Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1960, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
223
. Björnson vildi sameiningu
Islands og Noregs
I Ársriti hins íslenzka fræðafélags 1929 eru birt nokkur bréf
frá Björnson til íslendinga. Mun Bogi Th Melsteð hafa þýtt bréfin,
og þær skýringar og upplýsingar sem þeim fylgja, hefir hann
samið. Eru bréfin hér prentuð eftir Arsritinu ,ásamt stuttum út-
drætti um tilefni þeirra.
laust hjá landeiganda, og það voru
ekki fá dagsverk.
Þetta taldi Björnson rangindi.
Annar aðilinn hefði allan hag af
þessu. Hann fengi ódýrt vinnuafl
og hann vanrækti viðhald á kofum
hjáleigubændanna. Var það ekki
orsökin til þess að berklaveikin
þróaðist í kotunum, og að fólk flýði
land? Þessu vildi hann breyta.
Hann vildi að leiguliðarnir gæti
sjalfir eignast kotin. En hjáleigu-
mennirnir voru svo fátækir, að þeir
gátu ekki keypt. Þá stofnaði hann
„hjáleigumannabanka" og lagði
sjalfur fram 1000 krónur sem stofn-
fé. Það þótti stór upphæð þá. Ár-
angurinn hefir orðið sá, að hjáleigu
bændur hafa eignast kotin. Og síð-
an hafa þeir hamast við jarðabæt-
ur. Það gladdi Björnson. Frá hans
sjónarmiði stækkaði Noregur við
hvern teig sem ruddur var og rækt-
aður.
o—0—o
Björnson vildi að þjóðhátíðin
væri gerð að hátíð barnanna, sem
eiga að erfa landið. Meðan hann
átti heima í Kristianiu gekkst hann
því fyrir skrúðgöngu bama 17
maí, og var sjalfur í fararbroddi.
Það var hlegið að honum fyrir
þetta uppátæki, en hugmyndin
náði fylgi um allt land, og síðan
setja skrúðgöngur barna sinn svip
á þjóðhátíðardaginn.
Það var því eðlilegt að nemend-
ur á Follebu-skóla kæmi í heim-
sókn að Aulestad hvern þjóðhátíð-
ardag. Væri Björnson heima, þá
ávarpaði hann sjalfur banahópinn,
annars gerði það einhver sona
hans.
Karolina átti stóran pott, sem tók
50 lítra. Þennan pott lét hún setja
upp þegar barna var von og hafa
hann til barmafullan af rjúkandi
kókó, þegar börnin komu. Eftir
ræðuhöld og mikinn söng var pott-
Bréf til Hilmars Finsens
í NÓVEMBER 1860 kynntist
Björnson Hilmari Finsen, sem þá
var borgarstjóri í Sönderborg á
Suður-Jótlandi. Finsen bauð þá
konu hans að vera hjá sér um vet-
urinn með Björn son þeirra, er
maður hennar fór suður til Róms.
Hófst þá sú vinátta með þeim, er
helzt alla ævi, og skrifuðust þeir
á við og við.
urinn borinn út á hlað og öllum
börnunum gefið kókó, ásamt boll-
um og jólabrauði. Þetta varð fast-
ur hður í þóðhátíðarhaldinu á
Aulestad.
o—O—o
Björnson hafði þann sið, að
setjast við skrifborð sitt klukkan
hálfníu á hverjum morgni og
skrifa af kappi til hádegis. Niðri
hjá Næfra-ánni var útbúið steypu-
bað og þangað fór hann altaf á
sumrin að fá sér bað áður en hann
snæddi hádegisverð. Seinni hluta
dags las hann bækur, skrifaði bréf,
og gekk svo sér til hressingar.
Fylgdu honum þá barnabörn hans
og stundum gestir. Annars sinnti
hann gestum ekki nema við mál-
tíðir, á kvöldin og á sunnudögum.
Við allar máltíðir sat Björnson
fyrir borðenda og Karolina til hlið-
sx við hann. Hún tapaði snemma
Vorið 1865 varð Finsen stipt-
amtmaður á íslandi Haustið
1867 dvaldist Björnson um hríð í
Kaupmannahöfn. Þá ritaði hann
Finsen bréf 16. sept. og er svo að
sjá sem það sé fyrsta bréfið, sem
hann ritar honum til íslands. Með-
al annars segir Björnson, að það
hafi glatt sig að sjá tilraunir hans
til að tryggja framtíð þess lands,
sem hann stjórni, og biður hann
heyrn og varð að nota hlustunar-
tæki, og það háði henni nokkuð.
En hann gætti þess jafnan að ekk-
er færi fram hjá henni og hún
fylgdist með öllu sem talað var.
Á gullbrúðkaupsdegi þeirra
hjónanna, 11. september 1908, var
gestkvæmt á Aulestad frá morgni
til kvölds. En um kvöldið, er ljós
höfðu verið tendruð, safnaðist fjöl-
skyldan saman í stofunni og þá
ávarpaði Björnson konu sína: „Við
erum nú komin inn í þann dal, þar
sem klukkur hringja á báða bóga.
Eg veit að þú munt lifa lengur en
ég, Karolina. þú munt breiða yfir
mig, og það er margt í lífi hvers
manns, sem nauðsynlegt er að góð
kona breiði yfir“.
Það fór sem hann spáði. Hún
lifði 24 ár eftir að hann dó og sat
í virðingu á Aulestad. Gekk hún
þá undir nafninu „hin hvíta drottn-
ing landsins".