Lesbók Morgunblaðsins - 07.06.1953, Blaðsíða 2
344
LESHÖK MOR(íUNJ?LAnSINS
Nokkrir gripir í Vídalínssafni. Þar er á vegf málvcrk H. A. G. Schiött:
„Á vökunni.“ Neðan við það er glitofið tcppi. Þá er prcdikunarstóll o. fl.
stúdentar í Kaupmannahöfn á móti
þátttöku íslands og komu því til
leiðar, að héðan var fátt eða ekk-
ert sent til sýningarinnar. En frú
HeJga Vidalín bjargaði málinu við
fyrir forstöðunefndina með því að
lána ýmsa af beztu gripunum úr
safni þeirra hjóna.
Matthías Þórðarson, síðar þjóð-
minjavörður, dvaldi þá í Kaup-
mannahöfn við nám, hafði hann
forustu fyrir íslendingum þar um
andstöðu við sýninguna. Hann rit-
aði þá mjög merkilega og gagn-
orða grein i „Skírni“ um verndun
forngripa, vítir hann þar með
þungum rökum þá óhæfu, að menn
hafi leyfi til að selja eða gefa
kirkjugripi og aðra forna muni eft-
ir geðþótta og láta flytja þá úr
landi.
Segja má, að grein þessi hafi
valdið þáttaskiptum í afstöðunni
til islenzkra þjóðminja. Var hún
undirstaða þess, að Matthíasi
tókst nokkru síðar að fá lögfesta
skrásetningu kirkjpgripa um allt
landið og fleira, er lýtur að vernd-
un þjóðminja. En það er önnur
saga, sem hér verður ekki rakin.
Önnur aileiðing af greininni og
allri framkomu Matthíasar í mál-
inu varð sú, að hann fékk tæki-
færi til að ræða við eigendurna um
framtið safns þeirra, og byrjaði þá
að vinna að því af alefli, að þau
afhentu það Þjóðminjasafninu, og
má fullyrða, að af þvi varð að
mestu fyrir hans albeina. Sjálfur
telur hann þó. að Einar skáld
Benediktsson og c. t. v. fleiri kunni
að hafa lagt þar orð til og haft
ahrif á Jón Vídalín í málinu.
Eins og kunnugt er skildu þau,
Helga og Jón Vídalín, og giftist
hún þá aftur H. Matzen prófessor
í Kaupmannahöfn. En í samningi,
sem þau Jón Vidalín gerðu sín á
milli 4. janúar 1907. „var það á-
Icveðið að bevr fcriigrjmr isieuzk-
ir, er þau boföu saínað, skyldu
ganga til Forngripasafnsins, flestir
þá þcgar, nokkrir cftir dauða frú-
arinnar. Þá gripi, cr afhcnda skvldi
þegar, hafði gefandinn mcð sér
flesta til íslands og afhenti safninu
þá sjálfur...... Var ákvcðið að
safn þetta skyldi varðveitast í
Þjóðminjasafninu, sem sérstakt
safn með nafni Vídalíns11, segir
Matthías Þórðarson í skýrslu Þjóð-
minjasafnsins 1908.
Að Matthíasi hafi verið létt í
skapi, þegar þcssi sigur var unn-
iiui, gýpír kvi$lin2]ir cr lioii-
uca ta varð á muuu::
„Fáa gckk cg gönguna glaðari en .þá,
er gripina cg sótti Jóni Vidajin frá.“
Jón Vídalin dó skömmu cftir að
liann hafði afhent gripina, eða 20,
ágúst 1907, en frú Helga lifði til
1930. Hafði hún þá aíhent gripina,
sem eftir urðu í hennar vörzlu,
smám saman á því árabili, nema
fáa eina, sem komu að henni lát-
inni. Hana verður því að telja
stofnanda Vídalínssafnsins engu
siður en Jón Vídalín, enda benda
allar líkur til þess, að hún hafi
en harm. Ekk: veröur annaö seð,