Helgarpósturinn - 13.03.1997, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR13. MARS1997
9
Karlmenn eru I krísu og gera ekkert til að losa sig úr henni. Svanbjörg H. Einarsdóttir
kemst að þeirri niðurstöðu að ástæðan fyrir aðgerðarleysinu sé einhæf sjálfsmynd karlmanna
í bland við kjarkleysi og hugmyndaleysi...
Kjaridausir karimenn
mönnum aftur á móti veikleiki,
því þeir eru gjarnari á að taka
ákvörðun fljótt og án mikilla
vangaveltna. Það að vera
snöggur að taka ákvörðun og
standa við hana þykir bera
vott um góða stjórnunarhæfi-
leika. Þetta viðhorf er í sjálfu
sér karlmannlegt en konurnar
hafa reynt að laga sig að því.
Karlmenn þurfa kannski ekki
endilega að fara þessa rót-
tæku leið kvennanna — að
breyta sér — því það kann ef
til vill ekki góðri lukku að
stýra. En þeir mega velta því
fyrir sér hvort það sé ekki rétt
að samþykkja það að leið
kvenna er líka leið sem getur
leitt ýmislegt gott af sér.
Geta feður uppfyllt þarfir
barnsins?
Karlmaðurinn hefur misst
hlutverk sitt sem verndari
konunnar og það spilar eflaust
inn í óöryggi hans gagnvart
henni. En til að fá verndunar-
þörf sinni fullnægt gætu karlar
til að mynda snúið sér að
því í auknum mæli að
vernda börnin sín.
Það undarlega er
að karlmenn hafa
aftur á móti
dregið sig út úr
störfum sem
tengjast upp-
eldi. Af hverju
flýja þeir sem
fætur toga úr
kennarastarf-
inu, sem áð-
ur var karla-
starf? Þrír
karlanna
sem rætt
var við eru
þeirrar
skoðunar
að fyrir
barnið sé
bráðnauð-
synlegt að hafa
móður sína hjá sér fyrstu
mánuðina; Auðvitað er það
rétt að lítið barn á að hafa
móður sína hjá sér. En kannski
spilar inn í það hve mikil ofur-
áhersla hefur verið lögð á að
mæður séu hjá börnum sínum
að þetta er tímabil sem engin
móðir vill missa af og á þessu
tímabili stendur henni oft
nokk á sama um föðurinn! Tak-
ið eftir því! Þetta eru stórkost-
legir mánuðir sem þær vilja
ekki láta af hendi og á vissan
hátt hafa þær í eins konar eig-
ingirni haldið þessum tíma fyr-
ir sig. Og karlmenn taka því
þegjandi og hljóðalaust að fá
ekki að vera með! Sannleikur-
inn er nefnilega sá að karl-
menn geta í sjálfu sér séð um
allar þarfir lítils barns.
Það að karlmenn skuli ekki
hafa velt þessum málum fyrir
sér af neinni alvöru ber með
sér eins konar sambland af
hugmyndaleysi, kjarkleysi og
leti. Væntanlega finnst fáum
karlmönnum það eftirsóknar-
verðir kostir.
Ójafnræði leiðir til sam-
keppni því ekki geta báðir aðil-
ar haft yfirhöndina og verða
því eðli málsins samkvæmt
andstæðingar. Barátta milli
kynjanna er svo sannarlega
ekki lausnin.
Karlmenn skilgreina sig út frá
starfi sínu og sjálfsmynd
þeirra byggist á því. Eg er
læknir, lögfræðingur, verka-
maður, skáld... En er þetta
ekki heldur fallvölt sjálfs-
mynd, því hver sem er getur
misst starfið í dag eða á morg-
un? Enda hefur komið í ljós í
öllu atvinnuleysisfárinu að
karlmenn sem missa atvinn-
una fara verr út úr slíkri lífs-
reynslu en konur. Líklega spil-
ar þar inn í sú staðreynd að
konur leggja áherslu á margt
annað en starfið, t.d. skiptir
þær miklu máli að eiga fallegt
heimili, það eru þær sem eru
virkar í foreldrafélögum skól-
anna og virkari í uppeldinu,
það eru gjarnan þær sem sjá
sér
að vera
heimavinn-
andi ef makinn
gæti séð fyrir þeim. Ef
þetta á við um marga karl-
menn, sem getur vel verið,
hvernig stendur þá á því að
þeir berjast ekki hatrammri
baráttu fyrir því að laun
kvenna hækki? Ef þeir vilja í
auknum mæli vera heima hjá
börnum sínum þá er óskiljan-
legt af hverju þeir nýta ekki
betur sveigjanlegan vinnu-
tíma, sem þeir eiga reyndar
jafnréttisbaráttu kvenna að
þakka. Karlmenn ættu að vera
himinlifandi yfir að geta
brugðið sér í fleiri hlutverk en
að vera bara „skaffarar", sem.
