Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1952, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
409
Gálgaklettar. Dysin í sprungunni yzt til vinstri
verið að koma fyrir gálgatré. En
það eru þó ekki hinir réttu Gálga-
klettar. Þessir klettar eru of langt
inni í hrauninu. Menn voru ekki
að leggja á sig það ómak að drasla
dauðadæmdum mönnum til aftöku-
staðar, sem illt var að komast að.
Það er því ekki fyrr en við erum
staddir beint á móti Bessastöðum,
að við komum að Gálgaklettum.
Og við sjáum þegar að þeir bera
svo af öðrum klettum, að þeir hafa
hlotið að vera sjálíkjörnir „til síns
brúks“. Þeir eru hærri en ílestir
aðrir klettarnir, brattir og
sprungnir sundur sitt á hvað,
sprungurnar djúpar og beinir
klettaveggir sitt hvorum megin við
þær. Hér fram undan er líka all-
víð klettakvos með sléttum og
grónum botni, þar sem margt
manna hefir getað staðið til að
horfa á. Og rétt fram undan er
dálítil vík eða vogur, þar sem
hægt hefir verið að lenda báti. Er
þangað stuttur sjóvegur frá Bessa-
stöðum yfir Lambhúsatjörn.
Ekki hefir mér auðnast að grafa
upp hve margir menn hafa verið
hengdir hér. En í annálum er þess
getið, að hinn 26. janúar 1664 hafi
maður verið hengdur „suður frá
Bessastöðum í Garðahrauni“. Hann
hét ÞórðurÞs. (líklega Þórðarson)
og honum var gefið að sök að hafa
stolið „úr búðum danskra í Hólm-
inum“.
Samkvæmt þessu verður ekki
um vilst, að þessi maður hefir lát-
ið lífið í Gálgaklettum. Og líklegt
er að fleiri hafi verið teknir af þar
og að þetta hafi verið opinber af-
tökustaður, líkt og Sjávarkvíar á
Kjalarnesi. Kjósarannáll segir frá
því, að 1634 hafi verið hengdur
þjófur á Bessastöðum. Skarðs-
árannáll segir að 1635 hafi 2 menn
verið hengdir í Gullbringusýslu
fyrir stuld, sinn í hvorn tíma. Set-
bergsannáll segir að 1702 hafi
tveir þjófar verið hengdir í Gull-
bringusýslu, en í Mælifellsannál
segir að það ár hafi þrír þjófar
verið hengdir á Suðurnesjum.
Sennilega hafa allir þessir menn
verið hengdir í Gálgaklettum, því
að þegar þeir voru gripnir, munu
þeir hafa verið fluttir í Bramshús-
ið á Bessastöðum. Þetta var sér-
stakt hús og fyrsta og eina fangelsi
hér á landi þangað til hegningar-
húsið á Arnarhóli var byggt. Al-
þýða kallaði þetta hús „Þjófa-
kistu“ og er það kunnast undir
því nafni.
í klettaskoru austan í Gálga-
klettum er grjóthröngl allmikið og
var talið að þetta væri dys, þar
sem sakamennirnir hefði verið urð-
aðir. Hafa gengið sagnir um að
þar hafi sézt mannabein. Auðséð
er, að einhver hefir ætlað að rann-
saka þessa dys, því að nokkuð af
grjótinu hefir verið rifið upp, en
pkki sjást þar nú nein bein, nema
eitt rif úr hrossi, hvernig svo sem
á því stendur að það er þangað
komið. En þarna hefir verið djúp
glufa út undir bergið og má vera
að þar sé eitthvað af mannabein-
um og þá djúpt á þeim. Við skul-
um ekkert forvitnast um það. Ef
þetta er dys sakamannanna, eins
eða fleiri, þá hafa þeir nú legið
þarna í 250—318 ár og það er bezt
að lofa þeim að vera þarna í friði.
Það er fagurt og friðsælt í Gálga-
hrauni í svo fögru veðri sem er í
dag, þegar sól skín af heiðum
himni, alls staðar er skjól fyrir
norðan næðingnum, og alls staðaf
er sterk angan af gróðri. En hvern-
ig heldurðu að þér þætti að vera
hér einn á ferð í skammdegisbyl,
þegar stormurinn hvín óyndislega
í klettum og dröngum, en þeir
verða að svörtum forynjum, með
gapandi höfðum og gínandi trjón-
um? Hér er óratandi og ekkert
hægt að komast áfram fyrir
klettaröðlum, gjám og hraunkvos-
um. Ætli það hvarflaði þá ekki að
þér að þeir dauðu úr Gálgaklettum
væri komnir á kreik og ætluðu að
villa um fyrir þér, og að það sé
vein þarna og dauðastunur, sem
þú heyrir í vindinum?
Á. Ó.