Morgunblaðið - 20.07.2002, Blaðsíða 50

FÓLK Í FRÉTTUM
50 LAUGARDAGUR 20. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í
SEPTEMBER er að vænta
langþráðrar plötu frá Peter
Gabriel, hinnar fyrstu eigin-
legu sólólötu frá honum í 10
ár, hans 7. í röðinni, ef undan
eru skildar plötur hans með kvik-
myndatónlist, tónleikaupptökum og
fyrir hin ýmsu afmörkuðu verkefni.
Ber nýi gripurinn tveggja stafa nafn,
Up, í stíl við 2 fyrri plötur hans, So og
Us. Það er skemmst frá því að segja
að þetta er hið mesta tilhlökkunarefni
fyrir glettilega marga unnendur
Gabriels, sem hafa þurft að bíða von
úr viti eftir plötu, sem slegið hefur
verið á frest oftar en menn kæra sig
um að rifja upp.
En ef spánný plata var ekki nóg til
að seðja vannærða Gabriel-unnend-
urna ættu þeir að geta orðið æði vel
mettir eftir að hafa notið annarra
kræsinga sem Virgin, útgáfufyrirtæki
Gabriels, ber á borð um þessar mund-
ir. Nýverið var nefnilega ráðist í að
endurnæra eldri plötur hans, snur-
fusa þær og fínpússa, eins og góður
siður er orðinn að gera við merkilegri
plötur sem búnar voru til fyrir tíma
stafrænu byltingarinnar. Að sjálf-
sögðu var verkið unnið með fullu sam-
þykki listamannsins og reyndar undir
handleiðslu Real World, margmiðlun-
arfyrirtækisins hans. Alls eru plöt-
urnar tíu sem endurútgefnar voru á
dögunum í átaki þessu: Eiginlegu
sólóplöturnar hans sex, ein tónleika-
plata, tvær plötur með kvikmynda-
tónlist og svo safnplatan Shaking The
Tree.
Í þrjá áratugi hefur Peter Gabriel
verið í hópi virtustu tónlistarmanna,
ekki síst vegna þess að hann hefur
alla tíð verið leitandi, horft fram á
veginn í staðinn fyrir að garfa í því
sem gamalt er og notað.
Gabriel þurfti út
Fyrst gat hann sér orð sem liðs-
maður sveitarinnar, eða kannski öllu
heldur stofnunarinnar, Genesis, þeg-
ar sú sveit þótti enn í fararbroddi
framfararsinnaðrar tónlistar. Leið þó
að því að Gabriel fannst hann kominn
það mikið fram úr félögum sínum Phil
Collins, Mike Rutherford, Steve
Hackett og Tony Banks að sköpunar-
gáfa hans fengi betur þrifist ef hann
starfaði einn og óstuddur. Þetta var
árið 1976 og ári síðar sendi hann frá
sér fyrstu sólóplötuna. Kom það
mörgum á óvart hversu aðgengileg
hún var miðað við að Gabriel hafði
verið manna róttækastur í Genesis.
Platan var greinilegt uppgjör við
sveitina og hápunktar hennar klár-
lega „Solsbury Hill“ og lokalagið
„Here Comes The Flood“. Fyrr-
nefnda lagið er löngu orðið sígilt sem
sannaðist með býsna smekklegri
notkun í Vanilla Sky. Þetta ljúfsára
popplag hefði maður ekki getað séð
fyrir sér á Genesis-plötu í þá daga og
það var einmitt kjarni málsins. Gabr-
iel vildi njóta frelsis til þess að gera
hvaðeina sem hon-
um dytti í hug, hvort
sem væri kabarett-
skotið lag eða reyk-
mettaðan djassara,
eins og finna má á
þessari brokkgengu
en mikilvægu fyrstu
plötu sem sýnir
fyrst og fremst og
sannar hvers vegna
Gabriel þurfti út,
hvers vegna hann
varð að losa sig úr
viðjum hljómsveit-
arinnar – til að
sköpunarþörf hans
fengi best notið sín.
