Lesbók Morgunblaðsins - 14.04.1984, Blaðsíða 8

Smásaga
eftir
INDRIÐA G.
ÞORSTEINSSON
Drengurinn stóð á melnum þar sem
vegurinn liggur yfir Frostastaða-
lækinn og hafði verið sendur eftir
hestum upp í holtin fyrir ofan, sem
hölluðust nokkuð inn til landsins og
voru hulin jarðvegi að mestu og
holtagróðri og berjalyngi nema
nyrst. Þar náði jökulnúið blágrýtið
upp úr jarðveginum. Drengurinn stansaði á melnum og
horfði eftir mannaferðum. Hann sá engan, en norður á
hæðunum sem skyggðu á veginn rótuðust upp tveir
aflangir rykmekkir sem þynntust óðfluga eftir því sem
þeir stigu hærra í kyrru en sólarlausu ágústveðrinu. í
sama vetfangi og hann var að virða þetta fyrir sér æddi
svartur bíll upp á meldyngjurnar og þeyttist niður
brekku eins og hann væri á æðislegum flótta undan
rykinu. Drengurinn byrjaði ekki að heyra dyninn af
ferð hans fyrr en á beina veginum norðan við Frosta-
staðamelinn. Hann horfði á rykið frá honum leggjast
eins og gagnsæja blæju yfir engin.
Maðurinn í bílnum sá drenginn tilsýndar þar sem
hann bar við Ioft og hann hægði ósjálfrátt ferðina eins
og hann væri að mæta sauðkindum. Þó steig hann ekki
á hemlana fyrr en hann þeyttist inn í sveiginn í brekk-
unni upp á melinn. Skyndilega birtist drengurinn aftur.
Hann stóð ofan við veginn og fylgdist með honum,
berhöfðaður og hélt á teymingi í vinstri hendi og horfði
opineygur á hann fara hjá. Það dró mikið úr rykinu
þegar bíllinn hægði ferðina og maðurinn vonaði það
yrði drengnum ekki til óþæginda. Hann var að líkindum
orðinn tólf ára og maðurinn undraðist að sjá ekki kunn-
uglegt svipmót á honum. Hann þekkti vaxtarlagið á
öllum í þessari litlu sveit síðustu fjörutíu árin og hon-
um fannst að svona tólf ára snáði ætti að bera svipmót
af nefi sem hann þekkti, hökulagi eða yfirbragði ennis
og augna. Það gegndi náttúrlega öðru máli væri hann
aðkominn yfir sumarið. Þetta voru svo sem engin stór-
felld fræði að þekkja fólkið. En það tengdist hvergi
þessum laglega strák með brúnu húðina, sem minnti
mjög á þann lit sem fólk í hlýjum löndum ber og virðist
geta orðið arfgengur.
Nú voru heyannir að mestu að baki og kominn tími
hjá sveitamönnum að leggjast í ferðalög eða slæpast
með öðrum hætti. Þetta voru því góðir dagar fyrir gist-
ingar, enda var ekki hætta á að menn yrðu drifnir í hey,
eins og stundum bar við um gesti, sem komu fyrr á
sumrinu. Maðurinn ók yfir Frostastaðalækinn, sem
kominn var undir brú, og áfram inn sveitina og rykið
féll hægt og dreift til jarðar í logninu og skildi stráin
eftir loðin og grá og sveim í lautum. f speglinum yfir
framrúðunni sá hann drenginn standa kyrran á meln-
um og horfa á eftir bílnum með sólskin í húðinni og
hrokkið, tinnusvart hárið í úfinni beðju ofan á kollinum
yfir svörtum augum og breiðu enni. Og maðurinn í
bílnum sá einnig gufuna stíga upp af Frostastaðalækn-
um bæði ofan og neðan við brúna og mundi þann tíma,
þegar hann hafði átt erindi yfir þennan læk óbrúaðan í
snattferðum á hestum og fannst að hestarnir gætu
brennt sig á heitu vatninu. En lækurinn hafði verið
grunnur og hafði runnið nokkuð breitt í gegnum mel-
inn, og að auki var vatnið ekki mjög heitt, þótt stórir
gufustrókar stæðu upp af því á kyrrum og svölum
sumarkvöldum, þegar Frostastaðabóndinn var kominn
á Hamra-Rauð í einsemd sinni og tók skeiðsprettinn
suður móana með sitt langa klof, svo minnstu munaði
að hann snerti jörð þegar klárinn lagðist á skeiðið.
Frostastaðabóndinn hafði stundum brugðið sér af bæ
eftir dagsverkin og gerði það kannski enn. Og hann
hafði þurft að flýta sér til að ná til kunningjanna fyrir
háttinn. Hann lagðist gjarnan út af í rúmbálka, bældi
sængurnar undir heimaofnum teppum og greiddi hár
sitt í sífellu með annarri hendi á meðan hann var að
bölva Jónasi frá Hriflu.
