Lesbók Morgunblaðsins - 11.11.1945, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSENS
557
leggja það frain til sýnis á þing-
staðnum, og fjekk hann bestu
smiði sýslunnar til að reyna járn-
ið. Varð það að sora, er því var
var brugðið í eld. Kom og íleira
upp úr kafinu, og skoraði Skúli á
sýslubúa að bera fram kærur sínar
og tók þingsvitni um, Upplýstist þá,
að auk þess sem stórkostleg vönt-
un var að jafnaði á nauðsynjavöru,
var hún einnig skemd, þannig reynd
ist mjölið blandað mold. Einnig
var sá siður viðhafður að kaupmað
ur kallaði hvern einstakan mann
fyrir sig inni í búðina, svo að ekki
væru vitni við, þá hafði kaupmað-
ur selt hærra verði en heimilað var.
Auk þess hafði hann iðulega að
ástæðulausu og eftir eigiu dutlung-
um, neitað að taka fje til slátrunar,
svo að bændur urðu að réka það
heim aftur. — Þessi voru þá versl-
unarkjöriri, sem fólk -átti við að
búa á þeim tímum, því. þessi ók.jör
voru svona um land alt.
Urðu löng og mikil málaferli um
þetta. Var Þingeyra Bjarni talsmað-
ur kaupmanns, og reyndi með refj-
um og lögkrókum að ógilda málið
fyrir Skúla, en hann bar sigur af
hólmi, og varð kaupmanni þetta
ærið kostnaðarsamt. Hörmangarar,
sem ekki áttu að venjast slíkum að-
förum, urðu æfareiðir, sendu stjórn
inni kiaru á Skúla og kváðu hann
vera ójafnaðarmann, sem beitti
rangindum einum. En stjórnin leit
öðrum augum á þetta mál, og hafði
Skúli frægan sigur. Þótti alþýðu
manna, sem Skúli væri málsvari
sinn og aflaði þetta honum mikilla
vinsælda og álits.
Uppúr þessu fór að rigna niður
kærum á Hörmangara, og vantaði
ekki að sakir v'æru nægar, þó eng-
inn annar en Skúli hefði djörfung
og þrek, til að táka forystuna.
Arið 1741 hafði Skúli keypt stór-
býlið Akra" i Blönduhlíð, húsaði
hann þar a-eysulegáf óg bjó hinu
mesta myndarbúi og græddist mjög
fje. Og þó að hann ætti í nokkrum
útistöðum fóru vinsældir hans fljótt,
mjög vaxandi, er menn fóru að
kynnast kostum hans og manndómi.
Frændmargur var hann og norður
þar, og varð þess var að hann naut
góðs af lýðhylli sjera Skúla gamla
í Goðdölum, langafa síns. Undi
Skúli betur hag sínum í' Skagafirði
með hverju árinu sem leið.
Varð stórmennska sú og raustn
er í hvívetna var í tje látin á heim-
ili þeirra hjóna, góðfræg um land
alt. Frábær gestrisni, sem enn er
allra hinna fornu dyggða mest í
heiðri höfð hjer á landi, var Öllum
auðsýnd, sem að garði bar á Ökr-
um; ekki síður þeim fátæku og
umkomulitlu, en hinum sem meira
máttu sín. Skúli var örlátur og
hjálpsamur er á reyndi. Góður var
hann ekkjum og munaðarlausum
börnum og öðru aðstoðarlausu fólki
Eyddi hann miklu fje til góðgerða;
eru margar þjóðsagnir til um höfð-
ingsskap Skúl^ En hjeraðsríkur
var hann, og harðskiftinn við ríkis-
menn og stórbokka, sem öfunduð-
ust margir yfir uppgangi hans.
Athafnalíf og margskonar fram-
farir voru í blóma á Ökrum, og
stóð fjárafli Skúla mörgum fótum.
Ljet hann smíða rnarga rokka og
vefstóla, og fylgdi því fast fram að
aðrir lærðu að hagnýta þessar
merkilegu nýungar, segir Esphólín.
Hafði þetta tvent gjörbyltingu í för
með sjer á sviði tóvinnunnar í
landinu.
Segir Magnús Stephensen svo, í:
„Eftirælum 18. aldarinnar", og læt-
ur hann „Eykonuna ísland" hafa
orðið: „Ekki má það af mjer (18.
öldinni) draga, að ýmsar húss-iðn-
ir framaðir þú og efldir hjá mjer.
Mjer til hamingju sá Jeg snældurn-
ar fækka, en rokka aftur inrileiðast,
þó gkotrokkurinn gje mjer aftur
horfjnn að mestu. Garnspuni varð
til góðs gagns um tíma víða al-
mennur, einkum á norðanverðri
mjer, (Islandi) og yrði það fram-
vegis þar og víðar, þegar börn mín
sæu sjer hagsmunu að í kaupversl-
un. Upphvatning fyrstu og ávísun
hjer um má jeg, eins og þá arðsömu
dönsku vefi (er komu í stað gömlu
Kljásteina vefstólanna) þakka land
fógeta mínum Skúla Magnússyni,
er leiddi klæðasmiðjuna inn í
Revkjavík“.
Má öllum sem til þekkja, vera
ljósjt, hversu þýðingarmikil fram-
faraspor voru með þessu stígin, til
aukinna afkasta við ullariðnað í
landinu. Líklegt er að samanbúrður
inn á hinum eldri áhölditm og þeim
nýju, skiljist best, ef líking er dreg-
in af hjólbörum og bifreið, eða ein-
hverju þessháttar.
Landfógetinn á Bessastöðum,
YlKUR NÚ sögunni suður á
Álftanes. Á Bessastöðum sat uni
þessar mundir landfógeti, Kristján
Drese að nafni. Ilafði hann í upp-
hafi. gefist allvel, en er fram í sótti,
fór drykkjuskapur hans og hvers-
kyns óreiða að keyra úr hófi fram.
En þó einkum eftir að Lafrentz
amtmaður andaðist 1744. Tók Drese
þá einnig að sjer amtmannsembætt-
ið fyrst um sinn. Reyndist hann
alveg óhæfur í því starfi og treyst-
ist ekki sem vonlegt var, til að
hafa dómstjórn með höndum á
þingi. Gekk og flest annað í ólestri
hjá honum. Yar það eitt með öðru,
að þegar sýslumenn og ljensmenn
komu til hans með gjöld sín, þótt-
ist hann oft ekki hafa tóm til að
veita þeim móttöku, eða gefa við-
urkenningu fyrir. Var það og næsta
þýðingarlítið því hann ljet sig ekki
muna um, að ganga frá nafni sínu
og undirskrift, ef honum þauð svo
við að horfa. Þröngvaði hann mjög
kosti leigulíða og var að flestu hinn
versti maður.
Er Pingel varð amtmaður árið
1745, bárust honum ljótar sögur um
þetta framferði, og reyndi hann að