Vísir - 16.02.1971, Blaðsíða 8

8
V1 S I R . Þriðjudagur 16. febrúar 1971,
VÍSIR
atgefandi: Reykjaprent bf.
'ramkvæmdastjdri: Sveinn R. EyjöifssoB
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjðri: Jðn Birgir Péturssoo
Ritstjðraarfulltrúi: Valdimar H. Jöhannessoa
^uglýsingar: BrðttugOtu 3b Slmar 15610 11660
\fgreiOsla Brðttugötu 3b Sími 11660
Ritstjðri • Laugavegi 178 Simi 11660 <8 linur)
4skriftargjald kr. 195.00 ð mánuði innanlandn
I lausasöíu kr. 12.00 eintakið
Prentsmiðia Vtsis — Edda hf.
I ............
Hvorf er verra?
Portúgal, Spánn, Grikkland, Suður-Afríka og önnur
slík ríki vestan jámtjalds hafa á vissan hátt ýtt Sovét-
ríkjunum og fylgiríkjum þeirra til híðar í siðferðileg-
um og stjórnmálalegum umræðum Vesturlanda um
óhugnanleg og fordæmanleg stjómarkerfi.
Líklega stafar þetta að nokkru leyti af vantrú
manna á, að lýðræðislegra stjómarkerfi komist á í
ríkjum eins og Sovétríkjunum, og af trú manna á,
að unnt sé að knýja slíkt stjómarkerfi fram í framan-
greindum ríkjum vestan tjalds. Altént stafar þetta
ekki af því, að ríki eins og Suður-Afríka séu ólýðræð-
islegri en Sovétríkin, eins og sjá má af eftirfarandi
dæmum.
Líldega hefur Suður-Afríka vinninginn í mismun-
un og stéttaskiptingu. Þar kúgar hinn hvíti minnihluti
hinn svarta meirihluta. í Sovétríkjunum em Gyðing-
ar, Volgu-Þjóðverjar og Krímskaga-Tartarar ofsóttir,
en það eru minnihlutahópar. Þar er hins vegar skörp
mismunun milli flokksmanna og óflokksbundinna.
í báðum ríkjunum er virk og athafnasöm leynilög-
regla, sem hefur mikil völd. í báðum ríkjum er unnt
að fangelsa menn og halda þeim inni áh dóms. En
þar með em líka upptalin þau atriði, ,sem gera þessi ,v
ríki sambærileg.
I Suður-Afríku er trúarbragðafrelsi, en í Sovét-
ríkjunum er reynt að sauma að trímrbrögðum eins
og hægt er. í Suður-Afríku hafa hvítir menn algert
ferðafrelsi og sömuleiðis svartir menn á sjálfsstjóm-
arsvæðum sínum, en vegabréfsskylda hvílir á svört-
um mönnum á svæðum hvítra manna. t Sovétríkjun-
um er mun strangara aðhald með ferðum manna inn-
anlands.
Enn skýrari verður munurínn, þegar um er að ræða
brottflutning til útlanda. í Suður-Afríku telst bað til
undantekninga, að menn fái ekki að flytjast brott, en
í Sovétríkjunum telst hitt til undantekninga, að
menn fúi að fly‘?ast brott. Þar er b^nilínis harðlega
refsivert að reync "" úr iandi.
Pólitískir fangar í Suður-Afríku eru taldir vera um
2000, en hins vegar er áætlað, að þeir séu um ein
milljón í Sovétríkjunum. Dómstólar í Suður-Afríku
eru heiðarlegir og sjálfstæðir, þrátt fyrir tilraunir
stjórnvalda til að kúga dómsvaldið. I Sovétríkjunum
ráða flokkurinn og ríkið dómsvaldinu algerlega, enda
er aðskilnaður dómsvalds og framkvæmdavalds þar
talinn vera borgaraleg bábilja.
