Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1965, Blaðsíða 10

SIGGI SIXPENSARI
1. Gleðileg' jól, elskan! — 2. — Koss — 3. Fæ ég ekkert í jólagjöf. — 4. Varkossinn ekki nóg?
^ ‘ - - ’.i ‘
Á erlendum bókamarkaði
Penguin-bækur
The Brothers and other plays.
Terence. Penguin Books 1965. 4/6.
Terence var uppi á árunum 186-
159 f. Kr. Hann er með fyrri leik-
ritahöfundum Rómverja og grísku
áhrifin dyljast ekki í verkum
hans, en þrátt fyrir það hefur
hann haft áhrif á þróun leikrita-
gerðar á Vesturlöndum. Þessi leik-
rit eru gamanleikir, sem áttu að
stytta mönnum stundir, þetta var
dægradvöl og leikir hans urðu
mjög vinsælir. Handrit leikritanna
varðveittust betur en margt annað,
og stafaði það bæði af vinsældum
og aðdáun lærðra manna á
latínu þeirri, sem þau voru rituð
á. Þegar kemur fram á endur-
reisnartímabilið er farið að leika
verk hans aftur, en á miðöldum
var lítið um veraldlega leikstarf-
semi. Áhrif hans á síðari tíma
leikritahöfunda urðu mikil. Þessi
leikrit eru þýdd af Betty Radice
og hún skrifar einnig greinagóð-
an formála um höfundin og verk
hans.
The Pot of Gold and other plays.
Plautus. Penguin Books 1965. 6/—.
Plautus er talinn fæddur 254 og
lézt 184 f. Kr. Hann setti saman
leikrit eftir grískum fyrirmynd-
um, og hefur ef til vill þýtt sum
þeirra úr grísku. Leikrit hans eru
raunar staðfærð grisk verk en
gefa þó góða mynd af rómversk-
um hugsunarhætti og einkum
rómverskum smekk. Þessi leikrit
eru fyrstu rómversku bókmennt-
irnar, sem nú eru víð lýði, og
þessvegna hafa þau geysilega þýð-
ingu sem bókmenntasögulegar
minjar. Leikritin eru þýdd af E.
F. Watling og eru gefin út í þeim
tilgangi að þau verði leikin á nú-
tíma leiksviði. Penguin hefur
einnig gefið út annað bindi leik-
rita þessa höfundar. sem er
„The Rope and other plays“.
The History of the Church from
Christ to Constantine. Eusebius.
Translated by G. A. Williamson.
Penguin Books 1965. 8/6
Eusebius frá Sesarea setti sam-
an nokkur rit og meðal þeirra er
þetta, sem er eina kristnisagan
sem til er frá upphafi og fram um
300 eftir Krist. Þetta er eitt merk
asta heimildarritið, sem til er um
þetta efni, höfundur var enginn
sérstakur stílisti, en ritið er mjög
fróðlegt, og þýðandi gerir það læsi
legra með niðurröðun og fyrir-
sögnum, einnig sleppir hann end-
urtekningum,. sem óþarfar mega
teljast.. Hér er að finna ýmsar
sögur og athugasemdir, sem
hvergi eru til annars staðar.
From Blake to Byron. The Peli-
can Guide to English Literature.
Vol. V. Ed. by Boris Ford. Pengu-
in Books 1965. 4/6
Þetta er fimmta prentun þessa
bindis. Þessi bókmenntasaga er í
sjö bindum. Megináherzlan er
lögð á þjóðfélagslegar forsendur
bókmenntanna og þá þýðingu
sem þær hafa fyrir nútímafólk.
Hverju bindi fylgja mjög ýtarleg-
ir bókalistar og skrár yfir höfund
ana og verk þeirra. Þetta er eitt
þeirra mörgu ágætu ritsafna, sem
Penguin gefur út.
The Man of Property. John Gals ■
manns. Georg vann um tíma, sem
sinni heidur hann, að sósíaiism-
worthy. Penguin Books 1965. 6/—.
