Morgunblaðið - 07.07.2002, Blaðsíða 11

gegnum síma. Fólk hringir í sérstakt
símanúmer fyrir hvert tungumál,
470 4708 fyrir pólsku, og 470 4709
fyrir serbnesku/króatísku, ber fram
spurninguna ýmist beint við ein-
hvern starfsmann á vegum Fjöl-
menningarsetursins á ákveðnum
tíma eða á símsvara og fær svar þá
innan örfárra daga. Fyrst og fremst
er gert ráð fyrir að veittar séu upp-
lýsingar um íslenskt samfélag og
ýmiss konar þjónustu. Við ætlum
okkur ekki að reyna að leysa úr
hjónabandsvandræðum fólks! Aftur
á móti veitum við fólki með glöðu
geði upplýsingar um til hvaða stofn-
ana eðlilegt er að leita vegna hvers
kyns erfiðleika innan fjölskyldunnar,
t.d. í hjónabandinu, varðandi barna-
uppeldið o.s.frv.“
Fjölmenningarsetrið er í sam-
starfi við Ríkisútvarpið um frétta-
miðlun af innlendum vettvangi á
nokkrum erlendum tungumálum á
textavarpi Ríkissjónvarpsins. „Í
dreifbýlinu, svo ekki sé talað um þar
sem samgöngur geta verið erfiðar, er
ekki eins sjálfsagt og í þéttbýlinu að
fólk hafi tækifæri til að koma saman
til að miðla hvert öðru upplýsingum.
Upp úr því umhverfi eru lausnir eins
og fréttamiðlun á textavarpinu
sprottnar og auðvitað viljum við að
sem flestir fái að njóta þess,“ segir
Elsa og svarar því til að því miður sé
erfitt að mæla notkun fréttaþjónust-
unnar í sjónvarpinu. „Við getum ekki
mælt notkun fréttaþjónustunnar
með sama hætti og komur inn á
heimasíðuna. Aftur á móti gefur
ákveðna vísbendingu um notkunina
að reglulega berast okkur kvartanir
um að fréttirnar séu ekki uppfærðar
nægilega oft – og þær símhringingar
koma af landinu öllu.“
Myndræn útfærsla hentug
Elsa hefur ekki látið þar við sitja
og verkefnin eru af ýmsum toga. „Ég
er búin að sækja um styrk til að hægt
sé að útbúa fræðsluefni fyrir konur á
barneignaraldri í myndrænum bún-
ingi. Fjölmenningarsetrið stendur
að því verkefni í samstarfi við heil-
brigðisstofnanirnar á Patreksfirði, í
Bolungarvík og á Ísafirði og vonandi
verður eitthvert samstarf við Heilsu-
gæsluna í Reykjavík. Ungar konur
eru einn stærsti hópur innflytjenda á
Íslandi. Engu að síður getur verið
erfitt að ná til þessa hóps og ekki
hvað síst með upplýsingar um jafn
viðkvæm málefni og kynlíf og barn-
eignir,“ segir hún og býst við að al-
farið verði reynt að komast hjá notk-
un tungumálsins. „Fyrir því eru
einkum tvær ástæður. Annars vegar
að ekki er hægt að gera ráð fyrir því
að allar konurnar séu læsar. Hins
vegar með þessu móti getur fræðslu-
efnið nýst öllum konum óháð þjóð-
erni og tungumáli.“
Elsa segist ekki hafa áhyggjur af
því að ekki verði hægt að koma upp-
lýsingunum til skila á myndrænu
formi. „Mér hefur dottið í hug að
nýta myndasöguna eða myndbands-
tæknina. Hvað verður ofan á verður
bara að koma í ljós. Í mínum augum
er fjármögnunin mun meira vanda-
mál. Við erum búin að fá styrk frá
heilbrigðisráðuneytinu til verkefnis-
ins. Sá styrkur dugar þó aðeins til að
vinna handritið. Vonandi tekst að
fjármagna afganginn svo hægt verði
að gefa a.m.k. hluta efnisins út á
næsta ári.“
Annað spennandi verkefni í mynd-
rænum búningi er kynningarefni um
samskiptareglur í grunnskólanum.
