Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1997, Blaðsíða 6

MEÐ heildarútgáfu á
íslendinga sögum og
þáttum á ensku í
höndunum getur
maður ekki annað en
leitt hugann að þeirri
fírru að hún skuli
jafnframt vera sú
fyrsta sinnar tegundar. íslendingar eiga sögur
sem teljast eitt merkilegasta framlag til evróp-
skra miðaldabókmennta en þeim hefur ekki
dottið í hug að koma þeim á framfæri við
aðrar þjóðir - nema í óreglulegum smá-
skömmtum - fyrr en nú að nokkrir ofurhugar
ráðast í verkið. Sjálfsagt eru einhveijar eðli-
legar skýringar á þessu. Kannski hafa breytt
viðhorf til sagnanna skipt einhveiju. Fræðin
eru til dæmis bara ný farin að líta á Islend-
inga sögurnar sem eitthvað annað og meira
en texta- eða handritafræðileg vandamál. Nú
skoða bókmenntafræðingar þær með sömu
gleraugum og hveijar aðrar fagrar bókmennt-
ir. Og fræðimenn af öðrum sviðum, svo sem
mannfræði og félagsfræði, skoða þær út frá
nýjum sjónarhornum. Það er heldur ekki helgi-
brot lengur að prenta sögurnar í almennum
útgáfum með nútímastafsetningu, frekar sjálf-
sögð kurteisi við þá sem vilja lesa þær sem
bókmenntaverk eða heimildir um horfínn heim.
Fijálsiegra viðhorf til sagnaarfsins er því
kannski ein af ástæðunum fyrir því að nú
hafa menn loksins treyst sér til að gefa hann
út í enskri heildarútgáfu.
Áhugi útlendra á sögunum hefur auðvitað
líka haft sitt að segja. Jóhann Sigurðsson,
útgefandi þýðinganna, segir að áður en ráðist
var í verkefnið hafi verið kannaður áhugi bre-
skra og bandarískra bókasafna á því að kaupa
heildarútgáfu á íslendinga sögunum í enskri
þýðingu. Voru viðbrögðin mjög jákvæð og á
grunni þess stofnaði Jóhann Bókaútgáfuna
Leif Eiríksson sem gefur verkið út árið 1992
ásamt Sigurði Viðari Sigmundssyni sem lést
í fyrra. Viðar Hreinsson bókmenntafræðingur
var ráðinn ritstjóri þýðinganna árið 1994 en
þá þegar höfðu nokkrir þýðendur hafið vinnu
sína. Með Viðari starfaði fjögurra manna rit-
nefnd sem skipuð var þeim dr. Robert Cook,
dr. Terry Gunnell, dr. Keneva Kunz og Bern-
ard Scudder þýðanda. Þýðendur voru alls þijá-
tíu frá sjö löndum í þremur heimsálfum. Allir
hafa þýðendurnir ensku að móðurmáli og
starfa við háskóla í Kanada, Bandaríkjunum,
Bretlandi, Þýskalandi, Ástralíu og á íslandi.
Útgáfunni er fylgt úr hlaði með formálsorð-
um þeirra Ólafs Ragnars Grímsssonar forseta
íslands, Bjöms Bjarnasonar menntamálaráð-
herra og dr. Jónasar Kristjánssonar fyrrver-
andi forstöðumanns Stofnunar Árna Magnús-
Morgunblaðió/Kristinn
JÓHANN Sigurðsson útgefandi og Viðar Hreinsson ritstjóri segja að með nýrri enskri heildarútgáfu á íslendinga sögum og þáttum
skapist ný sóknarfæri til að kynna þennan sagnasjóð á erlendri grund.
LAGT í VÍKING MEÐ
SAGNAARFINN
Heildarútgáfa á íslendinga sögum og þáttum í enskri
þýóingu kemur út í dag hjá útgáfufélaginu Leifi Ei-
ríkssyni. Þýóingin á sögunum hefur gengió ótrúlega
hratt og vel en skipulegt starf hófst árið 1993 og
skömmu síóar var Viðar Hreinsson ráðinn ritstjóri
verksins. ÞROSTUR HELGASON ræddi við hann og
útgefandann, Jóhann Sigurósson, um verkefnió og
nýja landvinninga sagnaarfsins en fyrst í staó verð-
ur lögó áhersla á aó selja þýóingarnar í bandarísk,
kanadísk og bresk bókasöfn og menntastofnanir.
sonar. Þá gerir ritstjórn stuttlega grein fyrir
útgáfunni en síðan fylgir ítarlegur inngangur
eftir bandaríska fræðimanninn dr. Robert
Kellogg, þar sem lokið er upp veröld sagn-
anna í ljósu máli, fjallað um samfélag þeirra
og sögusvið, frásagnareinkenni og stíl, persón-
ur og viðburði. Loks fylgja við lok fímmta
bindis útgáfunnar skrár og skýringar, landa-
kort og myndir, sem greiða eiga leið erlendra
lesenda að þessum einstæða sagnaheimi.
Nákvaemar en lika lifandi
Viðar Hreinsson segir að ekki hafí verið
erfítt að fínna þýðendur. Verkefnið var kynnt
á fornsagnaþingi á Akureyri sumarið 1994.
Þar sýndi töluverður hópur fræðimanna áhuga
á að taka þátt í verkefninu, en nokkrir þýðend-
ur voru þá þegar byijaðir. Viðar segir að nokk-
ur hundruð manna leggi stund á íslensk fræði
út um allan heim og auðvelt sé að fínna hæfa
einstaklinga í þeim hópi. Útgefendur hafí líka
notið liðsinnis Háskóla íslands og Stofnunar
Sigurðar Nordals við val á mönnum til verks-
ins.
Ekki eru allir þýðendurnir fræðimenn á
sviði fornbókmennta, tveir þeirra eru atvinnu-
þýðendur. En væri hægt að flokka þýðingarn-
ar undir það að vera fræðilegar?
„Það er hægt að gera greinarmun á smá-
smugulegum fræðilegum þýðingum og mjög
fijálsum, en þetta eru jafnframt tveir pólar
í þýðingafræðum almennt," segir Viðar. „Við
lögðum áherslu á það við okkar þýðendur að
sögurnar yrðu þýddar á Iifandi nútímamál.
Og þótt þýðendurnir væru fræðimenn mættu
þeir láta nægja að hafa fræðimannskápuna
á annarri öxlinni. Þýðingarnar eiga að vera
trúverðugar og nákvæmar en líka lifandi.
Til að koma góðum bókmenntum til skila
þýðir auðvitað ekki að vera í einstrengingsleg-
um fræðimannastellingum og ég held reyndar
að flestir fræðimannanna hafi tekið þessu
verkefni fagnandi, þeir hafa getað slett svolít-
ið úr klaufunum við þetta. Við höfðum það
Morgunblaðið/Jim Smart
ÞÝÐINGARNAR eru gefnar út á glæsilegan
hátt í fallegu bandi og í öskju. Bækurnar
munu kosta tæpa 500 dollara eöa um
35.000 íslenskar krónur.
líka alltaf í huga að þær línur sem við lögðum
í upphafi myndu ekki virka sem spennitreyja
á þýðendurna."
Viðar segir að reynt hafi verið að ná fram
samræmdum heildarsvip á texta þýðendanna
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 9. ÁGÚST 1997