Helgarpósturinn - 17.11.1994, Qupperneq 12

12
MORGUNPÓSTURINN SKOÐUN
FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994
Útgefandi
Ritstjórar
Fréttastjóri
Framkvæmdastjóri
Markaðsstjóri
Miðill hf.
Páll Magnússon, ábm
Gunnar Smári Egilsson
Sigurður Már Jónsson
Kristinn Albertsson
Þórarinn Stefánsson
Setning og umbrot
Filmuvinnsla og prentun
Morgunpósturinn
Prentsmiðjan Oddi hf.
Verð í lausasölu kr. 195 á mánudögum
og kr. 280 á fimmtudögum.
Áskriftarverð er kr. 1.300 á mánuði fyrir tvö blöð í viku.
Þeir sem greiða með greiðslukorti fá 100 króna afslátt.
Sjúklingar notaðir
sem vígvöllur
I vor lörnuðu meinatæknar meira og minna allar sjúkrastofnanir
í landinu. Nú eru það sjúkraliðar. Þar áður hjúkrunarfræðingar,
röngentæknar á undan þeim og læknar þar áður. Það er gott ár fyr-
ir íslenska sjúklinga ef aðeins tvö verkföll dynja á þeim. Vanalega
eru þau fleiri.
Þetta ástand er að sjálfsögðu fáránlegt. Þrátt fyrir að íslendingar
hafi þurft að lifa við þetta árum saman getur enginn fengið þá til að
trúa því að sjúklingum sé ekki nóg að vera sjúkir, gamlir eða las-
burða heldur verði þeir sí og æ að vera vígvöllur endalausra verk-
falla. Það er til lítils að byggja hér upp hátæknivædda heilbrigðis-
þjónustu ef mönnum er fyrirvarið að reka hana.
Það geta verið tvær ástæður fyrir því að ekkert tiltökumál þykir á
íslandi að heyja verkföll á kostnað sjúklinga. Annars vegar getur
verið að heilbrigðisstéttunum sé haldið niðri í launum langt um-
fram aðrar stéttir og sú staðreynd réttlæti þá hörku sem þær beita í
kjarabaráttu sinni. Það er ekki bara að verkföll heilbrigðisstéttanna
séu alvarlegri en annarra stétta heldur eru þau tíðari - hugsanlega
þó með einni undantekningu, flugmönnum. Önnur ástæða getur
verið sú að heilbrigðisstéttirnar hafi - á sama hátt og flugmenn -
einfaldlega betra verkfallsvopn í höndunum og nýti sér það oftar
þess vegna. Það skapast ekki neyðarástand á fyrsta degi þótt prestar
eða trésmiðir fari í verkfall, enda beita þessar stéttir verkfallsvopn-
inu af stakri sparsemi.
En hvort sem ástæða þessara tíðu verkfalla er svívirðilega lág laun
innan heilbrigðiskerfisins eða sannfæring heilbrigðisstéttanna um
að verkfallsvopnin þeirra bíti svo vel að þau muni uppskera vel eff-
ir hvert verkfall, er ljóst að þessu ástandi verður að linna. Sjúkling-
ar á íslandi hafa ekkert til þess unnið að vera sendir fram og til baka
og sviptir sjálfsagðri þjónustu vegna átaka fólks sem þeir hafa ekki
gert neitt mein.
Það er reyndar freistandi að koma með eina tilgátu í tilefni af
verkfalli sjúkraliða. Sem kunnugt er er þetta kvennastétt og í gegn-
um tíðina hefur það verið helsta vopn kvennastétta til að hækka
launin að taka á sig auknar menntunarkröfur. Með því að lengja
nám úr tveimur árum í fjögur hafa þær talið að laun þeirra myndu
hækka til samræmis við þær stéttir sem eiga að baki fjögurra ára
nám. Og þegar fjögur árin hafa ekki dugað hefur námið verið lengt
í sex. Nú er það ekki endilega svo að laun séu í beinu samhengi við
menntun, það hefur aldrei verið svo og mun sjálfsagt aldrei verða.
