Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1955, Blaðsíða 4

48
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
postullegu réttlæti rís lögmál nátt-
úrunnar, rödd hjartans, réttlæti
guðdómsins.
Þar sem Davíð Stefánsson hefur
hér fundið lífs- og frelsisboðskap
sínum stoð í einfaldri þjóðtrú og
skapað þetta heillandi skáldverk af
lítilli þjóðsögu, er ekki ómerkilegt
að minnast þeirra tengsla. Það var
langömmubróðir Davíðs, Jón Árna-
son, sem birti frumsöguna, Sálina
hans Jóns míns, í því höfuðriti sínu
— og bókmennta okkar — Islenzk-
um þjóðsögum og ævintýrum, og
sá, sem söguna hafði skrásett, var,
svo að ekki skeikar ári, fæddur
jafnlöngu á undan Davíð sem nú
er langt liðið frá fæðingu Davíðs
— og var fyrirrennari hans sem
þjóðskáld og Akureyrarskáld.
Matthías Jochumsson, þá presta-
skólanemi. Og Sálin hans Jóns míns
var eitt hið fyrsta, sem út kom
á prent frá hendi Matthíasar. En
Davíð Stefánsson hefur, bæði með
kvæði sínu þess efnis, þar sem and-
ans fjörfákur hans fer á kostum,
og Gullna hliðinu hafið þennan
vísi frá bókmenntaupphafi Matt-
híasar til ævinlegs lífs.
En 56 árum eftir að Sálin hans
Jóns míns hafði birzt í Þjóðsögum
Jóns Árnasonar og Davíð^var rétt
hálfþrítugur, var prentað eitt hið
allra síðasta eftir séra Matthías að
honum lifanda, rúmum þremur
mánuðum fyrir andlát hans. Það
var grein í Lögréttu 9. júní 1920
um fyrstu kvæðabók nýs skálds frá
fyrra ári, Svartar fjaðrir eftir
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi.
Matthías lýkur þar máli sínu með
því að biðja menn að taka kvæð-
unum vel, því að flest þeirra eigi
það skilið. Þeirrar bónar hefði að
vísu ekki þurft með, kvæðunum
var þegar í upphafi feginsamlega
tekið. En okkur hlýnar um hjarta-
rætur við að finna, að frá hinni
hnígandi skáldaöld fylgja Davíð úr
hlaði blessun og fyrirbænir. Og
Steingrímur J. Þorsteinsson
talar í afmælishófinu
séra Mattbías segir þarna m. a.:
„....Þótt öfgar séu í hinum nýju
(Davíðssálmum) eins og hinum
gömlu, þá skín blessuð hreinskiln-
in út úr báðum....“. „Og lesi menn
niður í kjölinn Davíðs „Svörtu
fjaðrir“, munu allir skynsamir
menn skilja, að hann fer ekki villur
vegar í þeirri einu trú, sem
heimsku og vonzku heimsins sigr-
ar. Eða hverju spáði Páll gamli frá
Tarsus? Segir hann ekki, að kær-
leikurinn muni reynast endingar-
betri en sjálf trúin og vonin? —“
Þessi ummæli Matthíasar við eitt
síðasta handtak sitt — til rísandi
skáldarfa — rifjast enn upp fyrir
okkur í Gullna hliðinu, þar sem
sjálfur Páll frá Tarsus er látinn
flytja boðskap sinn: „Kærleikur-
inn er langlyndur, trúir öllu, vonar
allt, umber allt. Hans er máttur-
inn og dýrðin.“ — En svo sem von
var til um jafnnýstárlega bók og
Svartar fjaðrir voru hér að ýmsu
leyti um efni og búning, þóttust
einstaka hvefsnir menn eða lítt
læsir varla sjá þar sólarblik. En
skáldöldungurinn, hartnær hálf-
níræður, sem kveðst ekki geta til-
fært dæmi úr bókinni vegna sjón-
depru, var svo heilskyggn, að hann
segir þarna, að „þótt margt muni
þykja kynlegt, er aftur margt gott
og hreint og beint, jafnvel fyrir
börn.“
Að það sé rétt, þykist ég geta
borið um. Ég var 8 ára gamall, þeg-
ar Svartar fjaðrir komu út, eign-
aðist þær nokkru seinna og síðan
hverja bók Davíðs jafnóðum og út
kom. Og kvæði hans og Stefáns frá
Hvítadal voru fyrstu kvæðin, sem
ég las og lærði af sjálfsdáðum,
drakk þau í mig og hafði þau yfir
á daginn með ekki minni velþókn-
un en bænirnar mínar á kvöldin.
Þetta voru fyrstu kvæðin, sem
snurtu mig til fulls, hrifu mig,
vöktu vitund mína og virðingu fyr-
ir vegleik skáldskaparins. Og hví-
lík hlýtur ekki þakkarskuld manns
að vera til þess, er fyrstur lýkur
upp fyrir honum hliðunum gullnu
að dýrðarheimum listar og ljóða.
Svo er Davíð líka fyrsta mikla
skáldið, sem ég sá, næst séra
Matthíasi, sem mér er í barns-
minni og mér fannst svo hlýr og
andlegur, að varla væri jarðneskur.
En þarna gekk Davíð um á meðal
okkar, skáld holdi klætt — og þó
af öðrum heimi en allir aðrir menn
á Akureyri. Mér fannst hann frem-
ur svífa en ganga um götur, hæg-
látur, fáskiptinn, virðulegur —
horfði oftast til jarðar, þótt hugur
svifi með himinskautum — dreym-
inn — dularfullur eins og náttúran
sjálf. Og einstaka sinnum urðu
náttúruhamfarir, jafnvel stórfeng-
leg eldgos. Slíkt er skálds aðal. Síð-
an var komin fyrri festan, sama
leyndardómsfulla tignin, hvað sem
inni fyrir ólgaði. Og það voru