Morgunblaðið - 29.03.2001, Blaðsíða 44

UMRÆÐAN
44 FIMMTUDAGUR 29. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SORPA hefur staðið að
söfnun pappírsúrgangs til
endurvinnslu allt frá
fyrstu starfsdögum fyrir-
tækisins í anda þeirra
markmiða sem fyrirtækið
skyldi hafa að leiðarljósi í
starfi. Fyrstu árin var
tekið á móti flokkuðum
bylgjupappa og dagblöð-
um og tímaritum til end-
urvinnslu og kom það á
móts við það markmið fyr-
irtækisins að stuðla að
aukinni endurvinnslu úr-
gangs á hagkvæman hátt í
samstarfi við fyrirtæki og
almenning á höfuðborgar-
svæðinu. Með því að koma pappírs-
úrgangi í tiltekinn endurvinnslu-
farveg var dregið úr því sorpi sem
annars færi til urðunar og stuðlað
að endurvinnslu á nýtanlegum hrá-
efnum sem færu aftur inn í eðlilega
hringrás hráefnanna.
Með skipulögðum hætti
Það var síðan í júní 1995 að
skipulögð innsöfnun dagblaða/
tímarita hófst formlega í júní 1995
en þá voru settir grenndargámar
eða pappírsgámar fyrir dagblöð og
tímarit víðs vegar um höfuðborg-
arsvæðið. Allt frá þeim tíma hafa
íbúar svæðisins skilað pappírsúr-
gangi í grenndargáma og hafa skil
á flokkuðum dagblöðum og tímarit-
um aukist jafnt og þétt í gegnum
árin. SORPA gerði enn betur í
samstarfi við Mjólkursamsöluna og
útvíkkaði innsöfnun í gegnum
grenndarkerfið í byrjun 1997. Þá
var farið að safna fernum af öllum
gerðum til endurvinnslu og fór
söfnunin ágætlega af stað. Það
söfnuðust yfir 100 tonn af fernum
fyrsta árið. Þeir sem hafa verið
hvað virkastir í að skila fernum til
endurvinnslu eru hinn almenni
borgari, skólar og leikskólar. Hvað
varðar skil á bylgjupappa, þá er
tekið við honum flokkuðum frá fyr-
irtækjum á endurvinnslustöðvum
SORPU og í móttökustöðinni í
Gufunesi. Tekið er við bylgjupappa
frá almenningi á endurvinnslu-
stöðvum SORPU og á heimilum er
það pitsakassinn sem mest fellur til
af eða einhverjar þúsundir tonna.
Einföldum málið,
tvöföldum kerfið
Til að auðvelda íbúum svæðisins
um það hvernig skal skila fernum
og svo dagblöðum, tímaritum og
auglýsingapósti í grenndargáma
var ákveðið af hálfu
SORPU og sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæð-
inu að einfalda málið og
tvöfalda kerfið. Það felst í
því að nú á næstunni geta
íbúar svæðisins sett fern-
ur annarsvegar, ekki í
plastpokum í sérhólf eða
gáma, vel merkt fyrir
fernur og dagblöð/tímarit
og auglýsingapóst, hins-
vegar, Ekki í plastpoka, í
annað hólf, einnig vel
merkt. Það eru því tveir
gámar á staðnum eða sitt-
hvort hólfið á einum gámi,
fyrir sinn hvorn flokkinn.
Við hvetjum því alla til að taka
pokana með sér og nota þá aftur,
t.d. undir næstu fernur eða þegar
farið er að versla. Þessir blaða- og
fernugámar eru meðal annars stað-
settir við stórmarkaði og því til-
valið að taka með sér bunka um
leið og farið er í innkaupaleiðang-
ur.
Frágangur pappírs-
úrgangs í gáminn
Fernur skal skola vel áður en
þeim er skilað. Það er gott að
brjóta þær saman og setja fern-
urnar ofan í hverja aðra til þess að
nýta pláss betur, bæði heimafyrir
og í gámunum sem þær enda í.