í Suður-Afríku njóta hvítir menn stjómmálafrels-
is, en svartir menn aðeins á sjálfsstjómarsvæðum sín-
Jtn. í Sovétríkjunum er ekki til neitt stjómmálafrelsi
Jtan kommúnistaflokksins. 1 Suður-Afríku era fjöl-
niðlamir frjálsir og gagnrýnir, þótt stundum hafi
skorizt 1 odda með þeim og stjóminni, en í Sovét-
-íkiunum er öll fjölmiðlun á valdi flokks og ríkis.
Stjórnarkerfið í Suður-Afríku er vissulega ólýð-
•æðislegt og forkastanlegt En það er þó, eins og
iæmin sýna, snöggtum skárra en í Sovétrfkjunum.
!
/
)
Umsjón: Baukur Helgason:
Yerður olíuhækkuninni mætt
með lækkun neyzluskatta?
— Riki, er hafa oliulindir, fá 20°fo hækkun
verðs — Aukin hagkvæmni kjarnorku
OLÍU- OG BENSÍNVERÐ mun nú hækka um allan heim eftir
samnlnga milli ríkja, sem hafa olíulindir, og olíufélaganna.
f skeyti frá fréttastofunni NTB f gær segir, að enn sé ekki
fullvitað, hversu mikil hækkunin verður til dæmis á bensíni.
Hugsanlegt sé að ríkisstjórnir ákveði að lækka söluskatta og
aöra bensínskatta tii þess að draga úr hækkunaráhrifum
þessara samninga, að minnst kosti fyrst um sinn.
Bifreiðaeigendur ð fslandi mega sennilega búast við enn einni
bensínhækkuninni, en væntanlega ekki veruJegri fyrr en á
miðju sumri.
Hótuðu þjóðnýtingu
og sölubanni
Hækkun þess verös, sem olíu-
félögin greiða olíuríkjunum er
víöa um tuttugu af hundraði.
Ríkin við Persaflóa fá nú til
dæmis 35 sentum meira fyrir
olíutunnu. sem áður kostaði
milli 1,60 og 1,80 dollara í olíu-
höfn, en þetta er um 20 prósent
hækkun. Samningurir.n mun
færa þessum ríkjum um 120
miUjarða íslenzkra kröna meira
í rfkiskassann á bverju ári.
Þessar tekjur munu smám sam-
an verða auknar upp í 300 mill-
jarða tekjuauka árið 1975.
Með samkomulaginu var bægt
frá hættunni á oKustríði, það
er að segja að framleiðslurikin
heföu sett bann á sölu til olíu-
félaganna. Með því hefði orðið
að taka upp skömmtun á olíu
og bensíni f öllum vestrænum
ríkjum. Mikið bar á milli í kröf-
um og tilboöum. Stjómir olfu-
ríkjanna hafa einnig gefið f skyn
að þær mundu ef til vill þjóð-
nýta olíulindirnar, ef samningar
færu I strand.
Neytendur borga
brúsann
Samningamir eru gerðir til
fimm ára. Neytendur verða að
borga brúsann f einu formi eða
öðru, að sögn John Collins, for-
mælanda olíufélaganna. „Þetta
var hins vegar eina leiðin til
þess að olfufélögin gætu haldið
áfram framleiðslu f Mið-Austur-
löndum," sagði hann.
Fjármálaráðherra írans, Am-
ouzgar, sagði á fundi með
blaðamönnum, að „gengið hefði
verið að ölltnn kröfum olíuríkj-
anna til síðasta eyris". Þó segir
stjómin f Libíu, að hún sætti
sig við samkomulagið, en samn-
ingurinn er fyrst og fremst millí
írans, Irafcs, Saudi-Arabíu,
Kuwait, og smárikjanna Abu
Dhabi og Qatar annars vegar
og olíufélaganna hins vegar.
Samningurinn við þessi helztu
O'líurfki mun síðan væntanlega
hafa snögg áhrif á verðlag ann-
ars staðar.
