Tíminn - 18.11.1967, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGCR. 18. nóvember 1967
5
Hvers vegna gengur ídlk
Hvað veldur því, að fólk,
sem að ölln jöfnu er heiilbrigt
bæði andiega og líkamlega,
tekur up-p á því að ganga í
svefrri, ag atlhafna sig á hinn
firrðuiegasta hlátt? Hvernig tök
ttm á að taka fólk, sem hald.
íð er þessari áráttu? í eft'r-
farandi grein segir lítils hatt-
ar £rá þessu fyrirbrigði, og
hivernig bezt er að bregðast
við gegn þvi.
Klukkan var þrjú að nót:J.
Unga konan hrökk up*> af
djúipum svefni, deplaði augun
um nokkrum sinnum og hálf-
hrópaði upp yfir sig af und-
run og skelfingu. Hún sat við
stýrið á bifreið eiginmanns
síns í náttkjói einuna klæða.
og ók með 100 kílómetra hraða
á klukkustund. Hún sá, að hún
var þegar 40 km. frá heimili
sírou-
En það sem henni þótti
undarlegast við þetta, var að
hún hafði aldrei getað ekið
þessum bíl. Sjálf átti hún
annan bil, sem var af nýrri
gerð og var sjálfskiptur, en
þessi var níu ára gamaii og
með girskiiptingu. Samt sem
áður hafði hún ekið drjúgan
spöl í híj þessium, vikið hon-
um fyrir öðrum farartækjum
og skipt um gíra á þann hátt
sem maður hennar hafði æ of-
an í æ reynt að kenna henni,
en árangnnsia ust
Háio hafði farið fram úr
aáaná stea í svefni háifri
Mnfekostnnd áður og gengið
út í bálskúr á náttkjólnum.
Hún hafði setzt inn í toíl manns
stes, enda þótt allt hef'ði ver-
15 í stafeasta lagi með hennar
etefcahö, og 40 km. vega-
fengd haRS hén ekið honum
Ííaresfni.
Uim leið og henni var þetta
l$5ist, hemlaði hún skelfingu
lósfin, og S'töðvaði fyrsta bíi-
iim, sem bar að. Henni var
ekíð til næstu simstöðvar, og
þar hringdi hún tii manns
stes, sem svaf svefni hinna
réttíátu. Hún skýrði honum
grátandi frá því, sem bomið
hafði fyrir, og hann kom
skötnmu síiðar og sótti hana
á hinum bflmum. Enn þann
dag í dag getur hún ekki ekið
gírskiptum bíl og henni er
það hulin ráðgáta, hveroig
henni tókst að komast hjá
árekstri á þessum fjölfarna
vegi.
Fyrir nokkrum árum var
skýrt frá því á forsíðum banda
rískra blaða, að steinsofandi
kona hefði klifrað upp í atta
metra hátt tré í garði sínum.
Þetta gerðist í Oklahoma. Sú.
sem ; hlut átti, hét Lone
Wier. Einn nábúanna varð
vitni að athæfi hennar og þeg
ar hann gerði sér grein fyrir
hvers kyris var, vakti hann
eiginmann hennar í skyndi.
Hann hafði engar vöflur á,
heldur klifraði upp í tréð, batt
reipi um mitti konu sinnar og
klappaði því næst blíðlega á
öxl hennar til að vekja hana.
Slökkviliði borgarinnar hafði
verið kvatt á vettvang og hafði
björgunarnet verið strengt
undir tréð. Konan var látin
stökkva niður, og þvi næst var
hún borin inn í rúm. Hún
gerði sér enga grein fyrir því,
hvernig þetta hefði viljað til,
og undrast það enn í dag.
Atferli svefngengla hefur
jafnan verið undrunarefni
læknum, vísindamönnum og
lögreglufólki. Skakespeare v.ir
fyrsti leikritahöfundurinn, sem
upipgötvaði, að ýmislegt mœtti
úr þessu annarlega ástandi
gera, og frá því að svefn-
gengillinn, lafði Maebeth, toirt
ist fyrst á leiksviði, hafa marg
ir farið að dæmi Sbakespears
og notað svipuð viðfangsefni
í leikrit. Fjölmangt hefur ver
ið skrifað og skráð um svefn-
gengla og furðulegustu sögur
hafa spunnizt upp um þá, en
margt er þó hæft í þeim. Til
er saga um húsmóður eina í
Vínarborg, sem sá um inn-
kaup tfl heimilisins, meðan
hún svaf á daginn. Þá var
ekki svo lítið skrifað um
drenghnokka frá Liverpool,
sem datt í svefni niður af
þriðju hæð, og var komin
tæplega tveggja kílómetra
vegalengd frá heimili sínu,
þegar í hann náðist. Hann
hafði ekkert sakað, þrátt fyrir
þetta mikla faL, utan smá-
meiðsla á handlegg.