Vert er að benda á að um er að
ræða allar fernur með eða án ál-
filmu, undan drykkjum, jógúrti,
grautum, mýkingarefni o.þ.h. Eins
Stuðlum að
betri nýtingu
pappírs
Endurvinnsla
Með því að koma
pappírsúrgangi í
endurvinnslu og með
því endurnota plast-
pokann er dregið úr
því sorpi sem annars
fer til urðunar, segja
Sif Svavarsdóttir og
Ragna Halldórsdóttir,
og stuðlað að aukinni
endurvinnslu úrgangs
á hagkvæman hátt.
Á heimilum er það
pizzakassinn sem
mest fellur til af, eða
einhver þúsundir
tonna á ári.
Í Kastljósþætti
fimmtudaginn 22. mars
sat forsætisráðherra
þjóðarinnar, Davíð
Oddsson, fyrir svörum.
Ýmislegt var reifað,
svo sem þjóð- og borg-
armálin. Einnig var
Davíð spurður út í mat-
aræði sitt, enda ekki
farið framhjá landslýð
að hann hefur lést
nokkuð upp á síðkastið.
Davíð ljóstraði upp
(hefur reyndar opin-
berað það áður) að
hann væri á svokölluð-
um fitukúr og bætti við
að þetta væri kúr sem
læknar væru ekki hrifnir af. Hann
gat þess að í morgunverð fengi hann
sér egg og beikon og það sem eftir
lifði dags legði hann álíka fæðu
(orkusamsetningarlega séð) sér til
munns, svo sem harðfisk og smjör og
rjóma. Hér er Davíð að vitna í vin-
sælan megrunarkúr sem nefnist
Atkins-kúrinn og byggist á þeirri
einföldu formúlu að borða fyrst og
fremst fitu og prótein en láta kol-
vetnaríkan mat, svo sem ávexti og
kornmeti, vera.
Þrátt fyrir viðvaranir næringar-
fræðimenntaðs fólks í gegnum tíðina
(reyndar áratugi) eru vinsældir fitu-
og próteinríkra kúra alltaf fyrir
hendi og annað slagið ná þeir mikl-
um vinsældum. Ástæða vinsældanna
er fyrst og fremst
tengd þeirri staðreynd
að þeir sem fara á slíka
kúra léttast oft mjög
mikið á skömmum
tíma. Þannig er auðvelt
að léttast um fimm til
sjö kíló á einni viku,
enda skal haft í huga að
mikið af þyngdartapinu
er í formi vökva. Auð-
vitað á sér stað fitutap
en einnig umtalsvert
vöðvatap sem leiðir
gjarnan til viðvarandi
lækkunar á líkams-
brennslu og því er
mjög algengt að þegar
fólk hættir að mis-
þyrma líkama sínum á þennan hátt
hlaði það á sig aukakílóum sem aldr-
ei fyrr. Reyndar ná sumir að halda
aukakílóunum frá til „lengri“ tíma
með því að leita í þessar hættulegu
neysluvenjur með reglubundnu
millibili. En þeim hinum sömu má
vera ljóst að eftir því sem lengur og
oftar er farið á slíkt mataræði þeim
mun meiri líkur eru á að þeir upp-
skeri hjarta- og æðasjúkdóma,
nýrna- og meltingarkvilla og þvag-
sýrugigt, svo fátt eitt sé nefnt.
Að lokum vil ég biðja fólk sem hef-
ur tileinkað sér eða er að hugsa um
að fara í öfgakennda kúra eins og
Atkins-kúrinn að velta fyrir sér eft-
irfarandi. Er virkilega auðveldara að
fitna af kolvetnaríkum mat eins og
gulrótum, kartöflum, banönum og
brauði en fituríkum mat svo sem
beikoni, spældum eggjum og rjóma?