„Verkefnið verður unnið í samstarfi
við Fjölskyldu- og skólaskrifstofu
Ísafjarðarbæjar og starfsfólk grunn-
skóla Ísafjarðarbæjar. Hugmyndin
er að handritið verði þróað útfrá
fundum með starfsfólki grunnskól-
ans, foreldrum og nemendum um að
hverju þurfi helst að hyggja í sam-
skiptum í grunnskólanum. Næsta
skref verður síðan að þróa mynd-
ræna útfærslu á því hvaða reglur
gildi í grunnskólanum. Að því verk-
efni koma tveir myndlistarmenn á
Flateyri og Suðureyri í samstarfi við
nemendur sína í grunnskólunum
tveimur í vetur. Ef allt gengur að
óskum gæti afraksturinn komið út í
myndrænu formi næsta vor.“
Tælenska stafrófið íslenskað
„Jóhann Hinriksson á bókasafninu
átti eiginlega hugmyndina,“ segir
Elsa þegar talið berst að verkefni á
sviði málvísinda. „Hann átti í ein-
hverjum erfiðleikum með að skrá
bækurnar með tælenska stafrófinu.
Hingað til hefur tíðkast að styðjast
við enskan framburð við skrán-
inguna. Verkefnið gengur út á að
þróa leiðbeinandi reglur til að umrita
tælenska stafrófið yfir á íslenska
stafrófið. Vonandi eiga þær í senn
eftir að auðvelda skráningu tæ-
lenskra bóka og hjálpa Tælending-
um til að fá nöfnin sín skráð sem rétt-
ast. Einnig mun staðallinn nýtast
Tælendingum til að læra íslensku og
öfugt. Gerð reglnanna hefur fengið
alveg sérstaklega jákvæðar undir-
tektir, t.d. var Ari Páll Kristinsson
hjá Íslenskri málstöð frá byrjun
ákaflega jákvæður gagnvart því að
taka þátt í samstarfi um verkefnið
með Fjölmenningarsetrinu. Annar
samstarfsaðili er Kristján Árnason,
prófessor hjá Málvísindastofnun Há-
skóla Íslands. Verkefnið hefur hlotið
styrk úr Nýsköpunarsjóði náms-
manna.“
Fjölmenningarsetrið hefur ásamt
Atvinnuþróunarfélagi Vestfjarða,
Atvinnuþróunarsjóði Suðurlands og
Þróunarstofu Austurlands sótt um
styrk til Átaks til atvinnusköpunar á
vegum Impru til afla upplýsinga um
bakgrunn fólks af erlendum uppruna
á Íslandi. Elsa segir að leitað verði
upplýsinga um hvort erlendir starfs-
menn á Íslandi séu farandverkafólk
eða innflytjendur. „Forvitnast verð-
ur um viðhorf fólks, framtíðarsýn og
drauma,“ bætir hún við. „Upplýsing-
ar af þessu tagi koma ekki aðeins að
góðum notum í tengslum við hvers
konar þjónustu. Ef við vitum meira
um væntingar fólks eigum við auð-
veldara með að stuðla að því að fólk-
inu líði betur og sá mannauður sem í
því býr nýtist íslensku samfélagi til
fullnustu.“
Elsa hafði talsverða reynslu af því
að starfa að aðlögun útlendinga að ís-
lensku samfélagi í Reykjavík áður en
hún fluttist búferlum til Ísafjarðar til
að taka við starfi framkvæmdastjóra
Fjölmenningarsetursins. Hún lætur
vel af sér vestra og segir að aðlögun
útlendinga að samfélaginu þar gangi
jafnvel betur en fyrir sunnan. „Ég
held að ástæðurnar séu aðallega
tvær. Önnur er að vegna mikils hlut-
falls fólks af erlendum uppruna búa
allir íbúarnir í bænum í fjölmenning-
arlegu samfélagi. Hin tengist ná-
lægðinni í jafn litlum bæjarfélögum
og á Vestfjörðum. Flest allir eru í
nánum tengslum við einhverja út-
lendinga.“
Börnin í forgangi
Hver er draumsýnin? „Tja,“ byrj-
ar Elsa og þykir bersýnilega stórt
spurt. „Hún snýst náttúrulega um að
geta þjónað því hlutverki sem Fjöl-
menningarsetrinu er falið. Ein
