Lesbók Morgunblaðsins - 29.04.1951, Blaðsíða 14

- LESBÖK MORGUNBLADSINS
[ 25«
Ellert K. Schram
Viö höfnina fyrr og nú
LAÐ er svo með mig og ílesta
gamla uppgjafasjómenn, sem ann-
ars cru rólfærir, að jeg rölti oftast
niður að sjónum (höfninni) þegar
jeg fer út og verður mjer þú ofí
'hugsað til hinnar miklu breyting-
ar eða rjettara sagt byltingar, sem
á henni og við hana hafa orðið
síðan jeg byrjaði að stunda sjó á
þilskipum hjeðan fyrir meir en 60
árum og minnist allra þeirra örð-
ugleika við afgreiðslu skipa og
liættur þær er voíðu yfir skipun-
um meðan höfnin var opin fyrir
\ estan, norðan og austan áttum og
ávalt mátti búast við að skipin ræki
saman og brytu hvort annað cða
ræki í land. sem og oft kom fyrir.
Vetrarnótt eina árið 1892 bar svo
við í austan roki að ellefu skip rak
í land á ÖrfiriseyargrandanH, voru
))að 9 íranskar fiskiskonnortur og
2 íslensk íiskiskip. Lágsjávað var,
svo að ekkert þeirra fór yfir grand-
ann í það skifti og náðust öll út
aftur lítt skemd, nema citt franskt.
cr varð að strandi. Nokkru síðar
rak nokkra kúttera yfir grandann,
suma fram á Seltjarnarnes og lösk-
uðust þeir.
í þá daga varð alt að ílytja milli
skips og lands i uppskipunarbát-
um og bryggjurnar voru flestar svo
mjóar og ljelegar að ekki varð kom
-ið við handvögnum og varð þvi að
hera salt, kul og annað á bakinu
cða handbörum, bryggjurnar auk
[)ess svo stuttar að ekki varð lent
við þær um stórstraumsfjöru. Oft
var svo mikið brim eða vindkviða
við þær að ckki var lendandi og
oft ófært, miUj lands og skips og
varð uft að liætta vinnu að hálfn-
uðu vetki, eúikufu a vertiðuuu-
Á fyrstu árum þilskipaútgerðar-
innar urðu skipshafnirnar að ann-
ast afgreiðslu skipanna að mestu
leyti sjálfar og var það oft erfitt
værk með þeim tækjum, sem þá
voru fyrir hendi eins og áður er
sagt og mundi þykja ógjörlegt nú
á dögum.
Til dæmis vil jeg geta þess, að
þegar jeg var á hákarlaveiðum á
skipum Geirs Zoéga árin 1891—
1898 var aðferðin við löndun lifr-
arinnar sú, að komið var með lít-
inn bát að skipinu og hfrinni slengt
í hann úr stömpum er upp úr lest-
inni voru dregnir, auðvitað með
handafli. Síðan var bátnum xóið
upp að Hlíðarhúsasandi og brýnt
þar. Þá var ausið úr honum í
stampa er konur báru á handbör-
um upp sandinn og upp á bakkann
þar sem slengt var úr þeim í
geymslukerin er stóðu þar hjá
bræðslustöðinni, (en stöðin var
fíutt út i Örfii-isey nckkru síðar og
var þar lengi og illa þokkuð af
bæarmönnum). Var þetta erfitt
verk og seinlegt, því að margar
ferðir varð að fara, cnda mjög ó-
þrifalegt. Þá var og erfiðleikum
bundið að ná í vatn handa skipun-
um, því að sækja varð það í tunn-
urn upp i svoneíndan Prentsmiðju-
póst, sem var ofarlega í Aðalstræti.
Þar átti maður í brösum við valns-
berana, sem þótti við vera sjer til
tafar og óþæginda, sjerstaklega
voru sumar kerlingarnar reiðar við
okkui*. Einnig áttum við oft í stymp
-ingum við útigangshross, sem þá
gengu umhirðulaus í fjörunni nið-
ur undan hænum og náðu hvcrgi í
vatn en drógu sig þarna að vatns-
bulinu i voíx uru að þeiiu ytði þai
gefið að drekka, enda var það víst
oftast gert. Tunnunum var síðan
velt niður á Fischersbryggju og
fluttar um borð og tæmdar í vatns-
stæðin. Þetta mundi þykja seinlegt
og erfitt verk núna, en annars var
ekki koslur þá. En þegar skipunum
fjölgaði og urðu stærri með kornu
kútteranna varð þessi aðferð óger-
leg við öflun vatnsins. Þá lagði Jes
kaupm. Zimsen vatsleiðslu úr
brunni þar nálægt og niður á sína
bryggju þar niður undan og mátti
þá dæla vatninu í segldúkspoka, er
til þess voru gerðir, í uppskipunar-
bátana og siðan ausið úr pokunum
með fötum í vaínsílátin um borð í
skipunum. Ljetti þetta mikið erfið-
ið og sparaði tíma og þurfti nú ekki
að fara nerna cina ferð eftir vatn-
inu.
í byrjun marsmán^ðar 1893, cr
skipin voru komin á höfnina rak
svo mikið isrek innan úr sundum
í austanroki og gaddi að úr því
varð þykkur ís er umlukti skipin í
vikutíma. Voru þá allar nauðsynj-
ar skipanna dregnar á sleðum út að
þeim af skipshöfnunum sjálfum,
auðvitað. — Margir erfiðleikar eru
enn ótaldir, er þessu starfi voru
samfara og sem nú þekkjast ekki.
Eitt var það að halda skipshöín-
inni við vinnuna eftir rtokki'a vikna
útiveru, þégar ckki átti að standa
við meira en 1 eða 2 nætur, en
gekk þó furðanlega vel með ár-
vökru eftirliti, sem nú rnundi kall-
að óþolandi.
Beri maður nú saman það scm
lijer hefur verið sagt um öryggi
skipa í höfninni núna, þarf hverju
sem viðrar aðeins að verja þau
fyrir þjófum, og svo alt það frjáls-
ræði, sem skiþshafnixnar hafa nú cr
í land er komið, þurfa ckki að láta
sjá sig fyrr en fara á í næstu veiði-
fcrð, og fara margir í bílum frá og
að skipj með föggur sínar. Annars
cr mjög ánægjulegf. að sja hve
greiðlega oil afgieið&la slupa gerig-