eftir allt saman — hvað sem
efnahagslegu valdi lfður — er
kannski ekki sérlega gjöfult
svona eitt og sér. Af hverju
eru kröfur þeirra um fæðingar-
orlof sér til handa ekki hávær-
ari? Af hverju berjast karl-
mennirnir ekki fyrir því að
strákar séu búnir undir það
hlutverk að vera feður? Ef
karlmenn langar til að vera
heimavinnandi eða hafa meiri
tíma fyrir sjálfa sig og fjöl-
skylduna ættu þeir að minnsta
kosti að sjá sóma sinn í því að
berjast fyrir breyttum viðhorf-
um svo synir þeirra fái að
njóta þess sem þeir fóru á mis
við.
Konur og karlar ekki
andstæour
Þorgrímur Þráinsson
minnist á að sér finnist
ákveðin tilhneiging í þá átt
að karlmenn eigi að líkjast
konum og er alveg örugglega
ekki einn um að finnast þetta.
Undanfarið hafa reyndar bæk-
ur sem útskýra muninn á
hugsanagangi og tilfinningalífi
karla og kvenna notið vin-
sælda, sbr. bókina Karlar frá
Mars — konur frá Venus. Aftur
á móti er það staðreynd að
það lesa miklu fleiri konur
þessar bækur en karlmenn! Er
ekki einmitt ástæðan fyrir því
hve karlar eru „forvirraðir" á
lífinu og tilverunni og konum
einfaldlega sú að þeir hafa
ekki endurskoðað eigin hlut-
verki í breyttu sam-
félagi?!
Ástæðan fyr-
ir karlmenn
að endur-
skoða hlut-
verk sitt
verður
alltaf
rík-
ari.
Lítum á aðra hlið á þessu
máli. Hér áður fyrr var litið á
karla og konur sem andstæð-
ur. Konur voru veikar og því
þurftu karlmenn að vera sterk-
ir. Hlutverkaskipting var skýr
og karlmenn gerðu hluti sem
konur komu ekki nálægt og öf-
ugt. Þróunin hefur aftur á móti
orðið sú að það er fátt eitt eft-
ir sem karlmenn einir gera.
Það eina sem þeir hafa fengið
að hafa fyrir sig nokkurn veg-
inn óáreittir eru glæpir á borð
við nauðganir, morð og kyn-
ferðislega áreitni við börn.
Konur gera aftur á móti flest
annað. Konur stunda íþróttir,
fara á kappleiki, þær hafa sýnt
það og sannað að þær geta
sinnt starfi bifvélavirkja, flug-
manna, rútubílstjóra, for-
stjóra, — og þær hafa frum-
kvæði að kynlífi. Þetta hefur
ekki gerst átakalaust og konur
hafa lagt ýmislegt á sig til að
komast inn í þennan áður lok-
aða karlmannaheim. Konur
sem starfa með karlmönnum
hafa á margan hátt tileinkað
sér viðhorf og hugsanahátt
karlmanna. T.d. hafa konur
meiri tilhneigingu til að ræða
málin áður en þær taka
ákvörðun. Slíkt þykir karl-
Meðvitaðir karlmenn
Hvernig myndu þeir kynna sig og hvernig svara þeir fyrir sig?
um að rækta vináttuböndin og
ráða því jafnvel hverjir skipa
vinahópinn, þær eru duglegar
að sækja námskeið o.fl. Þeirra
áhugasvið er yfirhöfuð miklu
víðfeðmara en karlmanna.