Ef fólk svarar þessari spurningu
með „jái“ vil ég eindregið hvetja það
(reyndar einnig alla aðra!) til að
kynna sér næringarfræðina og eitt
fyrsta skrefið í þá átt getur verið að
leita inn á vefsíðu Manneldisráðs Ís-
lands (www.manneldi.is). Manneld-
isráð er opinber stofnun á vegum
heilbrigðisráðuneytisins og hefur
meðal annars sett fram markmið
(manneldismarkmið) í þeim tilgangi
að stuðla að æskilegri þróun í mat-
aræði þjóðarinnar og efla heilbrigði.
Davíð í megrun!
Ólafur G.
Sæmundsson
Holdafar
Manneldisráð er
opinber stofnun á veg-
um heilbrigðisráðuneyt-
isins, segir Ólafur G.
Sæmundsson, og hefur
sett fram manneldis-
markmið til að stuðla að
æskilegri þróun í mat-
aræði þjóðarinnar.
Höfundur er næringarfræðingur.
Á VEGUM Örveru-
fræðifélags Íslands fer
fram fyrirlestraröð um
veirur og veiru-sjúk-
dóma ætluð almenn-
ingi. Fræðsluerindi um
papillomaveirur verð-
ur haldið í Lögbergi
29. mars 2001 kl. 20.
Vörtur hafa fylgt
mannkyninu frá örófi
alda. Vörtur eru yfir-
leitt meinlaus, góð-
kynja æxli í húð, sem
flestir fá á hendur, fæt-
ur eða andlit einhvern
tíma ævinnar.
Snemma á öldinni
varð mönnum ljóst, að
vörtur væru veirusýking. Fram til
ársins 1975 var talið, að aðeins væri
til einn stofn vörtuveira manna. Nú
er ljóst að mikill fjöldi ólíkra manna-
vörtuveirustofna er til – yfir 100
stofnar, þegar síðast fréttist.
Vörtuveirur sýkja húð eða slím-
húð og er smitleiðin snertismit. Al-
gengastar eru þessar „venjulegu“
vörtur, sem krakkar fá
gjarna á hendur, andlit
og fætur.
Aðrir vörtuveiru-
stofnar sýkja kynfæri,
en þeim sýkingum hef-
ur fjölgað mjög á und-
anförnum árum. Þar er
um tvenns konar sýk-
ingar að ræða – annars
vegar vel sjáanlegar
vörtur og hins vegar
frumubreytingar t.d. í
leghálsi. Konur verða
ekki varar við þessar
síðarnefndu sýkingar,
en ummerki þeirra
greinast í stroksýnum í
leghálskrabbameins-
leit (forstigsbreytingar). Stór hluti
kvenna smitast einhvern tíma á æv-
inni af þessum veirum og langflestar
vinna bug á sýkingunni. Í stöku
tilfellum verður viðvarandi sýking,
sem getur leitt til illkynja meina
(leghálskrabbameins), en til þess
þarf líklega aukaáhættuþátt, sem
menn þekkja ekki enn með vissu.
Eftir að þessi tengsl sumra vörtu-
veirustofna við leghálskrabbamein
urðu ljós um 1980, jukust rann-
sóknir á þessum veirum til mikilla
muna.
Nú gera menn sér vonir um, að
bóluefni gegn vissum stofnum
vörtuveira geti hjálpað í baráttunni
við leghálskrabbamein og eru þegar
nokkrar tilraunir í gangi í heiminum
til að rannsaka það.
Í fyrirlestrinum verður fjallað um
papillomaveirur og sýkingar þeirra í
meginatriðum með nokkurri áherslu
á tengsl þeirra við leghálskrabba-
mein.
Papillomaveirur
(vörtuveirur)
Þorgerður
Árnadóttir
Vörtur
Nú gera menn sér vonir
um, segir Þorgerður
Árnadóttir, að bóluefni
gegn vissum stofnum
vörtuveira geti hjálpað í
baráttunni við legháls-
krabbamein.
Höfundur er forstöðunáttúrufræð-
ingur, Rannsóknastofu í veirufræði,
Landspítala – háskólasjúkrahúsi.
Parket