Morgunblaðið - 07.07.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HORMÓNAHLAÐNAR ung-
lingamyndir eru vissulega ekki
gæfulegasta kvikmyndagrein sam-
tímans en hér er fram komin ein sú
alversta kvikmynd sem aðgengileg
hefur verið íslenskum kvikmynda-
húsagestum síðustu mánuði, þótt
víða væri leitað í tíma og rúmi. Seg-
ir hér frá eilífðarstúdentnum Van
Wilder (Ryan Reynolds) sem tekist
hefur að teygja námsferil sinn yfir
sjö ára tímabil og er helsta djamm-
maskína skólasvæðisins, dýrkaður
af nemendum en hataður af yfir-
völdum skólans. Kemur þó babb í
bátinn þegar faðir hans, fjarlægur
viðskiptajöfur, ákveður að nú sé nóg
komið og dregur fjárstuðning sinn
til baka. Þetta er reiðarslag fyrir
Van enda stikla skólagjöld í Banda-
ríkjunum á milljónum króna á ári.
Til að geta haldið ljúfa lífinu áfram
verður ungi maðurinn því að taka til
sinna ráða og setur á fót skemmt-
anaþjónustu, sem að sjálfsögðu er
mikil eftirspurn eftir hjá þeim sem
hingað til hafa ekki notið mikillar
félagslegrar hylli.
Söguþráðurinn sem slíkur er ekki
upp á marga fiska en það er svo
sem ekki það sem gerir útslagið
með myndir af þessu tagi. Fram-
vinda frásagnarinnar er aðeins
skreyting utan um innihaldið sem
jafnan er samansafn groddabrand-
ara og gæðin mælast út frá því
hversu vel þeir virka. Skemmst er
frá því að segja að áhorfendum sem
komnir eru yfir gelgjuskeiðið kann
að finnast þeir hafa verið misnot-
aðir þegar gengið er af myndinni,
slíkur er viðvaningsbragurinn sem
ræður hér ríkjum. Brandararnir
eru flestir komnir vel til ára sinna
og hafa sést margsinnis í betri
myndum en þessari, auk þess sem
kómískar kringumstæður eru fram-
settar á svo klaufalegan og enda-
sleppan hátt að annað hvort er um
að kenna áhugaleysi eða kunnáttu-
leysi aðstandenda.
Aldrei sést glitta í frumlega hugs-
un í handritinu og metnaðurinn (eða
metnaðarleysið) virðist helst birtast
í því að reynt er að stíga skrefinu
lengra í subbuskap en áður hefur
verið gert, en jafnvel það tekst ekki
og hinn klassíski laxerolíubrandari
verður hálfmáttlaus miðað við t.d.
tilþrifin í Dumb and Dumber. Sorg-
legast er þó að sjá hinn ágæta gam-
anleikara Ryan Reynolds, sem sýnt
hefur umtalsverða hæfileika í sjón-
varpsþáttunum Two Guys and a
Girl, týnast gjörsamlega í þessari
andlausu fyrirtækjaframleiðslu.
Máttlausir groddabrandarar
KVIKMYNDIR
Laugarásbíó, Regnboginn
Leikstjóri: Walt Becker. Handrit: Brent
Goldberg og David T. Wagner.
Aðalhlutverk: Ryan Reynolds og Tara
Reid. Sýningartími: 93 mín.
Bandaríkin. Artisan, 2002.
VAN WILDER PARTY LIASON (SKEMMT-
ANAÞJÓNUSTA WILDERS) 0

Heiða Jóhannsdóttir
SÝNINGARINNAR Documenta 11
hefur verið beðið með eftirvæntingu,
en hún var opnuð 6. júní síðastliðinn.
Documenta-sýningarnar eru haldnar
á fimm ára fresti í borginni Kassel í
Þýskalandi og eru að mati margra
listunnenda einhver mesta myndlist-
arveisla sem hægt er að komast yfir.
Alls eiga 115 listamenn verk á sýn-
ingunni og koma þeir víðs vegar að.
Sýningarstjórinn að þessu sinni
heitir Okwui Enwesor og er frá Suð-
ur-Afríku. Enwesor leggur áherslu á
að sýna listamenn sem vinna ádeilna
pólitíska list. Mikið er um textaverk
og löng myndbönd sem reynir á ein-
beitingu og athyglismörk sýningar-
gesta. Fyrir vikið er sýningin fremur
einhæf en inn á milli eru afbragðs
myndlistarverk eins og myndbands-
innsetning írönsku listakonunnar
Shirin Neshat, verk belgíska málar-
ans Luc Tuymans, skúlptúrar Hol-
lendingsins Mark Manders og
frönsku listakonunnar Louise Bour-
geois, kaffiinnsetning Alfredo Jaar
frá Chile og rafmagnuð ljósa- og
hljóðinnsetning líbönsku listakon-
unnar Monu Hatoum.
