífurlegt at-
vinnuleysi, algjör stöðvun í mikil-
vægum atvinnugreinum og 50%
rýrnun framleiðslu í landbúnaði tala
,sínu máli um ástand mála í Nicara-
gúa. -
Ríkið er'samt senváður enn til og
til dæmis hvað varðar atriði eins og
matvæli, vatn, rafmagnsframleiðslu,
flutninga og heilbrigðisþjónustu er
ástandið orðið ósköp svipað og í
flestum nágrannalandanna.
Ástæðan fyrir því að tekizt hefur
að ná svo langt sem raun ber vitni er
einkum talin vera sú að i fyrsta lagi
hefur her landsins tekið til sín mikinn
fjölda hinna atvinnulausu og sér
þeim um sinn fyrir nægilegu fæði
og í öðru lagi hefur tekizt að byggja
upp einfalt en afkastamikið kerfi við
matvæladreifingu. Er það meðal
annars vegna þess að þegar bylting-
unni lauk varð nærri 40% hinna 2,5
milljóna landsmanna á framfæri
hins opinbera, sem siðan hefur fengið
styrk og aðstoð frá öðrum rikjum.
Auk þess að rýja ríkið inn að
skinninu þá skildi gamla Somoza
stjórnin eftir erlendar skuldir sem
námu jafnvirði rúmlega 500 milljarða
islenzkra króna. Núverandi rikis-
stjórn Nicaragua viðurkennir að
mjög erfitt sé að standa við skuld-
bindingar um greiðslu þessara
skulda.
Fjármálaráðherra Nicaragua hefur
sagt í viðtali við erlenda fréttamenn
að land hans muni þurfa erlenda
aðstoð sem nemi rúmlega eitt þúsund
milljörðum króna á næsta áratug.
Segir hann að það sé sú uppbygging
sem Nicaragua telji sig þurfa að fá til
enduruppbyggingarinnar erlendis
frá. Fyrstu óskir þeirra um aðstoð
hafi borið árangur en þvi miður ekki i
þeim mæli sem þeir hafi vonazt til.
Fjármálaráðherrann segir að þegar
rætt sé um þessi mál verði að viður-
kenna að ein ástæða þess að ekki hafi
fengizt meiri fjárhagsaðstoð erlendis
frá sé vegna afstöðunnar til Banda-
ríkjanna. Nicaragua óski eftir
vinsamlegum og eðlilegum sam-
skiptum við öll ríki. Einmitt nú sé
land þeirra aftur á móti mjög háð
hinum risavaxna nágranna sinum,
sem til skamms tima hafi raunveru-
lea ráðið öllum sem þeir vildu ráða í
Nicaragua. — Bandarisk aðstoð við
okkur verður að vera mikil en við
erum ákveðnir í því að hún verði án
skilyrða og ég hef trú á því að Banda-
ríkjamenn muni að lokum skilja
okkur — sagði ráðherrann.
Ekki er neinn vafi á því að alþjóð-
legir fjármagnseigendur bíða nú eftir
því hvað verður í Nicaragua. Full-
trúar þeirra sem komið hafa i heim-
sókn hafa verið jákvæðir í viðtölum
en lítið hefur komið af fjármagni til
landsins.
Þeir sem mestu virðast ráða i
Nicaragua draga ekki neina dul á
vinstri stefnu sína. Byltingin í landinu
var ekki marxisk en nú heyrast raddir
sem ræða um tímabundna samvinnu
við borgaraleg öfl við að koma
Somoaza og mönnum hans frá.
Einnig er rætt um þörf þess að ala
verkalýðinn upp með það fyrir
augum að hann verði að lokum fær
um að taka við stjórn framleiðslu-
tækjanna. Einnig að þörf sé á að tak-
marka það land sem hver bóndi megi
eiga.
Opinberlega mótmælir hið fimm
manna ráð sem fer með völd i Nicara-
gua slikum hugmyundum eða túlkar
þær mjög frjálslega. Fjármálaráð-
herrann sagði í viðtali að raunveru-
lega táknaði þetta ekkert annað en
óskir um að tekjuskiptingin í Nicara-
gua yrði jafnari en hún er og þá jafn-
framt þær skyldur sem því væru sam-
fara.
Strax að lokinni byltingunni voru
teknar þrjár þýðingarmiklar ákvarð-
anir i efnahagsmálum Nicaragua.
