Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1984, Blaðsíða 10

Metropolitan-óperan í New York
er ein af þessum stóru og frægu óperum,
sem hafa stórstjörnur
á sínum snærum. Árið 1966 flutti
Matropolitan-óperan í nýtt hús í Lincoln
Center.
í bókmenntunum. Fyrsta ópera Monte-
verdis var Orfeo sem flutt var í Mantua
árið 1607. Og þetta verk verður að teljast
fyrsta meistaraverkið í sögu óperunnar.
Þar kom líka í fyrsta sinn í tónlistarsög-
unni fram heil hljómsveit sem skipuð var
36 hljóðfæraleikurum. Og Monteverdi
reyndi að láta hin sérstöku blæbrigði
hljóðfæranna lýsa tilfinningum og skap-
ferli persónanna í framrás leiksins. Söng-
urinn hefur losnað úr viðjum söngleiksins
og eru nú komin til sögunnar heil lög (arí-
ur) og lagstúfar (arioso). Auk þess bætir
Monteverdi inn í millispili fyrir hljóm-
sveit, dönsum og kórum til að auka fjöl-
breytni verksins. Og allt var þetta fellt
saman í lífræna og sannfærandi
dramatíska heild. Monteverdi samdi
næstu árin 12 óperur sem því miður hafa
allar glatast. En síðustu ár sín, þegar hann
var kominn á áttræðisaldur, samdi hann
tvær óperur sem varðveist hafa. Það eru II
Ritorno d’Ulisse in Patria 1641 og loks
mesta meistaraverk hans í þessari grein,
Krýning Poppeu eða L’Incoronazione di
Poppea frá 1642. Sú ópera fjallar um ástir
Nerós keisara og frillu hans, Poppeu, saga
um svik og lævísi, ófyrirleitni og grimmd.
En persónurnar eru yndislega lifandi og
raunverulegar. Og tónlistin er full af
krafti og snilld sem orkar á hlustendur
sem óvanir eru gamalli tónlist eins og
opinberun. Hin dramatísku meistaraverk
Monteverdis urðu ekki almenningseign
fyrr en á síðustu áratugum. Og það sætir
furðu hve þessi gamla tónlist hefur margt
að segja okkur. Frá upphafi daga óperunn-
ar og allt til Mozarts eru óperur Monte-
verdis þær sem mest skírskota til nútím-
ans.
Sigurður l‘ór Guðjónsson er rithöf-
undur íReykjavík og hefur skrifað
um tónlistarefni í Lesbók og tón-
listargagnrýni í Alþýðublaðið
Fáar óperur bjóða uppá eins magnað svið og Aida, sem gerist í Egyptalandi.
Hér er uppfærsla á Aidu úr Scala-óperunni frá 1962—63.
HÚÐUN
TANNA
BANVÆNT
HUGARFLUG
Einkennandi fyrir þann er hyggur á sjálfsmorð er, aö
honum finnst hann vera úr tengslum við aöra, oröinn
eins og ókunnugur maður f sínu umhverfi og njóti
ekki neins stuðnings til aö halda áfram að lifa
vað veldur því, að fólk fremur sjálfsmorð?
Skiptir aldur og staða í þjóðfélaginu miklu
máli í þessu sambandi? Sérfræðingar eru
nú loks farnir að greina, úr hvaða röðum
fólks þeir komi, sem líklegastir eru til að
fremja þennan afar torskilda verknað.
Sé plasthúð sett á barna-
og fullorðinstennur, er hægt
að draga úr tannskemmdum
um helming.
Það var niðurstaða sér-
staks starfshóps á vegum
Heilbrigðisstofnunar Banda-
ríkjanna, að varnarhúð ætti
að bera á tennur barna milli
2ja og 4ra ára og síðan aftur
á fullorðinstennur frá 6 ára
aldri.
Slík húð reynist vernda
tyggingarfleti tannanna.
Hún er gerð úr tilbúinni
trákvoðu og verður að mjög
hörðu lagi, sem yfirleitt ætti
að endast að minnsta kosti í
fimm ár. Þessari húðun er
ætlað að koma sem viðbót við
flúórblöndun til varnar
tannskemmdum.
Þó að flúórblöndun hafi
stuðlað að þvi að draga úr
tannskemmdum um einn
þriðja á árunum 1971—1980,
er ástandið þannig í Banda-
ríkjunum, að í 16 ára táningi
hafa að meðaltali tíu tennur
skemmzt, verið fylltar eða
dregnar úr.
Það er áberandi varðandi
sjálfsmorð, hversu rökréttur og
óhjákvæmilegur þessi örvænt-
ingarfulli verknaður er í augum
þeirra, 3em hann fremja. Ald-
ursflokkur eða aðstæður í lífinu
skipta engu máli, hvað þetta at-
riði snertir.
Sjálfsmorð á í rauninni rætur
sínar að rekja til hugmynda í
bernsku um að „hverfa" til að
losna við meiri eða minni óþæg-
indi eða til að refsa öðrum fyrir
meintar eða raunverulegar mis-
gerðir. Lítt þroskuð rökhugsun
barnsins veldur því, að það lítur
á dauðann sem tímabundið
brotthvarf frá erfiðum aðstæð-
um og telur að hægt verði að
snúa aftur. í ímyndun sinni létt-
ir dauðinn af barninu fargi
vonbrigða af völdum annarra.
Töfrar bernskunnar, eins og þeir
birtast í hugmyndunum um
dauðann, geta orðið svo samofn-
ir hugsanagangi hinnar full-
orðnu manneskju, að til þeirra
er leitað til að lina þjáningar,
sem andstæðir atburðir hafa
valdið.
10