Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1955, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
49
hátíðarstundir, mér liggur við að
segja helgiathafnir, þegar Davíð
flutti opinberlega ræðu eða kvæði,
sem hófst þá í æðra veldi við per-
sónutöfra hans og hljómlistarkennt
seiðmagn í rómi og flutningi. —
Allt var þetta eins og sjálf ímynd
skálds, manngerð. Svona átti skáld
einmitt að vera. — Þótt seinna hafi
það orðið ævistarf mitt að dást að
skáldum og verkum þeirra og ég
hafi átt því láni að fagna að eiga
samneyti við þau mörg og blessun-
arlega ólík, finnst mér enn, að
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi sé
allra skálda skáldlegastur, þeirra
sem ég hef kynnzt.
Ég hefði ekki dirfzt að fara að
rifja hér upp fyrir þessu virðulega
samkvæmi minningar frá kynnum
mínum af skáldskap Davíðs og
persónu, ef ég vissi ekki, að
þetta er aðeins eitt dæmi um
það, sem almennt var. Kynslóð
mína og þaðan af yngri íslendinga
hefur Davíð leitt við hönd sér inn
í ljóðalöndin. Og hinir eldri, sem
voru orðnir kveðskaparunnendur,
áður en Davíð kom fram, og höfðu
þroskað og mótað skáldskapar-
smekk sinn við nokkuð annars kon-
ar Ijóðagerð en þá, sem reis upp
með honum, kunnu einnig flestir
að meta list hans að verðleikum,
allt til þjóðskáldsins hálfníræða,
sem hafði á langri ævi lifað í og
samlagazt íslenzkum bókmenntum
í þúsund ár. Þannig hefur skáld-
skapur Davíðs frá upphafi vega
og síðan á enn fyllra hátt fundið
hljómgrunn í hjarta þjóðarinnar.
Það er um fram annað fyrir þetta,
sem við viljum flytja skáldinu
þakkir okkar í kvöld — hvernig
hann hefur svalað ljóðþorsta okk-
ar íslendinga, komið til móts við
skáldskaparþörf okkar, ekki með
því að lúta að duttlungum okkar,
heldur þvert á móti með því að
hlíta skáldköllun sinni, rækja og
rækta sína náðargjöf.
II
Ástsæld verður ekki vegin eða
mæld né tölum talin fremur en
skáldlegt gildi og sköpunarmagn.
Og þó er jafnvel eins og það, er
ég þekki einna ástasnauðast og
óskáldlegast allra greina, tölfræð-
in, fari að segja skáldskaparlega
ástasögu, þegar ástaskáldið okkar
á í hlut. Engum fær dulizt, hvað
í því felst, að af skáldritum Davíðs
nú í rúman aldarþriðjung, 7 ljóða-
bókum, 4 leikritum og einni mik-
illi skáldsögu, hefur allt verið end-
urprentað og flest margprentað —
nema síðasta leikritið, sem enn er
óútgefið — heildar-ljóðasöfn hans
þrenn talsins og Svartar fjaðrir nú
flognar fram 6 sinnum — og er
þessi útgáfufjöldi algjört einsdæmi
í lifanda lífi nokkurs íslenzks
skálds, hvað þá, er skáldið stendur
á sextugu. Það færist því sízt neinn
ellibragur yfir þetta lífsins og
frelsisins skáld, sem reis upp úr
hrunadansi heimsstyrjaldarinnar
fyrri sem eins konar lausnari ís-
lenzkrar ljóðlistar.
Ekki svo að skilja, að hún hafi
þá rambað á einhverjum glötunar-
barmi erfðasyndar. Síður en svo.
Hún hafði sjaldan staðið með meira
þroska. Þá voru einmitt séra
Matthías, Stephan G. Stephansson
og Einar Benediktsson svo langt á
veg komnir að renna skeiðið til
fullnustu, að fyrir vikið var nýjum
skáldum vandfarnara. Og Davíð
fór sínar eigin götur, sem voru
nýjar leiðir á hinni gömlu grund,
hann leysti kveðskapinn úr
þrengstu skorðum hátta, stíls og
efnis án þess að rjúfa lögmálin,
losaði um böndin, en sleit þau ekki,
endurskapaði, en reif ekki niður,
færði landamærin út, en flýði ekki
ættleifðina. Upp af þjóðkvæða-
háttum, þulum, dönsum og viki-
vökum, samdi hann sér nýtt kveð-
skaparlag, sveigjanlegt og fjaður-
magnað, margbreytilegt og frjáls-
legt, án þess slakað væri á stuðla-
kröfum íslenzkrar ljóðhefðar, ort
var óbrotið, en aldrei ódýrt, hver
tilfinning átti sitt hljóðfall, hver
tjáning sinn brag, form féll þeim
4
mun fastar að efni sem það var
lausara úr sjálfs sín fjötrum, hugs-
un og búningur samgróin frá fæð-
ingu.
Og það var eins og mál og stíll
kæmu af sjálfu sér, svipað og kveð-
andin, allt eðlilegt og einfalt, lík-
ast því sem mælt væri af munni
fram, án þess að skáldskapartign
setti ofan, í senn mjúkt og mátt-
ugt, alþýðlegt og auðugt.
En það var þó ekki sízt í vali og
meðferð efnis, sem Davíð varð
flestum djarftækari og losaði um
venjuhöftin. Það, sem öðrum hafði
til þessa verið hvískurmál, gat hon-
um orðið að ljóðmælum. Enginn
skyldi sá strengur mannlegs til-
finningalífs, að hann mætti ekki
vekja enduróm á ljóðhörpu skálds-
ins.
III
Skáldskapur Davíðs Stefánsson-
ar er mikill að vöxtum, meiri að
vöndugleik, mestur að gildi. Hann
er margvíslegur að gerð: felldur í
knappa farvegu ljóða og leikrita
og rennur í breiðum straumi mik-
ils háttar skáldsögu. Hann er ekki
síður fjölbreytilegur að efni, við-
horfi og stefnu: hughrif og tilfinn-
ingatjáningar, mannlýsingar og
viðburðafrásagnir, sálmar og ádeil-
ur, af þjóðsagnastofni eða sögulegs
efnis, erlends sem innlends, róman-
tískur eða raunsær, vettvangur
hans nær frá heimahögum allt til
landsins „bak við mána og sól“. En
umfang hans og auðlegð eru þó
einkum fólgin í þeirri lífsreynslu,
sem hann er sprottinn af, þar sem
greint er milli kjarna og hismis,
þar sem hið mikla er mikið og hið
smáa smátt — guðdómurinn í sann-
leika búandi í öllu og almáttugur