Nokkru fyrir sunnan Frostastaðamelinn hvarf snotur
spegilmyndin með gufunni og drengnum, og Frosta-
staðabóndinn hvarf einnig úr huganum, þótt af honum
væru fleiri sögur frá þeim tíma þegar maðurinn í bíln-
um átti heima handan ár. Hann sveigði bílinn út af
veginum og niður í troðninga, uns hann kom á annan
mel, sem náði alveg niður að ánni. Hann var að velta
fyrir sér hvort mikið væri í henni, sem gat varla verið
af því síðsumarvatnið var sjaldan til vandræða. En
stundum var ekki fært yfir ána á öðrum tímum. Það
hafði hins vegar aldrei gerst í ágúst svo langt hann
mundi. Hann fór niður brekkuna í fyrsta gír og lét
bílinn síga hægt úr vaðrofinu út í vatnið. Leiðin lá í
stórum boga yfir á vaðinu, og þegar hann var kominn út
í miðja ána byrjaði hann að sveigja upp á móti straumi
til að ná vaðrofinu hinum megin. Það svarraði í mölinni
undir hjólum bílsins og sullaði um brettin, og einu
áhyggjur mannsins voru út af því hvort vatn kæmist í
kveikjuna þegar hann fór að amla bílnum móti straumi.
Innan stundar var hann sloppinn upp á bakkann og
kveið engu meir. Vaðið var heldur djúpt fyrir bíl þrátt
fyrir ágústvatnið í ánni og raunar alltaf kvíðvænlegt að
fara yfir. Menn voru eitthvað farnir að tala um brú, en
það dróst á langinn að hún kæmi af þvi atkvæðin þeim
megin, sem hann var staddur, voru ekki teljandi mörg.
En nú var kominn barnaskóli fyrir nokkru og kannski
gerði það gæfumuninn, hvenær sem þingmenn tækju
sér tak.
í þessa á komu vorflóð og svo flóð út af klakastíflum
á veturna. Annars rann hún með mesta jafnaðargeði
norður sveitina. En vaðið gat stundum orðið erfitt fyrir
bíla, enda var þá vatnið í mitt læri eða meira. Þá var
gripið til þess ráðs að fara í klofstígvél og bera fólk yfir,
bæði börn og fullorðna. Kennslukonan var borin yfir
um helgar. Hún átti heima handan ár og fór þangað til
að halda upp á hvíldardaginn. Þetta var stálgreind kona
og skáld gott og auk þess fönguleg úr hófi. Hún orti
alltaf kvæði á stóru vetrarskemmtuninni og menn, sem
voru vanir beinaberum skáldum úr kvennastétt og slétt-
um á hvorn veginn sem horft var á þau, undruðust
alltaf þennan ýturvöxt og þann góða og gamansama
skáldskap, sem kennslukonan lét sér um munn fara.
Það var því ekki að undra þótt menn kepptust viö að
haga ferðum sínum þannig að vera staddir í klofstígvél-
um barnaskólamegin við ána í þann mund sem ljóst var
að hvíldardagurinn yrði ekki umflúinn. Þetta bar að
vísu engan teljandi árangur. Menn stigu út í vatnið hver
um annan þveran og biðu fast við bakkann á meðan
kennslukonan var að koma sér á bak, brugðu síðan
höndum aftur fyrir sig og undir þykk lærin og lögðu í
strauminn. Þegar hún fór að eldast urðu þessar ferðir
stöðugt strjálari, uns hún fékk sér klofstígvél og lærði á
ána. Síðan hafði hún vaðið sjálf, jafnvel í flóðum, en
ungu mennirnir, sem einu sinni höfðu verið að voka við
ána, voru annað tveggja fluttir í burtu eða giftir nema
Frostastaðabóndinn. Hann hafði verið ógiftur enn fyrir
einum tíu eða tólf árum, þegar maðurinn í bílnum var
síðast á ferð á heimaslóðum, og hafði verið að þeysa út
um byggðina að loknum dagsverkum til að ná tali af
mönnum fyrir háttatíma.
Hann ók eftir bakkanum og upp sneiðing sunnan í
stórri melbungu og framhjá stóru túni, þar sem áður
hafði verið melur, og heim að bænum. Það var engin
mannaferð á hlaðinu og ekkert kvikt nema gulur hund-
ur með hvítan kraga og blesu. Hundurinn tók vinalega
á móti gesti og lét vera að gelta að bílnum, en vatt sér í
þess stað aftur með honum þegar hann var stansaður og
lyfti fæti við vinstra afturhjólið, eins og til að veita því
lokaskírn eftir svamlið í ánni. Maðurinn opnaöi bíl-
hurðina og horfði aftur með bílnum á hundinn vera að
snúast við afturhjólið og heyrði kyrrðina dúa yfir sveit-
inni og daufan árniðinn eins og undirspil, og hann lét
lofta góða stund inn í bílinn ef ske kynni að eitthvað af
töðuilmi lenti þangað inn. En það var ekki orðið mikið
um töðuilminn, enda lágu túnin nauðasköllótt báðum
megin árinnar og stakir lóuhópar voru byrjaðir að safn-
ast á þau fyrir suðurferð. Auðséð varð að flestum