Einlæg forvitni
Ef það sýndi sig
ekki nægilega á
fyrstu plötunni þá sannaði Gabriel
það endanlega á annarri plötunni,
sem hét sömuleiðis Peter Gabriel, að
hann hafði blessunarlega losað sig við
allt stærilætið sem einkennt hafði
tónlistarsköpun „framsækinna“
sveita á borð við Genesis. En Gabriel
var samt ekkert síður framsækinn en
áður, bara á allt annan og athyglis-
verðari veg. Allir stælarnir og þörf
„proggaranna“ fyrir að sýna hversu
vel þeir væru að sér í tónlistarfræð-
unum hafði vikið fyrir hugrekki og
einlægri forvitni Gabriels. Og sá
óvenjulegi léttleiki sem skein á köfl-
um í gegn á fyrstu plötunni var nú
nær hvergi finnanlegur – og kom
reyndar ekki í leitirnar fyrr en á So.
Önnur platan innihélt ekki neina
smelli og til marks um það er ekkert
lag af plötunni að finna á safnplötunni
Shaking the Tree. En það þýðir ekki
að hún sé eitthvað vanmáttug fyrir
vikið því ef eitthvað er þá er hún tölu-
vert framfaraskref frá fyrstu plöt-
unni, tónlistin tilraunakenndari og
lagasmíðarnar frumlegri, þannig að
þegar allt kemur til alls er hér ein af
allra best heppnuðu plötum Gabriels
og það sem meira er, ákveðin vís-
bending um að innan seilingar væri
sjálft meistarverkið.
Meistaraverkið
Þriðja platan kom út árið 1980,
tveimur árum seinna en sú næsta á
undan, og bar enn nafn höfundarins.
Og framfarirnar voru enn einkenni
Gabriels. Víðsýni hans virtust engin
takmörk sett í eilífri leit hans að nýj-
um leiðum til þess að bera á borð
popptónlist. Með aðstoð upptöku-
stjórans Steve Lillywhite, sem þá var
í þann mund að verða sá vinsælasti í
bransanum og átti eftir að stjórna
upptökum fyrir U2, Big Country,
Simple Minds, The Pogues, Talking
Heads og Morrissey, bjó Gabriel til
sína mögnuðustu plötu, tímalaust
meistaraverk uppfullt af eðallaga-
smíðum, sem hafa elst betur en allt
annað efni sem hann hefur frá sér
sent, þar með talið síðasta plata hans
Us. Ennfremur má til sanns vegar
færa að á þessum tíma hafi Gabriel
aldrei notið eins mikillar virðingar. Í
dag má jafnframt glöggt greina
hversu mikil áhrif platan hafði á sam-
tímatónlist, nýbylgjutónlistina sem
var að mjaka sér upp á yfirborðið, en
þó kannski sér í lagi nýrómantík sem
þá var í gotneskari kantinum. Og
þrátt fyrir að tónlist Gabriels væri
heldur að þyngjast, ef eitthvað var, þá
varð vegur hans sífellt meiri, einkum
vegna almennra vinsælda laganna
„Do You Remember“ og „Games
Without Frontiers“.
Á bólakafi
Og þökk sé þeirri virðingu sem
Gabriel var þá farinn að njóta og
smellinum „Shock the Monkey“ juk-
ust vinsældirnar enn með fjórðu plöt-
unni, sem í dag nefnist 4, en hefur
stundum gengið undir nafninu Secu-
rity – og það þrátt fyrir að platan
verði að teljast hans tormeltasta sóló-
plata. Þarna er Gabriel á bólakafi í
raftónlistarpælingunum og tölvuvæð-
ingu rokksins sem þá var mál mál-
anna. Fyrir vikið hefur platan síst
staðist tímans tönn.
Áður en næsta stúdíóplata kom út
sendi Gabriel frá sér tvær aðrar; róm-
aða tónleikaplötu 1983 og plötu með
tónlist sinni við kvikmyndina Birdy
eftir Alan Parker 1985, fyrstu tilraun
hans til að semja kvikmyndatónlist en
hana byggði hann að hluta á stefjum
úr eldri lögum sínum.
Milljónamyndböndin
Ári síðar kom svo út vinsælasta og
um leið aðgengilegasta plata Gabriels
fyrr og síðar. So seldist í milljónum
eintaka, aðallega fyrir tilstuðlan tíma-
mótamyndbanda við stórsmellina
„Sledgehammer“ og „Big Time“, sem
sýnd voru ótt og títt á hinni nýju
MTV-sjónvarpsstöð. En auk þess
náðu lögin „Don’t Give Up“, dúett
sem Gabriel söng á móti vinkonu sinni
Kate Bush, og „In Your Eyes“ all-
nokkrum vinsældum, hið seinna þó
þremur árum síðar, eftir að hafa
brætt hjarta fólks í fyrstu mynd
Camerons Crowe, Say Anything.