manneskja getur ekki þjónað því svo
vel sé þótt fleiri sinni einstökum
verkefnum eins og símaþjónustunni
og textavarpinu. Ég hef líka þurft að
leggja mikla vinnu í að leita eftir fjár-
magni. Sú vinna hefur skilað sér í því
að ofan á 7,5 milljóna króna árlegt
fjárframlag frá ríkinu hefur Fjöl-
menningarsetrið fengið á síðastliðnu
ári tæpar 8 milljónir króna í ýmiss
konar styrki og stuðning. Engu að
síður hafa ýmis brýn verkefni eins og
túlkaþjónusta setið á hakanum. Sú
vinna er þó hafin og hefur Ísafjarð-
arbær ákveðið að styrkja uppbygg-
ingu túlkaþjónustunnar. Allir áhuga-
samir um að gerast túlkar geta haft
samband við Fjölmenningarsetrið.
Ég er stundum spurð að því hvort
eitthvert vit sé í því að setja upp
svona þjónustu úti á landi,“ segir
Elsa. „Í mínum huga er engin spurn-
ing að Fjölmenningarsetrið hefur
mikilvægu hlutverki að gegna og
ekki bara á Vestfjörðum heldur land-
inu öllu. Lykilatriði er gott samstarf
við aðrar stofnanir, fyrirtæki, frjáls
félagasamtök og verkalýðsfélög vítt
og breitt um landið. Hugsaðu þér
bara hversu gott verkfæri væri feng-
ið með því að fá netföng yfir alla er-
lenda starfsmenn með tímabundið
atvinnuleyfi frá Vinnumálastofnun.
Með því að fara slíkar leiðir væri líka
hægt að nýta mun betur tiltækt fjár-
magn til málaflokksins.
Börnin eru númer eitt, tvö og
þrjú,“ botnar Elsa. „Mér finnst al-
gjört forgangsatriði að tryggja að
þau upplifi ekki togstreitu milli
tveggja menningarheima. Þeim finn-
ist þau vera jafnt frá tveimur löndum
og hafi tök á að velja það besta frá
báðum menningarheimum. Við eig-
um að nýta þann mannauð sem býr í
fólki af erlendum uppruna. Í því fólki
sem hefur haft allan þann kraft til að
bera sem til þarf til að flytjast til Ís-
lands hlýtur að búa ótrúlegur auður
fyrir íslensk samfélag.“
„Ég veit ekki hvort
allir gera sér grein
fyrir því að um 10%
íbúa á Vestfjörðum
eru af erlendu bergi
brotnir.“
Ég hef lært talsvert í íslensku
með því að fylgjast með dóttur
minni bæði við skólalærdóminn og
með því að lesa með henni íslensk-
ar barnabækur. Núna er ég farin
að lesa barnabækur með yngri
dóttur minni. Annars hef ég líka
farið á sérstök íslenskunámskeið
fyrir útlendinga. Eina önn var ég í
Menntaskólanum. Námið þar var
þó aðeins of þungt.“
Kynningar þörf
Barbara hefur m.a. starfað við
símaþjónustu Fjölmenningarset-
ursins. „Símþjónustan var tekin í
notkun 6. júní sl. Reynslan er því
ekki orðin umtalsverð ennþá. Við
þurfum líka að gera átak í því að
kynna hana betur á meðal útlend-
inganna sjálfra,“ segir hún og út-
skýrir að hægt sé að velja á milli
tveggja leiða til að nálgast upplýs-
ingar. „Annars vegar er hægt að
hringja og tala beint við mig á
milli klukkan 16.30 og 19 á þriðju-
dögum. Hins vegar er á öðrum
tímum hægt að lesa spurningarnar
inn á símsvara og fá þá svörin inn-
an örfárra daga.“
Barbara segir að þeir sem nýtt
hafi sér þjónustuna séu afar já-
kvæðir. „„Allt annað líf,“ segja
sumir um að geta loksins leitað
upplýsinga á sínu eigin tungu-
máli,“ segir Barbara og tekur
fram að alls ekkert allir eigi auð-
velt með að skilja og tjá sig á ís-
lensku. „Stór hópur Pólverja kem-
ur bara til Íslands til að vinna.