Laun miðast oftast við hæfni, effirspurn, reynslu, afköst, kostnað -
þetta allt í samkrulli og meira til. Skólagangan ein og sér getur aldr-
ei ráðið launum.
Sjúkraliðar eru dæmi um stétt sem farið hefur í gegnum þessa
þróun. Hlutverk þeirra hefur ekki breyst mikið á sjúkrastofnunum
undanfarna áratugi, þeir hafa ekki tekið yfir verkefni frá læknum
og hjúkrunarfræðingum. Sjúkraliðanám hefur hins vegar lengst
heil ósköp á sama tíma og það hefur haff áhrif á kröfur sjúkralið-
anna til launa. Það er hins vegar ekki að sjá að launagreiðendur
þeirra fallist á þessar kröfur. Þrátt fyrir aukna menntun eru þeir
mikið til að fá sömu vinnu frá sjúkraliðunum.
Hvort sem eitthvað kann að vera til í þessu eða ekki verða þessir
aðilar - sjúkraliðar og launagreiðendur þeirra - að leysa deilur sín-
ar án þess að þær bitni á sjúklingum. Ef heilbrigðisstéttirnar halda
áfram linnulausum verkföllum hlýtur sú krafa að koma upp að
verkfallsréttur þeirra verði skertur. Eða að heilbrigðiskerfið allt
verði skorið upp til að komast fyrir þetta mein sem verkföll heil-
brigðisstéttanna er.
Gunnar Smári Egilsson
Miðill hf., Vesturgötu 2, 101 Reykjavik, sími 2 22 11
Beinir símar eftir lokun skiptiborös:
Ritstjórn 24666, tæknideild 24777, auglýsingadeild 24888 og dreifing 24999
Simbréf ritstjórnar 22243 - Símbréf auglýsingadeildar22241 - Símbréf afgreiöslu 22311
Fyrst sparkar hann
i rassinn á Lindu
og kærir hana svo
„Sé mér ekki annaðfœrt
en að kœra hana“
Óþekkti lögregluþjónninn.
Kratar höfinuðu honum áð-
ur en fiiann náði að spillast
„Ég vœnti alls góðs afsamstarfi við
Jón Scemund; hatm erflekklaus af
stjórnmálamanni að vera ogáfar-
sœlanferil að baki.“
Sigurður Pétursson
krataveiðimaður.
Snortinn afi
þingsæti
„Ég er mjög snort-
inn afþvt sem
þarnaferfram ogákaflega hrifinn.
Jón Sæmundur Sigurjónsson
væntanlegur frambjóðandi.
Og þess vegna
streymdu;
ídu auglýsingamar í
Alþýðublaðið
„Þetta voru ekki fyrirmœli hjá ein-
um né neinum heldur gekk þetta
bara athugasemdalaust ígegn. “
Sigurður Þórðarson
ríkisendurskoðandi.
Raunalistinn
„Þessi raunalisti er raunasaga þvíþar sem R-
listar stjórna munu deilurnar snúast um hvað
hverflokkur eigi eins og ofangreind dœmi
sanna. Valdaþráin verður stefnu ogframtíð-
arsýn yfirsterkari. “
Þótt einhver kunni að halda að
fyrirsögn þessa greinarstúfs sé af-
bökun á nafni R-listans þá er það
ekki svo. Hér verða rakin fjögur
skeið sem R-listinn hefur nú þegar
runnið. Sá listi er sannkallaður
raunalisti.