Þetta er fyrsta bókin í bóka-
flokknum um Forsytana, sem er
ein frægasta skáldsaga þessarar
aldar. Það hefur sjaldan verið
dregin upp betri mynd af enskri
millistétt aldámótaáranna en höf-
undur gerir í sögu Forsytanna.
„In Chancery", önnur bókin í
Forsyta-bálknum, er einnig til í
Penguin.
Early Voyages and Northern
Approaches 1000-1632. Tryggve J.
Oleson. The Canadian Centenary
Series. Oxford University Press
1964. 42/—.
Svo er ráð fyrir gert, að prenta
sögu Kanada í sautján bindum,
og er þetta rit það fyrsta þeirra.
Bókin fjallar um fund Kanada og
endurfund og samband þjóðanna,
sem byggðu austurströnd lands-
ins við Evrópuþjóðirnar á mið-
öldum. Fyrsti hluti bókarinnar
er um komu íslendinga til þessa
landsvæðis, höfundur byggir
mjög á íslenzkum heimildum,
enda er varla öðru til að dreifa,
nema ef vera skyldi fornminja-
rannsóknir á frumstigi. Höfundi
hættir nokkuð til þess að gera
söguna fyllri en efni standa til,
og fabúlerar um það, að Pýþeas
hafi komið til íslands eða Thule
Höfundur gleypir við kenningum
Jóns Dúasonar um samruna ís-
lendinga á Grænlandi og þjóða á
norðausturströndum Kanada og
tekur ýmislegt fleira úr ritum
þess góða manns, sem getur ork-
að tvímælis. Það er auðvelt að
hafa uppi getspeki og styðjast við
hæpnar forsendur, þegar um er
að ræða efni, sem lítt er rannsak-
að og stundum varla gjörlegt
að rannsaka, en úr slíku verður
ekki saga heldur fabúla. Merk-
ustu landkönnuðir norðurslóða
á miðöldum voru íslendingar,
þeir þekktu norðurhöfin öllum
betur og löndin, sem að þeim
lágu og fóru víða. Þetta er verð-
ugt rannsóknarefni, en erfitt, því
að miðaldalandafræði er oft
hreinn óskapnaður, nema í ís-
lenzkum heimildum. Þrátt íyrir
ýmsar hæpnar staðhæfingar er
bókin skemmtileg aflestrar og
fylgja myndir, bókaskrár og at-
hugagreinar.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
„ÞAÐ skulu öll hjón vita, að þau geta ekki gert Guði, kristn-
inni, heiminum, sjálfum sér eða niðjum sínum neitt gagnlegra
né betra en að ala börnin sín vel upp. Því að þetta er beinasta
leið þeirra til Himinsins, og ekki munu þau geta áunnið sér
Himininn á neinn auðveldari eða betri hátt en með þessu verki.
Hins vegar er ekki auðveldara að ávinna sér helvíti á neinn
annan hátt en með atbeina barna sinna. Og ekki geta foreldrar
tekið sér neitt fráleitara fyrir hendur en að vera skeytingar-
lausir um sín eigin börn, láta þau bölva og ragna, læra van-
sæmandi orð og vísur og lifa lífinu að eigin vild. Til eru jafp
vel þeir foreldrar, sem sjálfir hvetja þau til að bera þarflaust
skart eða lifa veraldlegu lífi til þess eins að þóknast veröldinni,
ná miklum metorðum og safna auði og bera jafnan meiri um-
hyggju fyrir að fullnægt sé líkamlegum þörfum en þörfum sál-
arinnar. Engin eyðilegging er meiri í kristninni en sú, sem staf-
ar af því að börnin eru vanrækt. Ef kristnin á aftur að rétta
við, verða menn vissulega að byrja með börnunum, eins og gert
var til forna.