Sumir hugsa með sér að úr því
þeir séu hvort sem er alltaf í
vinnunni og hvergi annars staðar
en á Íslandi sé töluð íslenska taki
því varla að læra íslensku. Aðrir
hafa ekki enn náð nægilega góðu
valdi á tungumálinu til að geta afl-
að sér upplýsinga upp á eigin
spýtur.“ Hvernig geta þeir þá
bjargað sér í þeim tilvikum þegar
þið bendið þeim áfram á ákveðnar
stofnanir? „Ef túlkaþjónusta er
ekki fyrir hendi höfum við stund-
um hringt í stofnanirnar til að
tryggja að fólkið fái upplýsingar
og nauðsynlega þjónustu.“
Hvað hefur aðallega verið spurt
um? „Hingað til hefur mest verið
spurt um dvalar- og atvinnuleyfi
og ýmislegt í sambandi við öku-
leyfi.“
Langflestir jákvæðir
Barbara er að lokum spurð að
því hvort hún verði vör við for-
dóma gagnvart útlendingum í
samfélaginu. „Við skulum átta
okkur á því að fordómar eru og
hafa alltaf verið til í mannlegum
samfélögum. Ég man að þegar ég
talaði litla íslensku fannst mér oft
eins og fólk væri að tala illa um
mig. Eftir að ég fór að tala meira
var ég fljót að átta mig á því að
auðvitað var því alls ekki þannig
farið. Langflestir Íslendingar eru
jákvæðir gagnvart útlendingum og
reiðubúnir til að veita þeim aðstoð
ef á þarf að halda. Þeir verða líka
rosalega ánægðir ef þeir heyra út-
lending tala góða íslensku!“
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 2002 11
TENGLAR
..............................................
www.fjolmenningarsetur.is
www.mcc.is
ago@mbl.is
DRAGANA Zastavniko-vic er frá borginniRijeka í Króatíu ogkom með hópi flótta-
manna frá Belgrad til Ísafjarð-
ar árið 1996.
„Ég er Króati og maðurinn
minn Serbi. Við erum því í svo-
kölluðu blönduðu hjónabandi og
gátum hvorki búið í Króatíu né
Serbíu eftir stríðið í gömlu
Júgóslavíu. Við hjónin vorum
ásamt dóttur okkar flóttamenn í
Belgrad þegar við sóttum um að
komast til annars lands. „Bara
hvert sem er,“ sagði ég við
starfsmann Flóttamannahjálp-
arinnar og tók því fegins hendi
að komast til Íslands.“
Vissir þú eitthvað um Ísland
áður en þú komst? „Ég hélt
ekki að þið byggjuð í snjó-
húsum,“ segir Dragana og hlær.