Auðvitað getur verið að karl-
menn séu bara þannig gerðir
að þeir vilji einbeita sér að
einhverju einu en þó er alveg
eins líklegt að þetta sé afleið-
ing þessa einhæfa hlutverks
sem þeir hafa sinnt í gegnum
tíðina. Það kemur auðvitað
ekki í ljós nema þeir velti
þessum málum fyrir sér.
Það er helst að karlmenn
hafi lagst í sjálfskoðun og end-
urmat á lífinu og tilverunni við
það að fara í áfengismeðferð.
Og hvað gerist þá? Viðkom-
andi maður kynnir sig ætíð
sem alkóhólista og fíknin verð-
ur oft á tíðum aðalmálið í lífi
viðkomandi!
Af hverju berjast þeir
ekki fyrir...
Færið nú augun til á síð-
unni og lesið sem snöggv-
ast svör mannanna fjög-
urra. Allir segjast þeir vel
geta hugsað
< heiti Ellert
tramog er Reykvíking-
ur og á hér stóra fjölskyldu og
er umvafinn vinum og vanda-
mönnum. Svo bæti ég við: þú
hlýtur að þekkja mig.“
Efþú misstir vinnuna,
„Égjieiti Þorgrímur
Þrainsson og hef starfað
sem blaðamaður til margra
ára en nú er ég í nýju starfi
sem tekur á ýmsum ólíkum
pólum. Mitt helsta áhugamál
er skriftir og ég vildi gjarnan
verja meiri tíma í þær.“
Efþú misstir
vinnuna, gœt-
irðu þá hugsað
þér að vera
heimavinn-
andi?
„Ég er nú
hræddur um
það og það væri _________
raunar efst á lista.
Ég myndi telja það forréttindi
að vera heimavinnandi og
hugsa um bæði börnin mín.
Þess á milli myndi ég skrifa,
sem er það sem mig langar
mest af öllu til að gera. Ef ég
gæti sameinað uppeldi, heimil-
isstörf og skrif væri það
draumastaðan. Afstaða til
þeirra sem eru heimavinnandi
hefur breyst og það er ekki
lengur tabú fyrir konur að
vera heimavinnandi."
Hve stóran þátt í sjálfs-
mynd þinni skipar atvinn-
an?
„Mér finnst hún ekki skipta
neinu hvað varðar sjálfsmynd-
ina. Atvinna mín er til að lifa af
fjárhagslega, að minnsta kosti
meðan ég lifi ekki á ritstörfun-
um. Þó held ég að öll störf
sem maður vinnur og það
hvernig maður leysir jjau af
hendi endurspegli persónu-
leikann og kannski þar með
talið sjálfsmyndina."
Geta karlmenn uppfyllt
allar þarfir barnsins?
„í fljótu bragði myndi ég
segja nei. Tíminn meðan barn-
ið er á brjósti er gríðarlega
mikilvægur og ég gæti að sjálf-
sögðu ekki uppfyllt það hlut-
verk. Hins vegar geta karl-
menn veitt ástúð, snertingu og
tilfinningar alveg jafn vel og
móðirin. Að vel hugsuðu
máli held ég að karlmaður
geti uppfyllt allar þarfir
barns — fyrir utan að
hafa það á brjósti."
Eru karlar andstœður
kvenna?
„Að vissu leyti tel ég
það, því karlar eru á
an hátt ólíkir konum.
ur verið ákveðin krafa í þátt
átt að karlmenn eigi að vera
eins og konur, þ.e. tilfinninga-
lega. En ég held að það þurfi
að gæla miklu meira við konur
en karlmenn, þær þurfa meira
hrós og meiri snertingu."
„Ég heiti Árni Sigfús-
SÖn og er fjögurra barna fað-
ir. Ég er framkvæmdastjóri og
svo segði ég þér líklega eitt-
hvað frá uppruna mínum og
æsku. Það er aftur á móti
líklegt að margir
fyrst
t.d. „ég
spila
auðvitað inn í viðteknar
venjur. Annars er nú
reyndar freistandi að
svara bara með „ég er“.“
Efþú misstir vinnuna,
gœtirðu hugsað þér að
verða heimavinnandi?
„Já og þyrfti ekki að missa
vinnuna til að geta hugsað
mér það.“
Hve miklu máli skiptir at-
vinnan fyrir sjálfsmynd
þína?
