Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1927, Blaðsíða 1
jörnstjerne Björnscm
1832-1910
Eftir canö. jur. Torkel lörgensson Löulanð konsul.
Björnstjerne Björnson var fæckl-
ur þann 8. desember 1832. Eru því
nú liðiu 95 ár frá fæðingu hans.
Hann var fæddur í Kvikne í Aust-
urdal. 75 ár eru síðan hann varð
stúdent og 70 ár síðan fyrsta
sveitalífssaga hans „Sigrún á
Sunnhvoli“ kom út. En 50 ár eru
liðin síðan liann hjelt liina nafn-
'toguðu ræðu sína í stúdentafje-
laginu um að vera sannur.
Björnson var ekki eins og mörg
skáld, að hann semdi skáldverk
sín án þess að taka tillit til um-
heimsins, og gimsteinar hans í
skáldskapnum áttu ekki aðeins aS
vera íil prýðis. Öll kvæði hans
voru vopn, tæki; en þau gátu jafn-
framt verið perlur, eins og við
vitum og Björnson hefir gert sum-
ar þeirra, sem fegurstar eru í
heiminum.
Einföldu sveitasögurnar hans
áttu verk að vinna. Þær áttu að
hafa áhrif á skoðanir almennings
í stjórnmálum og fjelagsmálum.
Með sögum þessum ætlaði hann
að vekja bændastjett Norðmanna,
koma því til leiðar, að bændur
nytu fullra ávaxta af stjórnmála-
frelsi því, er þeir fengu með
grundvallarlögunum. Sögurnar
'áttu að veita bændamenningu
Norðmanna nýja lífsnæringu.
Samtímis samdi hann mikilfeng-
leg skáldverk frá förnum frægð-
artíflHUB bióðavinnar. Happ orti
Björnson sjötugur.
um Sverri konung, Sigurð slembi,
Ólaf helga, Arnljót Gellina. Með
þessu ætlaði hann að sækja dug í
fornöldina til baráttu þeirrar, sem
samtíð hans háði í Noregi. Hann
ætlaði að tengja í andanum nútíð
og fortíð, tengja líf fornhetjanna
við hið óbrotna sveitalíf, eins og
það var í Noregi á hans dögum.
Og þegar hann orti um nútím-
ann, var það altaf eitthvað ákveðið
mál sem hann hafði í huga. —
Hvert einasta kvæði hans, skáld-
saga, leikrit, hvert fyrir sig var
ort í einhverjum ákveðnum til-
gangi. Ýmist var hann að flytja
nýjan boðskap, ný sannindi, þ’kl:-
ingu ellegar hann ætlaði að bæta
úr einhverju órjettlæti, einhverj-
um rangindum.
S^áJdskapuí og frftíökv»nidir
runnu fyrir honum í eina heila.
Honum var það aldrei nóg, að
vera aðgerðalaus áhorfandi. Hann
kastaði sjer ávalt út í baráttuna
— og tók oftast nær forustuna
sjálfur.
Þannig varð hann um langt
skeið aðal-forustumaðurinn á
framþróunarbraut Norðmanna,
víðsýnn fyrir framtíðina, og stóð
jafnframt föstum fótum í fortíð
vorri. Hann varð því forgöngu-
maðurinn í þeim tveim þáttum
sem mest kvað að í andlegu lífi
voru.
Hann tók upp merki Wergelands
hins hugumstóra, djarfa framfara-
manns, en barðist jafnframt á hin-
um þjóðlega, rómantíska grund-
velli. í 50 ár var hann forgöngu-
maður þjóðar sinnar í barátt-
unni fyrir lýðfrelsi og í sjálfstæð-
isbaráttu hennar.
Æfisaga hans í 50 ár, er saga
Norðmanna.
Ibsen og Björnson voru and-
stæður. Björnson var fjelagslynd-
ur, Ibsen fyrst og fremst einstæð-
ur, ómannblendinn. Björnson var
sífelt fullur samúðar með öllu,
sem á vegi hans varð, Ibsen þur
á manninU.
Ibsen vann að sundurgreining,
Björnson að samúð, samtenging.
Ibsen rannsakaði í sálardjúp ein-
stakra manna, en kærði sig miður
upi haildina. Björpson vjJ4i *Mt*