Alþýðublaðið - 03.02.1988, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 3. febrúar 1988
b
ERLENDAR BÆKUR
UMRÆÐA
Árni Gunnarsson
alþingismaður
skrifar
VELFERÐIN KOSTAR PENINGA
„I okkar daglega lifi, finnst okkur margvísleg þjónusta bæði sjálfsögð og eðlileg. Sama gildir um það öryggi sem almannatryggingar, heil-
brigðiskerfi og ókeypis skólaganga veitir okkur. En svona var það ekki fyrir nokkrum áratugum,“ skrifar Árni Gunnarsson m. a. i umræðugrein
sinni um velferð og skattkerfi.
Skólakerfið
Lítum aðeins á skólakerfið, og tök-
um kostnað við menntaskóla sem
dæmi. Á þessu ári fara
rúmlega 82 milljónir króna til
Menntaskólans í Reykjavík,
liðlega 72 milljónir króna til
Menntaskólans á Akureyri
rösklega 30 milljónir króna til
Menntaskólans á Laugarvatni,
tæplega 114 milljónir króna til
Menntaskólans við Hamrahlíð
yfir 67 milljónir króna til Mennta-
skólans á Egilsstöðurrt og svo
niætti lengi telja.
Til Kennaraháskóla íslands fara
rúmlega 156 milljónir króna,
til íþróttakennaraskóla íslands 31
milljón,
til fjölbrautaskólanna í Reykjavik
225 milljónir
til Verkmenntaskólans á Akureyri
106 milljónir
til Námsgagnastofnunar 147 millj-
ónir,
til Tækniskóla íslands rösklega 98
milljónir,
til Iðnskólans í Reykjavík 184 millj-
ónir
til Fiskvinnsluskólans Iiðlega48
milljónir
til tónlistarfræðslu 174 milljónir,
til Verslunarskóla íslands 113 millj-
ónir,
til grunnskóla á Reykjanesi 657
milljónir
til skóla fyrir þroskaheft börn 231
milljón,
og í Lánasjóð Islenskra náms-
manna var 1.478 milljónir króna.
Þetta eru aðeins nokkur dæmi, og
til viðbótar mætti nefna Háskóla ís-
lands, en þangað fara 918 milljónir, í
Þjóðleikhúsið 148 milljónirog til lista
137 milljónir króna.
Fjármunirnir, sem til þessaraverk-
efna fara, vaxa ekki á trjánum. Allt er
þetta greitt með okkar sköttum.
Félagsmálin
Við skulum taka nokkur dæmi um
framlög til félagsmála.
í byggingarsjóð rikisins fara 1.150
milljónir króna, beint úr ríkissjóði.
í Byggingarsjóð verkamanna fara
600 milljónir króna.
Til málefna fatlaðra 747 milljónir.
í Framkvæmdasjóð fatlaðra 180
• milljónir.
Til Vinnueftirlits ríkisins 73 milljón-
ir.
Til ríkisábyrgðar á launum vegna
gjaldþrota 23 milljónir.
Þetta eru fá dæmi, en háar tölur. Og
allt er þetta greitt úr sameiginlegum
sjóði, sem skattar okkar fara i.
Heilbrigðis- og tryggingamál
Heildarkostnaðurinn við þennan lið
er 25,2 milljarðar króna, eða 25.268
milljónir, og það eru býsna margar
milljónir.
Af þessari fjárhæð fara
14.523 milljónir króna til Trygginga-
stofnunar rikisins,
500 milljónir í Atvinnuleysistrygg-
ingasjóð,
83 milljónir i Eftirlaunasjóó aldr-
aðra,
40 milljónir í Heyrnar- og talmeina-
stöð Islands, og
41 milljón í Hollustuvernd rikisins.
Þegar kemur að sjúkrahúsum, sjást
háar tölur i fjárlögum.
Nokkur dæmi:
Fjórðungssjúkrahúsiö á ísafirði 100
milljónir.
Sjúkrahúsið á Akranesi 271 milljón.
Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri
740 milljónir.
Sjúkrahúsið í Vestmannaeyjum 120
milljónir.
Ríkisspítalarnir röskiega 4 milljarð-
ar króna.
Borgarspítalinn i Reykjavík liðlega
1.717 milljónir króna.
St. Jósefsspitali, Landakoti 811
milljónir.
Af öðrum verkefnum má nefna:
Framkvæmdasjóður aldraðra 160
milljónir króna.
Heilsugæslustöðvar 361 milljón.
Hér eru aðeins nefnd helstu verk-
efnin, og þótt tölurnar séu háar, finnst
fæstum nóg aö gert. Meiri fjármuni
þurfi i heilbrigðiskerfið og til al-
mannatrygginga. En þeir, sem vilja
meiri peninga í þessi velferðarmál,
verða þá að koma með tillögur um
það hvar eigi að taka þá. — Ætli ýms-
um þyki skattarnir ekki nógu háir.