Bankarnir voru þjóðnýttir, ákveðið
var að endurskipuleggja landbúnað
landsins, allar eignir Somoza og ætt-
ar hans voru gerðar upptækar auk
eigna þeirra sem honum voru tengdir,
auk þess var tekið upp opinbert eftir-
lit með útflutningsverzlun og rikið
lagði hald á náttúruauðlindir eins og
námur.
Þar með hefur rikið veruleg itök í
efnahags- og viðskiptalífi. Somoza
og hans menn réðu yfir um það bil
60% af öllu viðskiptalifi Nicaragua.
Þar með talið um það bil helmingi
alls ræktaðs jarðnæðis. Allt er þetta
nú þjóðnýtt.
hafa lækifæri til að hrinda því i
framkvæmd sem hún hefur á stefnu-
skrá sinni. Hún verður aðgela skipað
menn í þær stöður sem sljórna þeim
málaflokkum og reksiri innan
lýðveldisins sent alþingiskosning-
arnar snúast um að lá að stýra,
annað er ekki lýðveldi i mínum
augum. Það er einu sinni búið að
kjósa uni málaflokkana svo nú
verður sá sem ber ábyrgð á þeint að
liafa vald yfir þeim. Þessum málum
þykir mér held.ur áfátl. Mér þykir
æskilegt að gera^fleiri stöður tima-
bundnar þannig að sljórn skipi menn
i áhrifameslu og umdeilduslu slöður í
rikisrekstrinum auk þess sem hún
ráði málum sínum á þinginu þar sem
nauðsynlegt er. Öðruvisi finnst mér
ekki hægt að kalla stjórnina
„stjórn”.
Hagfræði
kunnátta
Kikjum nú aflur á fyrrnefndan
ökumann, persónugerving islenska
efnahagslífsins. Hvaðgetum við lesið
úr hans viðhorfi og framkomu? Lík-
lega reynir hann að ná sér í laun yfir
meðallaunum því þá hefur hann
komið sér inn í hring er leiðir lil sjálf-
virkrar kauphækkunar. Svo var til
skamms tíma að minnsta kosli. Hann
reynir að ná sér í eins mikla slein-
steypu og mögulegt er og ná sér i
eins mikil lán og Itægl cr. En
samkeppnin um laun yfir meðal-
launum er hörð, mjög hörð. Ein af
ástæðunum sem heldur verðbólgunni
gangandi. Margt annað kemur lil.
Pressan á þingmenn er mikil. Sú
pressa kemur m.a. fram í búningi
byggðaslefnu þar sem þingmenn eru
undir pressu frá fyrrnefndum öku-
mönnum til að ná i kökusneið handa
Kjallarinn
Sigurbergur Bjamarson
þessu fólki. Með öðrum oröum, afl
og þrýslingur er alls staðar noiað.
Kannski hugtakið lýðveldi felist
einhvers staðar í þessu? Það er alla-
vega ekki til mikið af því sem hægl er
að kalla málefnalegar umræður og
skynsamlegt og réttlátt mat á hverju
máli með lilliti til heildarinnar. Ekki
þykir mér að skipulag Alþingis og
sijórnarhátta lýðveldisins gefi mikil
tækifæri til að lagfæra þelta. (Ég tek
frarn að ég tala um þessi mál öll með
sérslöku tilliti til efnahagsmála.) Ég
álít einnig að fyrrnefndur þrýslingur
og hinn veiki máltur stjórnarinnar,
auk óskýrrar stefnu hvers flokks í
efnahagsmálunt, auki tilhneigingu lil
einfara þingmanna i slórmálum og
þar með braki i undirstöðu þeirrar
litlu „stjórnar” sem mögulegt er.
Einnig er það hugsanlegt að
STARFHÆFA
RÍKIS-
STJÓRN
— hvaðan sem hún kemr
Það má með sanni segja að þjóðar-
skúlan okkar megi bæði þola stórsjó
og brim. Það er ekki nýtt undanfarna
daga og mánuði og við skulum vona
að hún haldist ofansjávar.
Á limabili vonuðust bjartsýnis-
menn, eins og ég og mínir líkar, til
þess að einn skipstjóri setlist við
sljórnvölinn, einn flokkur, Sjálf-
slæðisflokkurinn. í slað þess tvíslr-
uðusl kjósendur flokksins úl um
hvippinn og hvappinn, meira aðsegja
þaneuð sent ntenn áltu sízl von á.
Siöan er aldeilis búið að vera
„ball", bæði hjá þrautreyndum og
óreyndum alþingismönnum.