Afneitunarskeiðið
fyrir kosningar
Gömlu vinstriflokkarnir afneit-
uðu beinni aðild að R-listanum fyr-
ir kosningar. Þeir földu sig á bak
við grímu forsvarsmanns Kvenna-
listans, en skoðanakannanir höfðu
sýnt að þar væri besti felustaðurinn
fram yfir kosningar. Þeir vildu ekki
kannast við að þeir ættu kröfur á
hendur R-listanum, þegar tilhuga-
lífið stóð sem hæst. Þeir vildu sem
minnst kannast við „leynisamn-
inga“ um „kvóta“ fyrir hvern flokk,
þegar fjölmiðlar gengu á þá. Þá
voru flokkarnir á sínu fyrsta afneit-
unarskeiði. Sumum þótti þó erfitt
að afneita sínum eigin flokkum en
þeir áköfustu um R- listasamstarf
bentu á að heimssagan segir okkur
frá mönnum sem það höfðu áður
gert og þeim var fyrirgefið. Þeir
vissu líka betur en kjósendur, því
þeir ætluðu aðeins að afneita flokk-
um sínum tímabundið, fram yfir
kosningar. Þeir völdu að fela þá
einstaklinga sem þóttu gefa of mik-
ið vinstriflokkabragð í munn kjós-
enda. Þannig var Ólafi Ragnari,
Jóni Baldvini og Steingrími haldið
baksviðs ásamt ýmsum öðrum.
Stærilætisskeið í
kjöifar kosninga
Gömlu vinstriflokkarnir köstuðu
grímunni á kosninganóttina. Ingi-
björg Sólrún birtist á sviðinu með
R-listafélögum sínum Ólafi Ragn-
ari, Steingrími og Jóni Baldvini.
Augljóst var að vinstri flokkarnir
höfðu náð eina takmarki sínu, að
koma sjálfstæðismönnum frá völd-
um. Nú voru leynisamningar
dregnir upp. I kjölfar kosninganna
var tekið til við að skipta herfang-
inu eftir fyrirfram umsömdum
kvótum. Þessi embætti og nefnda-
sæti fóru til Framsóknar, þetta trl
Kvennalista, þessum nefndum
skyldi Alþýðubandalagið stjórna og
þetta fengi Alþýðuflokkurinn út úr
Þungavigtin
ÁRNI
SlGFÚSSON
, % BORGARFULLTRÚI
Hu Sjálfstæðis-
skiptum á herfanginu.
Hundrað daga
gagnrýniskeið
Nú voru stjórnmálaflokkar
komnir til valda í Reykjavík sem
höfðu í kjölfar vinstristjórnar-
skeiðsins í Reykjavík 1978-1982,
sagt að aldrei skyldu þeir reyna slíkt
aftur. Svo slæm var reynslan að
mati forsvarsmanna þeirra á þeim
tíma. Nú skyldu menn vanda sig
betur, aldrei að gefa höggstað á R-
listanum. Fjölmiðlar áttu ekki að
koma auga á sundurþykkju.
Ráðið sem dugði þeim fyrstu
hundrað dagana var eina ráðið sem
þau hafa hingað til kunnað. Þau
héldu áfram að gagnrýna sjálfstæð-
ismenn í borgarstjórn. Þau
gleymdu sér í því hlutverki, tóku
sér væn sumarleyfi og hugðu ekki
að loforðunum sem þau höfðu sett
fram á prenti. Þeim til sárra von-
brigða urðu þau fljótt uppiskroppa
með gagnrýniefni. Fjölmiðlum
fannst hróp þeirra þreytt og lúin,
því sömu hróp höfðu heyrst mörg
undanfarin ár og urðu háværust
fyrir síðustu kosningar. Þess vegna
var áhugi fjölmiðla lítill og sjálf-
stæðismönnum nægði að benda á
að ekkert kæmi fram í niðurstöð-
um rannsóknardómstóla þeirra.
Þessi átakanlegi skortur á gagnrýni-
efni á störf okkar sjálfstæðismanna
hlaut að ieiða til innvortis blæð-
inga. Sá sem þrífst á neikvæðni
endar í eigin sálarkreppu.