Þessi dæmi eru hér nefnd til að
skilgreina betur í hvað skattpening-
arnir fara. Það er hvorki mannvonska
né illur hugur, sem stjórnar skatta-
álögunum. Það er krafa okkar allra um
að fá að búa viö öryggi velferðarsam-
félagsins. Er einhver sem í alvöru vill
breyta því?
Það kostar gífurlega fjármuni að
tryggja þjóðinni gott heilbrigðiskerfi,
almannatryggingar og góða menntun.
Fyrir þetta verður þjóðin að greiða
með sköttum. Aðrar leiöir eru ekki
færar, ef við viljum á annað borð við-
halda og efla velferðarkerfið. Eða hver
vill skeröa það öryggi, sem þjóðin býr
nú við á þessum sviðum, og hverfa til
frumskógarlögmálanna um mátt hins
sterka og forréttindi hinna ríku?
Að tryggja lífskjör
VISSIR ÞÚ,
að á þessu ári fara rösklega 10,4 millj-
arðar króna til menntamála.
að á þessu ári fara tæplega 3 milljarö-
ar króna til hvers konar félagsmála.
að á þessu ári fara liðlega 25,2 millj-
arðar króna til heilbrigðis- og trygg-
ingamála.
í okkar daglega lífi finnst okkur
margvísleg þjónusta bæði sjálfsögð
og eðlileg. Sama gildir um það öryggi,
sem almannatryggingar, heilbrigðis-
kerfi og ókeypis skólaganga veitir okk-
ur. En svona var þetta ekki fyrir nokkr-
um áratugum, þegar einstaklingarnir
byggðu eingöngu á samhjálp hvor
annars, fátækt lagði heimili í rúst og
veikindi fyrirvinnu jafngiltu gjaldþroti. •
Á íslandi eru lífskjör nú betri en víð-
ast hvar annarsstaöar. En þessi lífs-
kjör verða ekki tryggð, nema með því
að veita miklum fjármunum til sam-
neyslunnar og reyna að tryggja jöfnun
lífskjara.
VÍKINGAR Á SKOSKII EYJUNUM
The Northern and Western Isles in the Viking World,
edited by Alexander Fenton and Hermann Pálsson, 300
pp, John Donald, £20.
Á ráðstefnu á 200 ára af-
mæli skoska fornminjasafns-
ins 1981 fluttu margirfræði-
menn erindi um víkingatim-
ann á Skotlandi: fornleifar,
þjóðfræði, örnefni, sögu, ,
bókmenntirog þjóðsögur. I
bók þessa hafa 19 þeirra (eða
ritgerðir upp úr erindum
samdar) verið upp teknar, en
henni ritstýrðu Alexander
Fenton og Hermann Pálsson.
Þótt titill bókarinnar vlsi jafnt
til Norðureyja (Orkneyja,
Hjaltlands og í þessu sam-
hengi, Færeyja) og Vestur-
eyja (Suðureyja og annarra
eyja við vesturströnd Skot-
lands) fjalla aðeins tvær rit-
gerðanna um hinar síðar-
nefndu. í annarri þeirra ræðir
Hugh Cheape sögulega
geymd á miðöldum með til-
vísun til Magnúsar berfætts,
en í hinni rekur Donald Mac-
Donald umsagnir um víkinga
í gaellskum þjóðkvæðum.
Að mörgu er vikið í ritgerð-
unum um Norðureyjarnar.
Barbara Crawford lýsir eign-
arhaldi á jörðum á miðöldum
í Papa Stour á Hjaltlandi.
Bjarne Stocklund ræðir húsa-
gerð Norðmanna (og fer all-
mjög út fyrir svið bókarinnar),
að nokkru með tilliti til
„evrópskra" áhrifa á álfuna
norðanverða. Víkur hann að
því, að í trjávana Færeyjum
og Grænlandi hafi ýmislegt í
húsum haldist sem ( skóg-
lendi Noregs, svo sem lang-
eldar. Lengi býr að fornri
gerö. Alexander Fenton tekur
tyrir aðföng nauðsynja og
fíokkar þær eftir uppruna.
Tvær ritgerðir eru um kveð-
skap á Orkneyjum á miðöld-
um og ein um uppgröft forn-
leifa þar. Þá er rætt um fram-
lag Hugh Marwick og Jacob
Jacobsen til rannsókna á
örnefnum og mállýskum;
bátasmíðar Norðmanna og
fiskveiðar; rúnirog loks fær-
eyskar þjóðsögur.
H.J.