Þegar hér var komið sögu var
Gabriel orðinn maður upptekinn – við
flest annað en að búa til „popptónlist“.
Hann hafði þá um nokkurt skeið
látið sig mjög varða „þriðjaheims-
vandann“ og kom sú ástríða hans
fyrst upp á yfirborðið í laginu „Biko“
af þriðju plötunni. Fjallar það um
píslarvottinn Stephen Biko sem var
myrtur með köldu blóði er hann barð-
ist fyrir afnámi aðskilnaðarstefnunn-
ar í Suður-Afríku og vakti lagið marg-
an Vesturlandabúann til vitundar um
veikburða réttindabaráttu svartra
þar í landi.
Gabriel var einnig virkur stuðn-
ingsmaður WOMAD, góðgerðarsam-
taka tónlistarmanna, og gróðanum af
So eyddi hann svo sannarlega ekki í
að kaupa sér óðal úti í enskri sveit eða
villu með sundlaug í Beverly-hæðum,
nei, hann byggði eitt fullkomnasta
hljóðver í heimi í Wiltshire í Englandi
(Real World-hljóðverið), stofnaði í
kringum það margmiðlunarfyrirtæki
og opnaði dyr sínar upp á gátt fyrir
athyglisverðum listamönnum hvaðan-
æva úr heiminum, ekki síst þeim sem
eru frá hinum svokallaða þriðja heimi.
Margmiðlari
Leið því og beið eftir næstu plötu.
Sárabótin var Passion og kom út
1989, mögnuð tónlist Gabriels við hina
umdeildu trúarjátningu Martins
Scorsese The Last Temptation of
Christ, hvar greina mátti vel hversu
heimstónlistin var orðin honum hug-
leikin. Og eftir því sem Gabriel eyddi
meira af sínum tíma í að sinna „æðri“
málefnum, þá má segja að áhugi al-
mennings hafi dofnað.
Kom það áþreifanlega í ljós er Us
leit loks dagsins ljós 1992 því þrátt
fyrir að vera poppuð í anda So og við-
brögð gagnrýnenda hafi verið já-
kvæð, þá urðu vinsældirnar ekki eins
miklar og forverans. Kannski liggur
skýringin einnig að hluta í því að þótt í
poppaðri kantinum sé, af Gabriel að
vera, þá var platan myrkari en forver-
inn, enda gekk hann í gegnum erfiðan
skilnað á meðan á gerð hennar stóð og
glímdi við aðra persónulega drauga
um það leyti.
Ári síðar sendi Gabriel frá sér aðra
tónleikaplötu sína, Secret World
Live, 1994 gaf hann út margmiðlunar-
verkefnið Xplora og árið 2000 kom út,
undir nafninu Ovo, tónlistin við marg-
miðlunarverkefni sem hann hafði ver-
ið beðinn um að búa til fyrir opnun
hinnar mislukkuðu Aldamótahvelf-
ingar við Thamesá í Lundúnum.
En „alvöru“ Gabriel-plötu er samt
enn beðið með jafnmikilli eftirvænt-
ingu. Í septemberlok mun sannast að
allt tekur enda, meira að segja biðin
eftir sólóplötu frá Peter Gabriel!
PETER GABRIEL
PETER GABRIEL (2)
PETER GABRIEL (3)
PETER GABRIEL (4)
PLAYS LIVE
BIRDY
SO
PASSION
SHAKING THE TREE
US
Gabriel gegnumtekinn
Á dögunum voru eldri verk Peters Gabriels gefin út, endurbætt og
í nýjum umbúðum. Skarphéðinn Guðmundsson kynnti sér útgáf-
una og farsælan feril þessa mikilsvirta tónlistarmanns.
Gabriel fór mikinn framan af
áratugnum níunda og komst á
tímabili í hóp söluhæstu poppara.
skarpi@mbl.is
Hönnunin á Gabriel-endurútgáfunum hefur
smekklegan heildarsvip.