Frjáls verslun - 01.02.1995, Side 66

BREF FRA UTGEFANDA
HELDUR HRINGRÁSIN
ÁFRAM?
Kjarasamningar þeir, sem aðilar vinnumarkaðarins
gerðu á dögunum, verða að teljast hinir skynsamlegustu
og gætu verið grundvöllur þess að áfram ríki sá stöðug-
leiki í íslensku efnahagslífi sem verið hefur undanfarin
ár, eða allt frá því að hinir svonefndu þjóðarsáttarsamn-
ingar voru gerðir og snúið var af þeirri verðbólgubraut
sem við höfðum fetað okkur dyggilega á allt frá því að
viðreisnarstjórnin fór frá í upphafi áttunda áratugarins.
Sennilega verður það aldrei reiknað út hvað sá Hruna-
dans kostaði í raun íslenskt þjóðfélag í fjármunum og enn
erfiðara verður að finna út og meta þau hugarfarslegu
áhrif sem hann hafði. Fjárhagur fjölda fyrirtækja og ekki
síður heimila og einstaklinga er í rúst að afloknu þessu
skeiði og það má búast við að það taki okkur Islendinga
langan tíma að ná áttum að fullu að nýju. Verðbólgan
kallaði á yfirfjárfestingu, sem mörgum hefur reynst dýr-
keypt, og hún brenglaði líka bæði verðskyn og verðmæta-
mat. Nauðugir, viljugir urðu allir að taka þátt í þessu
kapphlaupi og þegar nú hægir á og efnahagsmálin komast
í eðlilegt horf, hvað þetta varðar, er ekki að furða þótt
margir sitji eftir, sárir og móðir.
Þótt kjarasamningar á hinum almenna vinnumarkaði
væru á hógværum nótum og það haft að markmiði að
tvennt ynnist í senn, þ.e. að kjör þeirra, sem verst eru
settir, væru bætt meira en hinna og að ekki væri brugðið
fæti fyrir þá hægfara þróun til betri vegar sem atvinnulífið
býr við, þá er sú staða enn einu sinni uppi á teningnum að
einstakar starfsstéttir reyna að nýta aðstöðu sína til þess
að knýja fram meiri kjarabætur en samið er um í almenn-
um kjarasamningum. Þar virðist ríkja hringrás þar sem
aðalrökin eru jafnan þau að viðkomandi starfsstétt hafi
dregist aftur út einhverri ákveðinni viðmiðunarstétt og
þurfi að bæta sér það upp með því að fara aðeins upp fyrir
hana í launum. Þegar samningar eru síðan gerðir þarf
„viðmiðunarstéttin“, sem allt í einu er orðin launalægri
að fara út í nýja kjarabaráttu á sömu forsemdum og hin.
Þetta er endalaus saga sem orðið hefur til í skjóli gallað-
rar vinnulöggjafar sem skapar ómælt svigrúm til þess að
litlir þrýstihópar geti náð sínu fram og nánast haldið
vinnuveitendum, hvort heldur er hið opinbera eða á frjáls-
um vinnumarkaði, í gíslingu.
Þrátt fyrir augljósa vankanta á vinnulöggjöfinni, sem
m.a. verða bókstaflega til þess að hagspmunapot sérhópa
er verndað, hefur löggjafarvaldið ekki treyst sér til að
taka á málunum og gera nauðsynlegar breytingar. Þótt
undarlegt megi virðast hafa stærstu launþegasamtökin
verið andsnúin slíkum breytingum og eiga mikinn þátt í
því að ekki hafa náðst fram nauðsynlegar úrbætur. Þó
ættu breytingar, sem hindruðu sérhagsmunapotið, eng-
um að koma meira til góða en almennum launþegum.
Astæða andstöðunnar er ugglaust sú að launþegarheyf-
ingin er búin að koma sér upp öflugu valda- og fjármála-
kerfi og óttast að hin minnsta röskun á því verði til þess að
það riðlist allt saman. Gjöld, sem launþegar þurfa að
greiða í margskonar sjóði stéttarfélaga sinna eru orðin að
verulegri skattheimtu, svo mikilli að það hlýtur að fara að
koma að því að fóllt spyrni við fótum, telji hag sínum betur
borgið utan stéttarfélaga og að peningarnir, sem til þeirra
fara, séu betur komnir í eigin vasa en í sjóðum.
Þótt sennilega séu allir sammála um að eina virka
vopnið, sem launþegahreyfingin hefur í baráttu sinni, sé
verkfallsvopnið þá má ljóst vera að gildi þess er orðið
annað en áður var. Verkföll sjúkraliða fyrr í vetur og nú
kennara leiða hugann að því hvort ekki sé nauðsynlegt að
þrengja þennan rétt eða setja honum einhver takmörk.
Þegar komið er út í verkföll virðist fljótt koma upp þrá-
kelkni milli samningsaðila og niðurstaðan verður ævin-
lega sú að allir tapa og þeir mestu sem engan hlut eiga að
máli eins og t.d. sjúklingar og nemendur.
Ljóst má vera að þeir kjarasamningar, sem þegar hafa
verið gerðir og framundan eru, munu kosta ríkissjóð
veruleg fjárútlát. Enn veit enginn hvernig þeirra tekna
verður aflað. Efnahagsbatinn mun vissulega skila tekjum
til hins opinbera en engan veginn nægum. Ekki er um
nema tvær leiðir að ræða: Annars vegar að auka enn
skattheimtuna og hins vegar að skera niður útgjöld. Ef
eitthvað er að marka stefnuskrár stjórnmálaflokka nú
fyrir kosningar má ætla að stjórnmálamönnum sé loksins
orðið ljóst að lengra verður ekki gengið í skattheimtunni
og að hún sé orðin svo mikil að hún hægi á hjólum hag-
kerfisins. Niðurskurður ríkisútgjalda virðist því blasa við
og kannski nota menn nú tækifærið til að gera rækilegan
uppskurð á kerfinu. Þar þyrfti að hyggja bæði að stóru og
smáu og vert væri að byrja á fjárfestingarbruðli, hvort
heldur er í húsnæði ráðuneyta í Reykjavík eða í algjörlega
óarðbærum byggðaframkvæmdum.
66