Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1955, Blaðsíða 8

52
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

^JJvafa
^enr
ÞESSA spurningu lagði ameríska
tímaritið „This week“ fyrir les-
endur sína og forstjóri rann-
sóknastofnunar ríkisins, J. Edgar
Hoover, svaraði henni á þessa
leið:
— Eftir margra ára starf og
kynni af ótal mönnum, hefi ég
komizt að því að það eru ábyggi-
legustu, öruggustu og beztu
mennirnir, sem eru manna fús-
astir til þess að kannast við getu-
leysi sitt. l^önnum kann nú að
finnast mótsögn í þessu, en þetta
er rétt. Menn eru öruggir vegna
þess að þeir eru hógværir og
minnast þess ætíð að maðurinn
megnar ekkert nema guð sé í
verki með honum. Þegar menn
treysta á sitt eigið hyggjuvit og
meaa
önt^fy
a
þykjast færir um að standa ein-
ir þegar maður miklast af afrek-
um sínum, svo sem því að hafa
fundið upp kjarnasprengjuna,
kannað dýpi hafsins og himin-
geiminn, þá þykist hann vera
sinn eigin herra og gleymir guði.
Afleiðingin verður ómælanlegar
raunir. Jafnvel þótt menn haldi
metorðum sínum og auki auð
sinn, þá hefir gæfan snúið við
þeim bakinu um leið og þeir
hafa gleymt guði. Þeir hafa eng-
an frið í sál sinni, þeim verður
ekkert til sannrar gleði. Sá einn
er öruggur, sem treystir guði af
öllu hjarta. Og það er eina leið-
in til farsældar og sannrar
gleði“.
-®>
uðust nýtt líf í vitund Davíðs, for-
tíðin lifði í honum og um leið hin
eilífa þrá mannsins eftir æðra og
fegurra lífi. Þráin er, ég vil ekki
segja hinn „rauði þráður“, það er
of hversdagslegt (og liturinn ekki
réttur), heldur hinn blái strengur
í skáldskap Davíðs Stefánssonar.
Hann er, að ég ætla, skáld þrár-
innar öllum öðrum íslenzkum
skáldum fremur. Þó að Davíð kunni
vel að meta „augnabliksins náð“,
er samt þráin, sem aldrei öðlast
slíka náð, honum enn meira virði.
Er líklegt, að sjúkleiki á unga aldri
hafi skerpt og dýpkað þessa gáfu
þrárinnar, sem er megin-upp-
spretta allrar listar og ekki sízt
Ijóðrænnar listar. Gáfuðum ung-
lingi og næmgeðja getur reynzt það
frjótt, er saman lýstur funa æsk-
unnar og kuldagusti dauðans.
Ef athuguð er náttúruskynjun
Davíðs, er það ennþá þráin, sem
þar gerir vart við sig. Hann er,
eins og sönnum og tryggum syni
sveitarinnar hæfir, í einskonar
blóðtengslum við náttúruna. Hann
finnur skyldleika sinn við moldina,
hina mildu miskunnsömu, sem
hann talar um. Náttúruskynjun
hans verður sjaldan að nákvæmri
náttúrulýsingu, heldur verður
hann eitt með náttúrunni. Fögnuð-
ur náttúrunnar á sólbjörtum degi,
„er loftin blána og jörðin grær“,
verður honum lífsfylling. En hann
talar líka um „að deyja inn í fjöll-
in“. Hann þráir hinn djúpa frið,
sem þögul náttúran ein geymir.
Skynjun hans á náttúrunni renn-
ur saman við eilífðarþrá manns-
ins. Og er það ekki líka dýpsta þrá
mannlegs eðlis og innsti kjarni
allrar hstar að finna nálægð hins
eilífa í stundlegri skynjan?
Davíð Stefánsson hefir megna
óbeit á allri hræsni og yfirdreps-
skap, og hann smjaðrar aldrei fyr-
ir neinum. Hann er hvorki höfð-
ingjasleikja né múgsleikja. En
hann ann hverri hreinni og ein-
lægri sál, og hinn óbrotni alþýðu-
maður, sem hljóðlátlega vinnur
verk sitt af trúmennsku, á samúð
hans og virðingu. En ríkust er
samúð hans með þeim, sem búa
yfir duldum harmi eða „eiga þrá,
sem aðeins í draumheimum upp-
fyllast má.“ En þráin og draumur-
inn hafa löngum verið förunautar
fátækra íslendinga, og Davíð er
þeirra skáld, sem sækja gull sitt í
munarheima. Skáldin eru sálufé-
lagar mannkynsins og trúnaðar-
menn. Þau yrkja um gleði sína og
sorgir, drauma og þrár. Þegar vér,
óbreyttir lesendur, lesum ljóð
þeirra og skynjum tilfinningar
þeirra, trúum vér þeim um leið
fyrir sjálfra vor sorgum og draum-
um. Og einmanaleikinn hverfur.
Vér höfum eignazt skilningsríkan
bróður og trúnaðarvin. Slíkur vin-
ur hefir Davíð Stefánsson verið ís-
lenzku þjóðinni síðustu áratugi.
Þess vegna er hann þjóðskáldið,
sem vér hyllum í kvöld og þökk-
um af hjarta.
Og Davíð mun halda áfram að
vera vinur og sálufélagi óborinna
kynslóða þessa lands. Hann er
klassískur í því, að hann túlkar
einkum hið almenna, sam-mann-
lega, en eltist ekki við hið sér-
staka, afbrigðilega, jafnvel sjúk-
lega, eins og nútímabókmenntum
hefir hætt til um of. Davíð á hæfi-
leikann til að skynja hið uppruna-
lega í innileik þess og eilífleik. Þess
vegna gat þjóðsagan, sem geymir
sál aldanna, samlagazt ljóði hans,
og þess vegna munu börn fram-
tíðarinnar einnig leita sér hugsvöl-
unar „undir björkunum í Blá-
skógahlíð“.
Á meðan slíkir laukar sem
Davíð Stefánsson vaxa í norð-
lenzkri moldu, getum vér Norð-
lendingar borið höfuðið hátt — og
munum líka gera það! Fyrir það,
Davíð Stefánsson, færi ég þér
þakkir „að norðan“.