En það er vafamál, hvort
állir þeir, sem sagðir eru
svefngengiar, séu það í raun
réttri. Um ýmislegt fleira get-
ur verið að ræða, til að mynda
geðklofa, mióðursýki og sýnd-
armennsku. Sálfræðingar segja
að mjög óglögg skil séu milli
fyrrgreindra kvilla og svefn-
gengilsháttar.
Þrátt fyrir allar þær sögur,
sem breiðzt hafa út um svefn-
gengla, er það staðreynd, að
aðeins mj ög fáir þeirra, kann-
ski 1% ná, að komast út úr
ílbúð sinni, án þess að þeir
vakni eða séu vaktir. Því het-
ur verið haldið fram, að svefn
genglum vaxi mjög ásmegin
og líkamskraftur þeirra verði
tröllaukinn. Nafntogaður
bandarískur sálfræðingur, dr.
Ernst Jolovicz, en hann hefur
fengizt mjög mikið við rann-
sokni, á svefngenglum, telur
þetta hina mestu tirru. y>
staðhæfir, að líkamskraftu
svefngengla Far- aldrei rri!-r,
yíir það, sem þeim er eðlilegt.
Á hinn bógtnn hefui- pað
sýnt sig, að vöðvaafl svefn-
gengla er oft gífurlega mikið.
Þetta verður þó ekki, ef um
miklar sálartruflanir er að
ræða, en einbeitingarhæfnin
hefur hér mest að segja, og
hún er tíðum meiri hjá svefn-
genglum en venjulegu fólki.
Það er einmitt þetta. sem hef-
ur komið á kreik þessum
tröllasögum um svefngengla.
Hugmyndir okkar flestra um
svefngengla, sem eru mótaðar
af kvikmyndum, bókum og
skopteiknurum, eru rangar.
Þar er þeim lýst, tiplandi á
tám með lokuð augu og út-
rétta arma. Svefngenelav eru
hins vegar fljótt á litið alveg
eins og venjulest fólk. Þeir
hafa opin augu, hendurnar
niður með hliðum, og þeir
ganga hiklaust og hratt. En
ef ljósbjarma er beint að þeim
bregðast þeir ekki við.
Svefngenglar geta skrifað
sendibréf, bakað kökur, þveg-
ið þvott. leikjð á píanó os
gert furðuleg'ustu hluti án með
vitundar. En þeir hlýðnast yf
irleitt skipunum annarra, og
ef maður skipar svefngengli
aö fara aftur upp í rúm, lœt-
ur hann venjulega segjast. án
þess þó að hann vakni.
Rannsóknir hafa leitt i ljós,
að svefngenglar hafa yfirleitt
eðlilega eða mjög góða greind.
Á síðasta ári voru rannsakað-
ir 14 svefngenglar á sérstakri
rannsóknarstofnun í París. Það
sýndi sig, að nokkrir þeirra
voru haldnir geðklofa, en hin-
ir voru mjög t augaveiklaðir.
Það kom í ljós, að fjölskyldu-
mál þessara 14 sjúklinga voru
mjög áþekk. Feður þeirra
flestra höfðu verið drykkju-
sjúklingar og ákaflega óþjál-
ir, en mæðurnar höfðu hins
vegar verið stoð barnanna og
stytta. Æska fólks þessa hafði
mótast af spennu, óöryggi,
árekstrum og óhamingju, af-
leiðingarnar voru taugaveikl-
un og hræðsla, sem þau voru
haldin vakin sem sofin.
Svefngenglar, sem haldntr
eru einhvers konar þráhyggju,
geta fengið útrás með sínu
næturbrölti, og með því að at-
hafna sig á einn eða annan
hátt í svefni og dreifa þann-
ig huganum.
Sérfræðingur einn hefur
sagt sögu um konu, sem hann
rannsakaði. Hún var gripin
þeirri þráhyggju að drepa
eiginmann sin-n án þess að
nokkrar haldbærar ástæður
vaeru fyrir hendi. Hún fór að
ganga í svefni og þar með
dvínaði þessi árátta hennar.
Sérfræðingurinn leiddi hjón-
unum fyrir sjónir, að áfram-
haldandi sambúð þeirra gæti
endað með skelfingu, og þau
slitu samvistum. Jafnskjótt
og gengið hafði veri'ð frá
skilnaðarmálunum, hætti kon-
an að ganga í svefni.