Sérstakir samningar standa
yfir við olíuríkin Libíu og Alsír.
Stjóm byltingarmanna í Libíu
gerir meiri kröfur en aðrir.
Einnig er ósamið við Nígeríu,
sem er stðr framleiðandi, þar
sem framleiðslan fer vaxandi
eftir að Bfafrastrfðinu lauk.
Olíufélögin segiast vera á-
nægð með niðurstöðuna þrátt
fyrir hinar miklu hækkanir. Það
voru 23 olfu„risar‘‘, sem stóðu
að samningunum nú.
Verðbólguáhrifin
Efst á baugi er spumingin,
hve mikil verður hækkun þess
verðs, er neytendur greiða, til
dæmis milljðnir bifreiðaeigenda
um heim allan. Ríkisstjómir
vestrænna ríkja munu hugsa
með skelfingu um verðbólgu-
áhrif þessarar hækkunar. Það er
ekkert leyndarmál, að rfkis-
stjðmir vestrænna rikja hafa
staðið á bak við olíufélögin í
samningunum. Það er eðlilegt,
þar sem hér er um meginatriði
að ræða. stöðugan straum olfu
til iðnfyrirtækja Vesturlanda.
Ef ríkisstjómin Vesturianda
taka á sig hluta hækkunarinnar
til dæmis með lækkun sölu-
skatts á bensfni, mun það að
sjálfsögðu koma fram f hækkuð-
um sköttum á öðrum sviðum
Þess vegna hlýtur almenningur
að borga.
4000 kr. á hvem íbúa
Iranskeisari hefur verið fremst
f flokki fulltrúa olíuríkjanna,
enda var fundurinn haldinn í
Teheran, höfuðborg írans. Rfk-
issjóður írans fékk fyrir samn-
ingana um 100 milljarða króna
á ári fyrir olíuna, svo að þetta
voru um fjögur þúsund krónur
á hvem af hinum 28 milljónum
íbúa landsins. íbúamir eru
snauðir flestir og munar um
minna en 20% hækkun á þessu.
Olíurfkin gengu hart fram í
kröfugerð. Á fundinum voru
lagðar fram skýrslur. er sýndu.
að olíufundir f Alaska og annars
staðar að undanfömu (þar á
meðal við Noregsstrendur) munu
litlu breyta næstu áratugina
um mikilvægi gömlu olfurfki-
anna. Talið er, að eftirspum í
heiminum, annarra en kommún-
istaríkja, muni vaxa um 60 af
hundraði næstu fimm árin og
um 110% fram til 1980.
Ein niðurstaða verðhækkunar-
innar mun lfklega verða aukin
nýting annarra orkugjafa ekki
sfzt kjarnorku ng þá 1 etnRverj-
um mæli rafmagns. Kjamorku-
ver em ekki byggð á einni
nóttu, og væntanlega breytist
fátt f þessum efnum næsta ára-
tuginn.
! Lítií áhrit á ís- j
j landi fyrst um sinn j
J — segir Önundur Ásgeirsson forstjóri
Oliuverzlunar Islands
„Það er ekki hægt að segja íyrir á þessu stigi, hversu 1
; mikil áhrif verðhækkunin á olíu mun hafa hér á landi
I Við miðum okkar verð við hreinsaða olíu frá Venezú-
ela, og verð olíu frá Sovétríkjunum breytist á hverjum
! tíma með heimsmarkaðsverði. Væntanlega mun þessi
I hækkun hafa lítil áhrif hér og þá ekki fyrr en á miðju
sumri. Þótt verö hráolíu hafi hækkað um 20%, er ekki
þar með sagt að endanlegt verð muni hækka sem því
nemur“.
Þetta sagði Önundur Ásgeirsson, forstjóri Olfuverzl-
unar íslands hf., BP, þegar blaðið spurði hann í gær
um áhrif olíusamninganna f Teheran á olíu- og bensfn
verð á íslandi.