„Þungamiðjan í lífi hvers
einstaklings getur verið mjög
ólík. Starf og starfsferill geta
vegið þyngst eða peningar,
vinir og óvinir eða heimilið. Ég
hef ekki þá trú að starf sé aðal-
atriði þótt maður geti gleymt
sér í umrótinu. Það eru önnur
gildi sem skipta meira máli.“
Geta karlar uppfyllt allar
þarfir barnsins?
„Ég tel að þeir eigi erfitt með
það fyrstu mánuði barnsins.
Eins og ég lærði í uppeldis-
fræðinni þá hefur kvenleg um-
hyggja, rödd móður og snert-
ing hennar mikil áhrif á fyrstu
mánuðum barns og erfitt fyrir
einhvern að líkja eftir eða
reyna að koma í staðinn. En
þegar barnið öðlast þroska
held ég að hin andlega vænt-
umþykja föðurins þurfi ekki að
vera síðri en móðurinnar."
Eru konur andstœður
karlmanna?
„Nei. Þó að horm-
ónastarfsemi
sé öðruvísi
er ekki hægt
að tala um
andstæður.“
gœtirðu hugsað þér að vera
heimavinnandi?
„Já, ég gæti vel hugsað mér
það ef ég ætti maka sem væri
með nógu há laun til að sjá
fyrir mér.“
Hve stóran þátt í sjálfs-
mynd þinni skipar atvinna
þín?
„Stærstan hluta ævinnar
hefur atvinnan skipt miklu
máli og það að afla sér tekna,
koma sér áfram og verða eitt-
hvað. Þetta er bæði spurning
um tekjur, frama
og hégóma. Þeg-
ar maður eldist
kemur maður í
auknum mæli
auga á önnur
gildi, en ég væri
óheiðarlegur ef
ég héldi því fram
að atvinna og frami skiptu
ekki máli.“
Geta karlar uppfyllt allar
þarfir barnsins?
„Já, þeir geta það alveg, en
það er samt spurning um að
tileinka sér rétta hugsunar-
háttinn til að gera það. Aftur á
móti kemur ekkert í staðinn
fyrir móðurástina. En í stórum
dráttum geta þeir alveg
sinnt þörfum barnsins ef
þeir hafa tíma til þess.“
Eru karlar andstœð-
ur kvenna?
„Kynin þurfa hvort á
öðru að halda, en ég
myndi ekki kalla það
andstæður. Besta sam-
setningin er félagsskapur karls
og konu og þá er ekki hægt að
tala um andstæður. Karlar
hafa beitt konur ofríki, en þó
held ég að það sé ekki meðvit-
að.“
pífur V.
íslason. Ef
ég væri að kynna
mig í alvöru myndi
ég þessu næst upp-
lýsa þig um hvað ég
væri gamall, að
ég væri í sambúð
og ætti börn,
hvaða menntun ég
hefði og svo hvað ég
starfaði."
Efþú misstir vinn-
una, gœtirðu hugsað
þér að vera heimavinn-
andi?
„Ef konan mín drægi það vel
í búið þá kæmi það alveg til
greina. Aftur á móti tel ég að
það henti bæði körlum og kon-
um að sinna hvoru tveggja,
heimili og starfi. Þegar ég og
mín fjölskylda bjuggum í Sví-
þjóð vorum við bæði, konan
mín og ég, í fimmtíu prósent
starfi og þannig nýttumst við
til fulls í starfi og á heimavíg-
stöðum.“
Hve miklu máli skiptir
starfið fyrir sjálfsmynd
þína?
„Starfið skipar óneitanlega
stóran sess, en þegar upp er
staðið skiptir fjölskyldan
meira máli.“
Geta karlar uppfyllt allar
þarfir barnsins?
„Já, þeir ráða við allt annað
en það hafa barnið á brjósti.“
Eru karlar andstœður
kvenna?
„Nei. Það gildir um bæði
kynin að það sem einkennir
þau er fjölbreytileikinn og í öll-
um býr það sem við getum
kallað kvenlegir og karlmann-
legir eiginleikar. Stóra fram-
faraskrefið er að það hefur
orðið breikkun í hlutverka-
skiptum, sérstaklega hjá kon-
um. Eitt af stóru verkefnunum
er að breikka hlutverkaval
karlmanna."