Ymsar sálrænar orsakir
liggja fyrir því, að fólk geng-
ur í svefni. Ótti við dauðann
er nokkuð algeng ástæða. Kona
nokkur frá Winnipeg var haid
in ofsahræðslu um, að hún
væri með ólæknandi krabba-
mein. Hún var tekin til rann-
sóknar, og þar til úrskurður-
inn lá fyrir. gekk hún í svefni,
fór út úr húsi og tók sér
ýmislegt fyrir hendur. Þegar
í ljós kom, að ótti hennar átti
ekki við nein rök að styðj-
a.st, lét hún af svefngöngum.
Flestir svefngenglar eru
börn og unglingar. Á uppvaxt-
arárunum er mannssálin næm
ust fyrir hvers kyns áhrifum,
andstæð öfl togast á, og erfið-
leikar orsaka oft og tíðum
Framtoald á bls. 12.
Á VÍÐAVANGI
Fréttamat Mbl.
Morgunblaðið reynir í gær
að verja þær furðulegu frétta
felur sínar, er það holaði nið-
ur á baksíðu frásögn af álykt-
un ráðstefnu ASf uni að alls-
iierjarverkfall hæfist í landinu
1. des. n. k. sliti ríkisstjórnin
kauplagsvísitölu úr sambandi
eins og ráðgert er í því frum
varpi, sem nú er verið að af-
greiða á Alþingi. Mbl. segir sér
þetta til afsökunar í Stakstein
um:
„Um mat á þessari frétt er
þess líka að gæta, að það eru
hreint engin stórtíðindi, að
ráðstefnan orðaði þann mögu
leika að t'l verkfalla dragi! Það
hefur ekki farið leynt undan-
farnar vikur og mánuði, að þeir.
sem réðu þessari ráðstefnu,
hefðu slíkt á prjónunum. Þessi
fregn getur því ekki talizt til
stórfregna, sem útheimti
stxrsta letur, fyrr en þá, ef að
því kemur að alvara verði úr
því gerð að efna til verkfalla.
Annars skilja Morgunblaðs-
menn þá aðstöðu, sem blaða-
menn Þjóðviljans og Tímans
eru í. Blöð þeirra eru gefin út
af pólitískum flokkum, og hafa
þannig þann eina tilgang, að
þjóna duttlungum flokksleið-
toganna."
Þannig er þá fréttamat
„Bezta fréttablaðs landsins“.
Því er haldið fram að hér hafi
engin stórtíðindi gerzt af því
að Morgunblaðið segir að ekk-
ert sé á seyði fyrr en það dyn
ur yfir með öllum sínum
þunga. Er jafnframt látið að
því liggja, að hér kunni að
vera um fyrirslátt einn að ræða
af hálfu formannaráðstefnu
ASÍ og hreint ekki víst að Al-
þýðusamtökin ætli að standa
við þessar yfirlýsingar srnar.
Þannig verður boðun allshcrjar
verkf.'Hs í landinu aðeins lítil
frétt á baksíðu.
f forystugrein afsakar Morg
unblaðið sig svo ennfremur
með því að það birti yfirleitt
ekki innlendar fréttir á for
síðu sinni meira segja ekki
meiriháttar fréttir. Þar þurfa
sérstök stórtíðindi til. (Sam
anber: „Mín upphefð kemur að
utan). Rétt er þó að benda á,
að þennan sama dag þegar öll
blöð settu í sínu stærsta letri
boðun allsherjarverkfalls á
forsíðu sína, birti Mbl. inn-
lenda frétt á forsíðu, fjögurra
dálka með stærsta letri.
Þar er sagt frá því að aust-
þýzkur maður hafi lilaupizt úr
skipi austur á landi og beðist
hælis sem pólitískur flóttamað
ur. Það var út af fyrir sig frétt
ekki skal neita því, en þetta
gefur hugmynd um mat Morgun
blaðsins á stórtíðindum, sem
þjóðina varðar vtrulega.
Óháða blaðið
Morgunblaðið segir ennfrem
ur f Staksteinuni:
„Morgunblaðið starfar á eig
in ábyrgð, og enga aðra er
hægt að saka vegna þess scm
þar stendur! ritstjórar blaðsins
einir bera ábyrgð á skrifum
þess. Þetta geta Þjóðvilja- og
Tímamenn aldrei skilið og þess
vegna eru þeir stöðugt að eigna
ríkisstjórninni, það sem í
Morgunblaðinu stendur. En
Morgunblaðið vill enn einu
sinni benda þeim á, að ríkis
stjórnin ber ekki ábyrgð á
skrifum Morgunblaðsins, þótt
það hins vegar styðji þessa
Framhald á bls. 15
Þannig hogsa flestir sér svefngengil, meS lokuð augu og framréttar
hendur. En í raunveruleikanum gengur hann meS opin augu og aS
vissu marki i sambandi viS umhverfiS.