Documenta er þó ekki eina mynd-
listarveislan í Þýskalandi þetta sum-
arið. Eftir u.þ.b. tveggja klukku-
stunda akstur frá Kassel er maður
kominn í hjarta Ruhr-svæðisins í
Nordrein-Westfalen. Þeir sem sakna
málverka á Documenta 11 geta átt
glaðan dag í listasöfnum þar. Í borg-
arlistasafni Leverkusen er sýning á
verkum spænska málarans Juan
Usle, en hann vakti einmitt verð-
skuldaða athygli fyrir ljóðræn ab-
strakt málverk á Documenta 9 árið
1992.
Línur sem virðast hreyfast
Í Haus Lange und Haus Estes í
Krefeld er yfirlitssýning á mál-
verkum bresku listakonunnar Brid-
get Riley. Hún var fyrst þekkt á
sjötta áratugnum fyrir málverk sem
sýna öldur af línum sem virðast
hreyfast á tvívíðum fletinum. Þessi
verk eru fyrir löngu orðin táknmynd
Op listar. Í nýrri verkum spilar hún
saman litaflötum sem einnig virka
ögrandi á sjóntaugarnar en leggur
meiri áherslu á samspil lita og forma
en hún gerði í eldri verkum sínum.
Í Kunst und Austellunghalle í
Bonn er sýningin „In your face“ sem
er yfirlitssýning á málverkum banda-
ríska popplistamansins Alex Katz.
Elsta verkið á sýningunni er frá árinu
1951 og það nýjasta frá 2001. Katz féll
á sínum tíma í skuggann af málurum
eins og Jasper Johns og Robert
Rauschenberg, en hlaut verðskuld-
aða uppreisn æru snemma á síðasta
áratug. Katz er nú 75 ára gamall og
hefur aldrei verið ferskari í listsköp-
un sinni.
Til móts við Kunst und Austellung-
halle í Bonn er borgarlistasafnið. Þar
stendur yfir sýning á verkum eins
þekktasta formalíska skúlptúrista
Þýskalands í dag, Ulrich Ruckriem.
Skúlptúrarnir eru í anda naumhyggj-
unnar. Þeir eru úr steinum sem hann
ýmist sagar í sundur eða borar á göt.
Í Düsseldorf eru tvö nútímalista-
söfn. Þau heita K20 og K21. Í efri söl-
um K20 er sýning á verkum þekktra
súrrealista frá 1919-1944. En neðri
salinn hefur listamaðurinn Gerhard
Merz lagt undir sig fyrir glæsilegt
rýmislistaverk sem nefnist „Fragment
Grande galerie“. Merz vinnur list sína í
tengslum við arkitektúr. Verkið er stór
göng sem eru smíðuð í salinn. Þau eru
hvítmáluð með upphleyptum ferhyrnd-
um flötum og eru upplýst með þéttröð-
uðum flúorperum.
Í K21 er sýning á verkum þýska
skúlptúristans Katharinu Fritsch.
Verk hennar eru fígúratíf og fjalla um
kristna trú, fjöldaframleiðslu, listlíki
og þjóðsögur. Safnið er á fjórum hæð-
um og hefur listakonan eina og hálfa
hæð til umráða. Hinn hluti safnsins er
tileinkaður mörgu af því helsta sem
hefur gerst í myndlist síðastliðin 20
ár. Á meðal listamanna sem eiga verk
á sýningunni eru Juan Munoz, Thom-
as Schutte, Thomas Ruff, Robert Go-
ber, Luc Tuymans, Sarah Lucas, Ron
Mueck, Sherry Levine, Franz West
og Ilya Kapakov.
Frábær sýning Barneys
Rjóminn af myndlistarsýningum
Ruhr svæðisins er „The Cremaster
cycle“ eftir Matthew Barney í Lud-
wig-safninu í Köln. Matthew Barney
ætti að vera Íslendingum góðkunnur,
en hann er unnusti Bjarkar Guð-
mundsdóttur og tilvonandi barnsfað-
ir hennar. The Cremaster er í fimm
hlutum sem listamaðurinn hefur unn-
ið frá 1994 til 2001. Hver hluti er ein
kvikmynd, skúlptúrar og ljósmyndir.
Kvikmyndirnar teljast varla til hefð-
bundinna mynda. Þær eru sam-
blanda af frásögn, sjónrænni mynd-
list og gjörningum. Skúlptúrarnir og
ljósmyndirnar eru tengd kvikmynd-
unum og sett upp sem rýmisinnsetn-
ingar. Sýningin er á heildina hreint
frábær enda er Matthew Barney ein-
hver áhugaverðasti myndlistarmaður
sinnar kynslóðar sem gengur alla leið
með hugmyndir sínar. Það væri mik-
ill fengur fyrir íslenskt myndlistarlíf
ef hér yrði sett upp sýning á verkum
hans. Íslenskir listunnendur sem
halda til Þýskalands í sumar ættu að
hafa nóg úr að moða. Sýningarnar
standa ýmist til loka ágústmánaðar
eða fram í september.
Listasumar í
Þýskalandi
Matthew Barney eins og hann leit út þegar hann klifraði á milli hæða
Guggenheim safnsins í The Cremaster 3.