Falskur kærleikur foreldranna blindar þá, svo að þeir hugsa
meir um líkama barnanna en sál. En börnin eru dýrmætur,
eilífur fjársjóður, sem foreldrum er falið að varðveita, svo að
djöfull, heimur og hold steli þeim ekki eða tortími. Og eftir
'dauðann munu foreldrar verða að gera rækileg reikningsskil
fyrir þeim á efsta degi.“
Á þessa leið talaði Lúther fyrir nálega hálfri fimmtu öid
um ábyrgð foreldra á börnum sínum. Það er skammt hugsað
að álíta að vor eigin öld sé hin fyrsta, sem gefur börnum
gaum, þótt aðstaða til að búa vel að þeim sé nú miklu auð-
veldari en hún áður var. Það er álit margra fróðra manna að
siðbótarleiðtogarnir hafi lagt grundvöllinn að síðari alda upp-
fræðslu almennings á Vesturlöndum, og vakið ráðamenn þjóð-
anna til að gefa skólamálum gaum í miklu víðtækara mæli
en áður tíðkaðist. Ungir fræðimenn skrifa nú vísindarit um
þessi efni og finna heimildarannsóknum mörg sígild sann-
indi um uppeldið, er fram hafa verið sett fyrir mörgum öld-
um.
Vor á meðal er að vísu alloft talað og stundum ritað um
ábyrgð foreldra á uppeldi barna sinna. í raunveruleikanum
er þeim aðilum stöðugt að fjölga, sem skipta sér af uppeldi
barnanna, sumir til góðs, aðrir til ills. Skólar vorir eru ríkis-
skólar í enn ríkara mæli en með flestum þjóðum. Vér búum
við ríkisútvarp og bráðum einnig ríkissjónvarp, hlýðum flesta
daga á ríkisrekna auglýsingastarfsemi, og látum styrkja íþrótt-
ir og barnagæzlu af opinberu fé. Þá hafa blöð flokkanna og
fyrirtæki skemmtanaiðnaðarins mikil uppeldisáhrif á börnin.
Svigrúm foreldranna er stöðugt að þrengjast, svo að afskipti
:teðja að úr öllum áttum, einkum í þéttbýli, strax og börnin taka
að vaxa upp úr frumbernsku. Það er því á vorum tímum
mikil freisting fyrir foreldra að láta sálarlegt uppeldi barn-
anna eiga sig, en sjá um líkamlega velferð þeirra eftir beztu
getu.
Margt af þessu er almennt mannfélagsástand í nútímanum
og snertir mörg mannfélög önnur en vort. Það, sem er einna
furðulegast, er, hve létt menn taka því, þótt það sé rifið
niður, sem þeir hafa byggt upp, og hve seinir menn eru að
bregðast við því, sem þeir vita þó þrátt fyrir ýmsar takmark-
anir, að er mjög óæskilegt fyrir sálir barnanna.
Við fyrstu sýn virðist svo sem börn i voru þjóðfélagi (og
unglingar) hafi allsnægta nóg, og þar með þurfi engar áhyggj-
ur að hafa af þeirra líkamlegu velferð. Nánari athugun sýnir
hins vegar að kjör þeirra eru mjög ólík, þótt þau líði ekki skort.
Sum börn læra ekki að vinna neitt til þarfa, önnur hafa of
mikið að gera, svo að þeim er ofboðið við vinnu. Börnin búa
ekki við sult, en víða við mjög óheppilegar lífsvenjur. í stað
þess tómleika og daufleika, sem áður var víða fyrir hendi,
er komin ótrúlega mikil ítroðsla alls konar orða og hljóða,
sem trufla sálarlíf þeirra. Þótt ráðstefnur vísindamanna vari
við of miklum hávaða og telji geðheilsuspillandi, eru margir
foreldrar, sem iáta sig þetta engu skipta, né heldur svefnþörf
og leikþörf barnanna. Orð Lúthers eiga enn erindi til voi
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29. tbl. 1965