„Ég þekkti landfræðilega legu
Íslands, vissi af Golfstrauminum
og bæði ég og maðurinn minn
vorum ánægð með að Ísafjörður
lægi við sjó. Ég af því að ég er
alin upp nálægt sjónum. Mað-
urinn minn af því af því að hann
hefur svo mikinn áhuga á lax-
veiði.“
Friður er ein tegund fegurðar
Dragana segist vera ákaflega
sátt við að búa á Ísafirði. „Ég
varð strax mjög ánægð að flytja
til Íslands því að ég vissi að Ís-
land myndi aldrei eiga í stríði
við nágrannaþjóð sína,“ segir
hún og er spurð að því hvort
hún sakni ekki náttúrufegurð-
arinnar í Króatíu. „Ég sakna
bara fólksins. Ég hef tvisvar
farið til Króatíu í frí. Eftir 10
daga er mig farið að langa aftur
heim! Veistu, fegurð er svo af-
stæð. Friður er ein tegund feg-
urðar. Eftir átökin í heimalandi
mínu þori ég ekki fyrir mitt
litla líf að snúa til baka.“
Dragana segist aðallega hafa
haft áhyggjur af því að dóttir
hennar ætti erfitt með að aðlag-
ast hér. „Sá ótti hefur sem bet-
ur fer reynst algjörlega ástæðu-
laus. Núna er hún orðin 16 ára
og líður mjög vel hérna á Ísa-
firði. Henni gengur vel í skól-
anum og fyrir stuttu vann hún
smásagnasamkeppni. Smásagan
hennar heitir Lifandi helvíti og
fjallar um fjölskyldu sem lendir
í stríði. Sagan sýnir svo ekki
verður um villst hvernig fortíðin
lifir með börnum sem lent hafa
í stríðsátökum. Almennt held ég
að aðlögun fólks að öðrum sam-
félögum fari mest eftir því
sjálfu. Ef hugur fylgir máli get-
ur maður búið hvar sem er.
Sumir búa alla ævi á sama stað
og ná aldrei að aðlagast sam-
félaginu almennilega.“
Árstíðasveiflur í spurningum
Dragana hefur sinnt móð-
urmálskennslu fyrir börn frá
fyrrverandi Júgóslavíu, unnið
við túlkaþjónustu fyrir flótta-
mann og starfað hjá Þróun-
arsetrinu á Ísafirði. Núna vinn-
ur hún hjá Þróunarsetrinu og
starfar fyrir Fjölmenningar-
setrið í hlutastarfi, m.a. við
símaþjónustuna. Hún segir
þjónustu Fjölmenningarseturs-
ins afar mikilvæga. „Auðvitað
er alls ekki nóg að afhenda út-
lendingum bara einhverja bækl-
inga. Þeir verða að geta aflað
sér ítarlegri upplýsinga, t.d.
með því að hitta einhvern,
hringja eða leita á Netinu. Eitt
símtal til að fá réttar upplýs-
ingar getur skipt sköpum fyrir
líf fólks. Einu sinni þegar ég
kom inn í spjallhóp á Netinu
varð ég vitni að því að maður
frá einu lýðvelda gömlu Júgó-
slavíu spurði hvort að auðvelt
væri að leita hælis á Íslandi og
fékk þau svör frá öðrum að ekk-
ert mál væri að komast til Ís-
lands. Ég var auðvitað ekki sein
á mér að blanda mér í umræð-
urnar með réttar upplýsingar,“
segir hún og bætir því við að
langflestar fyrirspurnir til
hennar á serbnesku/króatísku
hafi verið um dvalar- og at-
vinnuleyfi. „Annars hef ég tekið
eftir ákveðnum sveiflum eftir
árstíðum. Algengt var að spurt
væri um útborgun á orlofi
snemma í sumar. Eftir að fólk
fór að fara í sumarfrí var farið
að spyrja meira um vega-
bréfsáritanir o.s.frv. Ég vona
bara að sem flestir eigi eftir að
notfæra sér þjónustuna – til
þess er hún.“
Morgunblaðið/Anna G. Ólafsdóttir
Dragana Zastavnikovic: „„Bara hvert sem er,“ sagði ég við starfsmann
Flóttamannahjálparinnar.“
Eitt símtal
getur skipt
sköpum