Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1984, Blaðsíða 15

I Listasafni
ASI stendur
nú yfir sýn-
ing á frjáls-
legum olíu-
krítarmynd-
um Jóns
Engilberts,
sem málar-
inn lét eftir
sig þegar
hann féll
frá 1972 og
hafa ekki
áður verið
sýndar
opinber-
lega.
sumar þessara mynda hafi verið
frumdrög að öðru, sem unnið var
staerra, en það skiptir raunar
ekki máli; olíukrítarmyndirnar
standa fullkomlega fyrir sínu.
Flestar eru þær frásagnarlegs
eðlis og geyma ákveðin minni,
sum tengd einhverju persónu-
legu úr lífi Jóns, önnur algildari
og fjalla um þjóðsagnaefni eða
jafnvel trúarleg efni.
í þessum fyrirferðarlitlu verk-
um er Jón líkur sjálfum sér:
norrænn expressjónisti með
mikinn þrótt i línum og lit og
veitir sér slíkt frelsi í útfærsl-
unni, að það frásagnarlega verð-
ur ekki alltaf alveg ljóst. En það
myndræna stendur alltaf fyrir
sínu.
Ég hef á tilfinningunni að Jón
Engilberts hafi aldrei verið met-
inn til fulls og hann átti skilið að
njóta meiri velgengni en raun
bar vitni um. Jón var modernisti
og svo ákveðinn í að vera í fram-
varðasveitinni, að hann söðlaði
um á fullorðinsárum og fór að
mála alveg óhlutbundið eða
abstrakt. Athyglisvert er, að Jón
týndi sjálfum sér ekki þar, held-
ur hélt hann öllum sínum megin-
einkennum í litanotkun og
þróttmikilli pensilskrift. Einnig
þetta hefur ekki verið metið svo
sem vert væri og verið látið
standa í skugganum af verkum
ýmissa samtímamanna Jóns,
sem voru þó ákaflega lítið per-
sónulegir. Ég man vel vonbrigði
Jóns, þegar hann sýndi abstrakt-
ið sitt í fyrsta sinn, mig minnir í
Listamannaskálanum gamla —
og fann þá að ýmsum gömlum
aðdáendum þótti sem hann hefði
stigið skref afturábak og þá til
þess eins að dansa með hinum.
En Jón dansaði engan veginn
með hinum og hélt áfram að
vera expressjónisti, þótt formið
væri óhlutlægt. Umbúðalaus og
kröftug tjáning var honum svo
inngróin, að hann leiddi alveg
hjá sér reglustikuabstraktið,
sem stundum var nefnt svo, þ.e.
geómetríska stílinn, sem byggði
á beinum línum og hreinum flöt-
um. í þeirri myndgerð hefði Jón
Engilberts aldrei fundið sjálfan
sig og slíkur afburða teiknari
sem hann var, nýttist honum vel
hverskonar frjálslegt myndmál.
Það er einnig til marks um
hæfni Jóns Engilberts, að hon-
um tókst að mála fágætlega góð
portrett, enda þótt hann gerði
ekki mikið af slíku og hefði í
raun ekki þá þjálfun á þeim
vettvangi, sem sýnist þó vera
forsenda fyrir árangri. Nægir í
því sambandi að benda á por-
trettið af Vilhjálmi S.
Vilhjálmssyni, — öðru nafni
Hannesi á horninu, sem var vin-
ur og baráttufélagi Jóns í Al-
þýðuflokknum i gamla daga.
Enda þótt nokkrar olíumyndir
frá síðasta æviskeiði Jóns séu
enn til í eigu frú Tove, er þetta
þó að öllum líkindum í síðasta
sinn, að efnt verður til sýningar
á verkum eftir Jón, sem ekki
hafa sést áður. Þessvegna er
fengur í þeirri sýningu á olíu-
krítarmyndunum, sem stendur
nú í Listasafni ASÍ og mun
verða þar framá helgina 17.—18.
marz.
GÍSLI SIGURÐSSON.

Med olíukrít
að vopni
Jón Engilberts var mikill
átakamaður í myndlist og
lét eftir sig feikilega um-
fangsmikið ævistarf, þeg-
ar hann lézt í febrúarmánuði
1972. Meðal þess, sem hann var
þá búinn að ganga frá og hefur
trúlega ætlað að sýna, var stór
röð olíukrítarmynda, sem að
mestu hafa legið í þagnargildi
hjá frú Tove, ekkju málarans,
utan þær fáu sem Lesbókin fékk
lánaðar og birti í fyrra með
nokkrum ljóðum.
í þessum olíukrítarteikning-
um sem spanna árin frá 1954—
1966, koma fram megineinkenni
Jóns Engilberts sem málara. Það
er sama þótt stærðin sé aðeins á
við bókarkápu eða póstkort:
Alltaf tekst Jóni að koma svo
áleiðis sinni persónulegu rithönd
í teikningunni, að ekki fer milli
mála hver höfundurinn er. Sami
þróttur einkennir þessar myndir
og stórverk Jóns, sem til dæmis
prýða Landsbankann og Hótel
Holt. Það má gera því skóna, að
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 10. MARZ 1984 15