Allir eru þeir samntála um að
kveða niður verðbólgudrauginn,
vemda kaupmáll hinna lægstlaun-
uðu, tryggja atvinnuöryggi og hækka
elli- og örorkulifeyri, svo að þar sé
eiithvað nefnl.
„Ballið
á fullu"
„Ballið” er þó alveg i fullum
gangi. Alþingisntenn dansa af
hjarians lyst i kringum valdastólana
mjúku, líta almúgann í landinu horn-
auga og koma sér ekki saman um
neilt i raun og veru.
Hvernig getum við borið virðingu
lyrir Alþingi íslendinga þegar 60
menn geta lílilsvirl það á þennan
niála?
Flokkarnir ásaka hver annan urn
að hafa nú kosið ntann úr röngunt
flokki i hinar ýntsu áhrifantiklu
nefndir Alþingis og geta, þar líka,
gerl sér mat úr þeirri tortryggni sent
•alls siaðar blasir við i röðuni þcirra.
Þrátt fyrir þetta megum við Itin, fyrir
ulan þessa 60, una því að þess á ntilli
klappi þeir hver öðrum á bakið og
brttsi breiil framan i myndavclarnar.
Um hvað skyldu þeir þá vera að
ræða?
Aldrei á ævi minni hef ég séð
annan eins skopleik og kosninga-
fundinn á Þingeyri á dögununt sent
þeir sem vöktu á kosninganótt gátu
séð á skjánunt. Ég hefði hlegið hefði
ntér verið hlátur í hug. Það var santa
úr hvaða flokki þeir kontu, hinir
verðandi yfirmenn þjóðarskúlunnar.
Erna V. Ingólf sdóttir
Itafi ntörg verið óvcnjuhógvær að
þessu sinni.
Ég segi það hreinl úi að mér er
alveg nákvæntlega sanva úr Itvaða
flokki þingntenn konta úr þvi sem
komið er, aðeins ef þcir gela myndað
slarfhæfa rikissljórn. Ég hygg að
meirihluli hugsandi nianna sé ntér
santmála.
Við kærunt okkur ekki unt fleiri
„böll” næstu fjögur árin. Að þcim
línta liðnunt er hægl að byrja á nýjan
leik, á þessu hefðbundna, að sjáll'-
Allir reyllu þeir af sér brandarana.
Ég hélt á límabili að kontið væri
liausl og ég væri slödd í réllunum.
Meiri brandara?
En nú erunt við ekki lengur á
kosningafundunt og brandarar og
klapp á herðarnar duga ekki lengur.
Við viljunt að farið verði að cfna citt-
Itvað af loforðununt, jafnvel þóil þau
sögðu, að sljórnmálaflokkarnir fari
að kenna hverjir öðrunt unt hvað úr-
skeiðis hafi farið og bera lof á sjállan
sig I vrir unnar dáðir.
Aðrar kosningar að vori, svo scnt
ntargir eru farnir að spá i, cr háðung.
Þær yrðu ekki sæntandi að leggja úl i
þeim mönnunt sent við liöfunt, cflir
alll saman, Ireysl fyrir stjórn þjóðar-
skútunnar.
Sjáuntsl i kjörklefanum efiir
Ijögur.ár.
Erna V. Ingólfsdóllir.
Alþingi og verkalýðsfélög hafi of
ntikil áhrif á daglegt efnahagslif. I
ntinunt augum er efnahagslífið flókið
og ætti að vera i untsjá vel ntennlaðra
ntanna. í raun ætli að sentja reglur
unt slarfsemi verkalýðsfélaga og lög-
binda þannig að þau geti ekki tekið
frant fyrir hendurnar á sljórnvöldunt
nteð þvi i.d. að skerða völ þeirra á
hagstjórnarlækjunt. Í öðru lagi
niælti krefjasl þess að framkvæmda-
sljórar verkalýðsfélaga hefðu að
minnsta kosti hagfræðintennlun. Það
gæli skeri óskhyggjuna í sumunt
kröfunt eitthvað. Mér finnsl einnig
að alntenningur eigi heintlingu á því
að haldið sé nántskeið fyrir þingmenn
i hagfræði þar sent ýmsar viður-
kenndar stelnur og lögntál Itagfræð-
innar eru kynnlar. Efnahagslíf þess-
arar þjóðar er flókið og finnsl mér
Itlusla í smáalriðunt á úlskýringar og
útlistanir hagfræðings á ásiandinu i
efnahagsntálum og ntynda sér raun-
Itæfar skoðanir úl frá því? Er Itag-
fræðingurinn liklegur lil að kala ol'an
i sérltveri mál og draga upp liinar
ýmsu santtvinnuðu leiðir? Með
öðrunt orðum: finnur hann örvun hjá
sér lil að kafa ofan i ntálin? Eða hvað
eru skoðanir i þessu sambandU Er
það ekki i niörgunt lilfellunt bara
skálkaskjól sent ntenn nola þegar þeir
Itafa enga þekkingu á ntálinu? Eða
kannski það sé tæki til að losna við
að afla sér þekkingar? Kannski er
þetla bara ekki læki heldur misvilrir
ntenn sent í hraða dagsins og heintsku
unthverfisins Itafa bara ekki læki-
færi eða læki lil að kafa ofan i ntál
og viia ekki hverjunt þeir eiga að
irúa, þ.e. hagfræðingunt vegna þess
„Eru „skoðanir” kannski tæki
losna við að afla sér þekkingar?”
