Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1965, Blaðsíða 8

A5 sjá
í myrkri
M
iTl. annkindin hefur lítið þegið
af kettinum eða uglunni. Uglan getur
flogið, kötturinn hugsar um sitt, en
bæði geta séð í myrkri.
Það væri æskilegt, ef maðurinn
gæti öðlazt hinn fyrrnefnda hæfileika
dýranna, enda þótt litlar líkur séu
nú til, að svo verði. En hitt hefur
gengið betur, að sjá í myrkri, því að
nú geta menn séð hluti, sem eru svo
ógreinilegir, að jafnvel kötturinn eða
uglan sjá þá ekki, þrátt fyrir sína
skörpu sjón.
Þetta er gert með myndmagnaran-
um, áhaldi, sem gefur frá sér meiri
birtu en á það fellur.
Þessi hæfileiki til að auka birtuna
er í sjálfu sér ekkert merkilegt eða
nýstárlegt. Hann hefur verið í stöð-
ugri þróun síðan fyrstu sjónvarpstil-
raunirnar voru gerðar á þriðja ára-
tug aldarinnar. En endurbætur á
þessum 40 árum hafa gert mynd-
magnarann að handhægu áhaldi til
vísindarannsókna, hvort sem er í
læknisfræðinni eða varnarmálum.
N
i i okkrum nýlegum framförum á
þessu sviði var lýst fyrr á þessu ári
í Washington á ráðstefnu, sem haldin
var — hin níunda í röðinni — um
geislun og hálfleiðara. Ein skýrslan
hafði fram að færa fyrstu Ijósmynd-
irnar, sem teknar voru við eigin birtu
ofurlítillar sjávar-lífveru, Noctiluca
Miliaris.
Dartmouth-skólanum, tóku mynd af
Noctiluca með því að nota mynd-
magnara í sambandi við smásjá og
myndavél. Undir venjulegum aðstæð-
um mundi birtan frá dýrinu verða of
dauf til þess að nokkur mynd að viti
gæti komið út á Ijósmyndaplötu.
Með magnaranum sínum fundu vís-
indamennirnir ýmislegt, sem ekki
hafði áður verið vitað. Þeir fundu, að
ljósgjafarsvæðin voru á yfirborði ein-
frumungsins Noctiluca, að þessi svæði
hafa tilhneigingu til að skipta sér í
hálfmánalagaða bletti og að þeir fær-
ast úr stað á yfirborðinu. Þýðing
þessara uppgötvana liggur enn ekki
Ijóst fyrir, en ekki hefði verið hægt
að sjá þetta án myndmögnunar.
M yndmagnarar byggjast á
þremur undirstöðuatriðum: katóðu,
sem gefur frá sér elektróna, kerfi af
elektrónaaugum og fosfórskermi til
móttöku myndarinnar. Birtan frá því,
sem skoðað er, fellur á katóðuna að
framan og þrýstir elektrónunum aft-
ur. Fjöldi elektróna sem losna frá
’katóðuskerminum er í hlutfalli við
ljósmagnið, sem fellur á þann sér-
staka blett. Þannig kemur fram
elektróna-„mynd“ af hlutnum.
Rafmagnssvið hraðar þá elektrón-
unum, og veitir þeim aukinn kraft.
Önnur rafmagnssvið safna svo elektr-
ónunum saman, líkast því sem linsa
ljósgeislum, og þau lenda á fosfór-
Framhald á bls. 12.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS.
Hópur vísindamanna frá Princeton-
háskólanum, háskólanum í Illinois og
BALTAZAR
skreytsr
kirkjuna í FLATEY á BREIÐAFIRÐI
Baltazar vinnur að skreytingunum.
S pánski listmálarinn Baltazar er
lesendum Lesbókarinnar að góðu kunn-
ur, því að undanfarið hefur hann. oft
myndskreytt síður hennar. Nú fyrir
nokkru fréttum við, að hann hefði málað
kirkjuna í Flatey á Breiðafirði í suraar
og málað myndir úr lífi og sögu byggð-
arinnar í Flatey á lofthverfinguna. Við
hrugðum okkur hví á heimili hanis og
Kópavogi og spurðum hann um tildrög
þessarar kirkjuskreytingar.
— Upphafið var það, segir Baltazar,
— að mc 'álparinn í Flatey, Steinn
Ágúst, bað mig að aðstoða við að velja
liti á kirkjuna innanverða. Hún hafði
ekki verið máluð lengi, og gamla máln-
ingin var hvít og köld, eins og í frysti-
húsi.
— Ég athugaði málið og sá þá, að
þarna var stór hvelfing í loftinu, um
100 fermetrar, alveg tiivalin til þess að
myndskreyta. Ég hef skreytt kirkjur á
Spáni, svo að ég er ekki alveg reynslu-
laus í þessum efnum. Lútherskar kirkj-
ur eru yfirleitt minna skreyttar en
kaþólskar, en nú virðist vera komin
upp hreyfing í þá átt að fegra þær fyrr-
r,efndu meira en gert hefur verið. Eink-
um held ég, að Norðmenn og Svíar
slandi framarlega í þeim efnum.
— Jæja, þetta varð til þess, að ég
bauðst til þess að mála og skreyta kirkj-
una Flateyingum að kostnaðarlausu, ef
þeir greiddu fyrir mig far og fæði. Til-
boðinu var tekið á sóknarnefndarfundi,
Framhald á bls. 11.
29. tbl. 1965