Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1955, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
51
4. «* »
Þórarinn Björnsson talar í afmælishófinu
menn verða af konu fæddir — en
guð má vita, hvað það verður
lengi!
Einn hinn glæsilegasti ljóðsigur,
sem unninn hefir verið með þess-
ari ljóðsælu þjóð, er sá, er Davíð
Stefánsson flaug á sínum Svörtu
fjöðrum beint inn í íslenzk hjörtu.
Mátti þó búast við, að þjóð, sem
þá átti enga kotunga í ríki anda
síns, heldur hafði setið við fótskör
slíkra meistara sem Matthíasar og
Einars Benediktssonar, svo að ekki
séu fleiri nefndir, myndi ekki
krjúpa hvaða kögursveini sem
væri. Það er og gjarna talin sú
hætta á, þegar afburðaskáld hafa
komið fram hjá þjóð, að nokkur aft-
urkippur verði næst á eftir. Það er
eins og náttúran hafi oftekið sig
og þurfi hvíldar við, segja sumir.
Skýringin mun þó fremur sú, að
miklir menn gera oft öðrum erfið-
ara fyrir að njóta sín. Fram hjá
þessum rniklu mönnum verður illa
komizt, til þess eru þeir of fyrir-
ferðarmiklir. Fyrir ung skáld, sem
þannig rekast á, er helzt tvennt
tií. Annaðhvort verða áhrif hinna
eldri svo sterk, að sjálfstæði hinna
yngri og persónuleiki nær ekki að
þroskast og þeir verða mest end-
urómur, stundum fagur enduróm-
ur af rödd fyrirrennara sinna og
fyrirmynda. Það er silfuröldin,
sem stundum fylgir gullöldinni. En
hitt ber og við, að sumir, sem finna
og óttast hin sterku áhrif, reyna
með öllum ráðum að rífa sig und-
an þeim og leitast um fram allt við
að vera frumlegir, nýir, en hættir
þá oft til að verða óeðlilegir og
sundurgerðarlegir, jafnvel af-
skræmilegir. Það er sá öfugugga-
háttur, sem stundum bryddir á eft-
ir mikil blómaskeið í listum.
Davíð Stefánsson var sá ham-
ingjumaður, að hann þurfti hvor-
uga þessa leið að fara. í því sýndi
hann frumleik sinn og sjálfstæði.
Hann hvorki kafnaði undir fortíð-
inni né heldur varð nýunginni að
bráð. En í honum runnu saman
fornar og þjóðlegar menningar-
erfðir og blóð nýrra tíma. Hann
varðveitti tengslin milli gamals og
nýs og um leið það, sem ef til vill
var enn dýrmætara, samband ís-
lenzkrar ljóðlistar við alþýðu þessa
lands. En ef það samband rofnar,
verður þjóðin aldrei söm eftir. Um
þjóðina hefir Davíð sagt: „Hennar
líf er eilíft kraftaverk“, og slíks
mun enn við þurfa, ef þjóðin á að
hfa. Ég ætla, að ekki sé ofmælt,
þótt sagt sé, að á ‘örlagastund í
íslenzkri ljóðlist hafi Davíð ofið
einn þáttinn í hinu eilífa krafta-
verki.
Og til þessa þurfti hann ekki ann-
að en vera hann sjálfur, einfald-
lega, og hlusta. „Lífið talar stöðugt
huldumál“, eins og hann segir. Það
var þetta mál, sem Davíð skynjaði
— og allt varð honum að ljóði, lífs-
gleðin jafnt sem treginn, gömul
ævintýr og ný. Hver tilfinning varð
hörpuómur, þó að stundum gæti
líka drunið hinn djúpi strengur
bassans eða hin karlmannlega
norðlenzka raust. Davíð var hinn
fæddi ljóðsvanur. Hann losaði um
formið, lét það laga sig meira en
áður eftir inntaki og anda. Og til-
finningahitinn varð meiri en menn
höfðu átt að venjast. Munaðar-
gleðin minnti á suðrænan funa, og
„blóðsins brími“ varð svo heitur,
að sumum siðlátum sálum varð
ekki um sel, en unga fólkið fagn-
aði því meir. Nýir og frjálsari tím-
ar voru að renna upp. Fögnuður
þess að vera til og njóta hafði
fundið sinn djarfa túlkara. Hin
villtu lífsævintýr voru skynjuð í
sínum heiðna upprunaleik.
En annar strengur, og hann
gamall, ómaði með — strengur
sorgarinnar, sem byrgir sig í barm-
inn, og hinnar djúpu þrár, sem
aldrei hefir notið svölunar.
„Þótt sál mín syngi af gleði,
er sorgin mitt undirspil",
segir skáldið. Hér rann sál Davíðs
saman við sál þjóðarinnar, hina
aldagömlu þrá hennar eftir glæst-
ari ævintýrum og bjartari lífs-
hamingju, leit hennar frá grimm-
um veruleika yfir á ódáinslönd
draumanna. Fornar þjóðsögur öðl-