að
sent þeir sem hafa stjórn þess i hendi
sér ættu að vita betur hvað þeir eru
að fjalla um.
Skoðanakerfin
En lítum nú aftur á ökumanninn
og reynum að kveða verðbólgudraug-
inn úl úr honum. Er þessi islenski
ökumaður líklegur til að stansa í unt-
ferðinni og hleypa bil inn í þétta
untferðina á undan sér? Er hann á
santa hált líklegur til að staldra við og
að þcir þekkja ekkert inn á það sent
Itagfræðingarnir eru að tala unt.
Hvernig er hægl að laka eitlhvað af
þessari óvissu út úr sljórnmálunum?
Ég vil raunhæfara lýðræði, byggl á
vili og þekkingu sent góðir menn eru
alltaf að leggja þjóðfélaginu til. Ég
álil að hægt sé að byggja efnahags-
niál okkar á raunhæfari grunni nteð
þvi að láta okkar góðu og vel
menntuðu ntenn semja slefnuskrá
I lokkiinna i efiiahagsmálumeftir upp-
skrifl flokksmanna. Eg álil að hægt
sé að minnka óvissuna í sljórnmálum
að miklum mun með því til dæmis að
krefjasl þess að sljórnmálaflokkar
leggi fram stefnuskrá i smáatriðum.
Þau atriði sem hægl er að leggja mat
á í henni, svo sem áætlanir i cfna-
hagsmálum, séu lögð inn til háskól-
ans eða sambærilegrar hlutlausrar
siofnunar lil umfjöllunar. Ég krefsl
þcss scm ábyrgur þjóðfélagsþegn að
sú þekking senr við borgum slórfé
fyrir sé notuð þar sem við verður
komið i slað skoðana og villeysu. Ég
álil einnig að alli þcita stórkostlega
„skoðanakerfi” i efnahagsmálum sé
lika ein af ástæðunum fyrir hegðun
Alþingis. Þar eru menn á alls konar
skipulagslausum og slefnulausum
göngum sent auka á sljórnleysið eins
og þella blessað kcrfi er byggl upp.
Mér finnst að stjórn eigi að gela
sijórnað. Það á lika að vera hægt að
sljórna, hægl að mynda stjórn, og
stjórn verður aðeins mynduð eins og
hlulirnir eru i dag með samvinnu.
Menn verða að fórna sumum
skoðunum fyrir aðrar, jafnt á alla
bóga (jafnvel hagsmunahópar og
klikur falla undir þeita), lil að ná
frant þeim nVálum sem vænlanlega
eru nteira áríðandi, þeim sent dagur-
inn i dag krefsl úrlausnar á frentur
öðrunt. Jæja, ég sent þjóðfélagsþegn
Ireysli á það að santvinna ntilli flokka
sécnn ntöguleg.
Mér finnst sem ég Itafi bér verið að
reyna að draga fram í dagsljósð
áslæður. Ég reyndi að hafa eins hlút-
lægar skoðanir og ntér var unnl og
lók engan pólitískan ntálslað.
Vonandi verður þessi grein lil að
vekja lil unthugsunar og skapa
untræður og vonandi vcrða þær
untræður lil að draga okkur af vegi
sljórnlevsis sent virðist ríkja hvorl
sent slióin ei eðm ei Megi verð-
bólguveklið Islanil verða ;ið
lýðvcldimi Island.
bigurbergur Bjurnarsun
námsmaðtir