Nýtt afneitunarskeið
hafið
Rétt rúmum hundrað dögum
eftir kosningar urðu innanmeinin
áberandi. Þá gátu menn ekki lengur
setið á sér. Helgi Pétursson, vara-
borgarfulltrúi á kvóta Framsóknar í
R-listanum og Gerður Steinþórs-
dóttir á kvóta Framsóknar í menn-
ingarmálanefnd, afneituðu Fram-
sókn og sögðu sig úr flokknum.
Oddviti R-listans á kvóta Fram-
sóknar, Sigrún Magnúsdóttir, af-
neitaði Helga og Gerði og taldi rétt
að þau skiluðu af sér framsóknar-
kvótanum og hættu í trúnaðar-
störfum sem Framsókn hafði út-
vegað þeim. Sama skoðun kom
ffam hjá Pétri Jónssyni, krata. Pét-
ur taldi sanngjarnt að þeir sem
hættu í flokkum skiluðu bitlingum
sem þeim væri úthlutað af sömu
flokkum. Þannig hafa leikreglurnar
allavega alltaf verið.
Spurningar fjölmiðla til Péturs
komu í kjölfar þess að þegar Helgi
og Gerður hættu rifjaðist upp að
tekist hafði að fela annað óánægju-
efni innan R-Iistans. Þetta var
óánægja krata með að Ólína Þor-
varðardóttir, fulltrúi krata, skyldi
áfram sitja í stjórn Strætisvagna
Reykjavíkur, þrátt fyrir að afneita
Alþýðuflokknum. Það leyndust
sem sagt fleiri manns á kvóta
gömlu flokkanna sem höfðu afneit-
að þeim, en ekki skilað sæti sínu.
Þau þrjú neita enn og borgar-
stjóri R-listans styður varnarræður
þeirra bæði gegn oddvita R-listans
og varaforseta borgarstjómar.
Eru vinstri flokkarnir
að undirbúa uppgjöf í
pólitík?
Nú er gömlu vinstriflokkunum
mikill vandi á höndum. Flokks-
mennirnir eru hver af öðrum að
taka þessa gömlu flokka sína
kverkataki og sveitarstjórnarum-
ræða þeirra er að koðna niður.
Þetta er að gerast á þeim umróts-
tímum í stjórnmálum þegar pólit-
ísk vigt er að færast frá ríki til sveit-
arfélaga.
Sumir getspakir vinstrimenn
segjast sjá að svokallað R- listasam-
starf muni þar með gangá af gömlu
flokkunum dauðum. Þeir segja að
þar sem ekki sé lengur hægt að
halda úti virku flokksstarfi í sveitar-
stjórnarmálum hjá Framsókn,
Kvennalista, Alþýðubandalagi eða
krötum, sé brostinn grundvöllur til
að halda uppi pólitískri umræðu í
flokkunum.
Stjórnmálaflokkar sem dæma sig
þannig úr leik í sveitarstjórnarpól-
itík framtíðarinnar eru að dæma sig
út úr stjórnmálum, svo einfalt er
það. Það mun gerast á örfáum ár-
um.
í Reykjavík verða því valkostirnir
skýrari. Til hliðar við Sjálfstæðis-
flokkinn verða mislanglíf kosninga-
bandalög, gamlir kjarnar frá Fram-
sókn, krötum, kommum og
Kvennalista sem langar að vera
með en þurfa til þess grímur eins og
R-listann.
Þessi raunalisti er raunasaga því
þar sem R-listar stjórna munu deil-
urnar snúast um hvað hver flokkur
eigi eins og ofangreind dæmi
sanna. Valdaþráin verður stefnu og
framtíðarsýn yfirsterkari.
Þungavigtarmenn eru meðal annars: Árni Sigfússon, Geir Haarde, HalldórÁsgrímsson, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Jóhanna Sigurðardóttir,
Jón Erlendsson Jón Steinar Gunnlaugsson, Óskar Magnússon, Páll Kr. Pálsson, Svavar Gestsson, Ógmundur Jónasson, Össur Skarphéðinsson.