Skúlptúrinn Maður og mús eftir Katharinu Fritsch.
Þýski myndlistarheimurinn iðar af lífi.
Jón B.K. Ransu myndlistargagnrýnandi var
þar á ferð á dögunum og hermir af því sem
fyrir augu bar, meðal annars Documenta-
sýningunni og sýningu Matthews Barney,
unnusta Bjarkar, í Ludwig-safninu í Köln.
EF til vill er lífið ávallt barátta
fyrir tilverunni. En stundum verða
menn að herða lífróðurinn. Sam-
íska skáldkonan, Rose-Marie
Huuva, segir frá slíkum lífróðri í
bók sinni Kaldrifjaður félagi. Sú
bók var tilnefnd til bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs.
Kaldrifjaður félagi er ljóðaflokk-
ur sem segir frá því þegar höf-
undur veikist af krabbameini. Það
er hinn kaldrifjaði félagi. Jafn-
framt því að takast á við sjúkdóm-
inn leitast Rose-Marie Huuva við
að skrifa sjálfa sig frá vanmætt-
inum og óttanum frammi fyrir
skugga hans. Með því móti leitast
hún við að snúa veikindum sínum í
jákvæða átt og vaxa af þeim sem
manneskja. Sjálf segir skáldkonan
um þennan ljóðræna lífróður í inn-
gangi bókarinnar: ,,Ég skrifaði
mig frá óttanum og vanmættinum.
Furðulegast var að allar tilfinn-
ingar mínar urðu að ljóði. Ég hafði
að vísu áður ort en nú barðist ég
fyrir LÍFI mínu með penna og
bleki.
Styrkur Rose-Marie Huuva er
fólginn í hinum einlæga baráttu-
vilja gagnvart sjúkdómnum, gagn-
vart dauðanum og í lífsviljanum
þrátt fyrir einsemd og þjáningar.
Hún stendur ein gagnvart ógnum
dauðans og fer ekki í launkofa með
einsemd sína. Það er mjög dimmt
yfir fyrstu ljóðum bókarinnar. Á
dekkstu stundu yrkir skáldkonan:
Þegar ég fer að deyja
skiljið mig ekki eftir eina
einmana
hef ég lifað
þegar ég er að deyja
talið þá við mig
þögnina
heyrði ég
meðan ég lifði
þegar ég fer að deyja
haldið í hönd mér
að ég fái
með mér
hlýjuna
Þegar líður á bókina breytist
tónn hennar. Þótt hinn kaldrifjaði
félagi bíði og vaki yfir er bókin
ekki laus við sigurhljóm yfir ógn-
um dauðans. Dauðinn verður eins
og ,,umhyggjusöm / öldruð móðir“
í leit að sínum. En lífið í öllum sín-
um blæbrigðum, hver dagur lífs,
hvert dýrmætt andartak nær yf-
irhöndinni í bókinni svo að það
birtir yfir henni:
Ég hef ekki tíma til að deyja
enn hefur lífið margt að bjóða
sem ég vil fá notið
verða margföld amma
horfa í augu barnabarnanna
fljúga þangað sem draumarnir bera mig
Ljóð Huuva eru opinská og ein-
föld í anda hinna opnu játning-
arljóða. Málskrúð, myndmál og
önnur stílbrögð eru henni ekki of-
arlega í huga heldur miklu fremur
látleysi og einlægni tjáningarinn-
ar. Þýðandanum, Einari Braga,
tekst vel að miðla þessum stílein-
kennum í hnökralausri þýðingu.
Þess ber að geta að þetta er fjórða
samíska skáldverkið sem gefið er
út í þýðingu Einars Braga og á
hann þakkir skildar fyrir það
menningarlega framtak.
Ljóð-
rænn
líf-
róður
BÆKUR
Ljóð
eftir Rose-Marie Huuva. Einar Bragi
þýddi. Ljóðbylgja. 2002 – 64 bls.
KALDRIFJAÐUR FÉLAGI
Skafti Þ. Halldórsson
KORTADEILD Máls og Menningar
gefur út Fuglakort Íslands sem,
samkvæmt fréttatilkynningu, lýsir öll-
um íslenskum fuglum á skýran og
aðgengilegan hátt. Sýndir eru 70
varpfuglar og 37 fargestir, vetrar-
gestir og flækingsfuglar. Varpfugl-
arnir eru sýndir ásamt útbreiðslu-
kortum, myndum af eggjum og
upplýsingum um stærðir þeirra. Auk
þess eru birt þrjú kort sem sýna
mikilvæg fuglasvæði, áhugaverða
skoðunarstaði og viðkomustaði fugla
á fartíma.
Kortið er byggt á bókinni Íslenskir
fuglar eftir dr. Ævar Petersen, fugla-
fræðing hjá Náttúrufræðistofnun Ís-
lands. Vatnslitamyndirnar eru eftir
Jón Baldur Hlíðberg.
Allar skýringar eru á þremur tungu-
málum: Íslensku, ensku og þýsku.
Kortabækur
Þumalína
flutt á Skólavörðustíg 41
s. 551 2136