Tíminn Sunnudagsblað - 04.09.1966, Blaðsíða 10

flutti mig til Stranda. Þar tók ég
bátinn til Þórshafnar, eftir að hafa
kvatt Daníel. Til Þórshafnar var kom-
ið um klukkan tíu um kvöldið.
Komið í Kirkjubæ á ný.
Klukkan sex á mánudagsmorgun-
inn kom Hekla til Þórshafnar. Um
níuleytið fór ég út til þess að hitta
Sigurð Joensen, en skrifstofa hans
var þá lokuð, og ég hringdi því heim
til hans, en ekki var anzað. Af og
til var ég að reyna að hafa samband
við hann um daginn án árangurs.
Ég fór nú að taka til dót mitt, því
að um hádegi varð ég að vera búinn
að rýma herbergið í gistihúsinu. Ég
fór síðan með föggur mínar um borð
í Heklu og keypti mér þar farseðil
til Kirkjubæjar, því að þangað átti
að fara með farþega af Heklu, eins
og ég hef áður getið um.
Leið allra erlendra ferðamanna,
sem heimsækja Færeyjar, liggur til
Kirkjubæjar. Sá staður er merkasti
sögustaður eyjanna, auðugur að forn-
um minjum, og mun ég síðar reyna
að skýra eitthvað frá því.
Þegar ég kom niður á hafnarbakk-
ann klukkan tæplega tvö, lenti ég í
bíl með fullorðnum þýzkum hjónum.
Ung stúlka, sem var með í bílnum,
var túlkur. Hún talaði við mig á
dönsku. En þegar við vorum skammt
komin, spurði hún mig að nafni. Þeg-
ar ég hafði sagt henni, hvað ég héti,
sagði hún, að við skyldum þá bara
nota móðurmálið, því hún væri ís-
lenzk í móðurætt og héti Halla, en
sænsk í föðurætt, og man ég ekki
ættarnafn hennar. Hún er stúdent
frá Lundi og vann nú við fornleifa-
gröft í Ólafskirkjunni í Kirkjubæ og
var að semja ritgerð um hann.
Skömmu áður en komið er að
Kirkjubæ, blasir við augum útsýni til
Velbastaða, Kolturs og Vogeyjar. Vel-
bastaðir standa hátt upp í hlíðinni, og
byggð er þar afar gömul. Þetta er
eina bæjarnafnið í Færeyjum, sem
endar á „stað.“ Þar hefur búið sama
ætt öldum saman, og er kóngsbónd-
inn, sem býr þar nú, 16. ættliðurinn.
Þegar komið var til Kirkjubæjar,
tók Páll Patursson kóngsbóndi á
móti hópnum og sýndi fólkinu gömlu
Menn hverfa af sjónar-
sviðinu, — fróðleikur týn-
ist. Það eína, sem getur
varðveitt hann, er hið rit-
aða orð.
— Lesendur blaðsins
eru beðnir að hafa þetta í
huga, þegar þeir komast
yfir fróðleik eða þekkingu,
sem ekki má glatast.
húsin á staðnum. Þegar gengið var
inn, var fyrst komið inn í stofuna,
þar sem prestaskólinn var að fornu.
í þessum skóla lærði Sverrir kon-
ungur til prests á unglingsárum sín-
um. Síðan var svo gengið í Stofuna,
sal, sem svo er nefndur. Þar flutti
Páll bóndi erindi um sögu staðarins
og mælti á íslenzku, en ungur mað-
ur, sem vann við fornleifagröftinn,
túlkaði á þýzku, því að margt af
ferðafólkinu á Heklu var þýzkt.
Á meðan Páll flutti erindi sitt,
höfðu sumir ferðalangarnir farið að
skoða Ólafskirkjuna, sem var reist í
kringum 1050 og er enn í dag notuð
sem sóknarkirkja. Þegar Páll hafði
lokið fyrirlestri sínum, sem var fróð-
legur og vel fluttur, var lagt af stað
til Þórshafnar, svo að mér vannst ekki
tími til að skoða Ólafskirkjuna.
Hinar upprunalegu höfuðbyggingar
í Kirkjubæ hafa sjálfsagt verið öflug-
ar steinbyggingar. Til þess benda hin-
ir metraþykku veggir í grunninum.
Timburbyggingarnar sem byggðar
hafa verið á hinum forna grunni, eru
einnig mjög gamlar, taldar vera um
níu hundruð ára. Þessar byggingar
í Kirkjubæ munu vera elztu timbur-
byggingar í heimi. Árið 1772 skall
mikil snjó- og aurskriða á bænum
og reif með sér stóra hluta bygging-
anna, en sem betur fór stóð þó eftir'
nær helmingur húsanna, þar á meðal
Stofan og prestaskólinn.
Sögnin um uppvöxt og æsku Sverr
is konungs er í stuttu máli á þessa
leið:
Um 1170 kom frá Noregi stúlka,
Gunnhildur að nafni, til Kirkjubæjar
og réðist þangað sem fjósakona. Um
jólaleytið ól hún dreng, sem hún
faldi í helli uppi í fjallinu, þar sem
hann var alinn upp og nærður á mjólk
þangi og kræklingi. Sama ár kom Uni,
vopnasmiður Sigurðar Noregskonungs
Haraldssonar gilla, til Kirkjubæjar.
Hér hitti hann Gunnhildi, sem hann
hafði séð síðast við hirð Sigurðar kon
ungs og borið ástarhug til. Hún reyndi
eftir fremsta megni að forðast Una,
en hann njósnaði um hana og komst
þannig að því, hvar Sverrir litli var
falinn. Hann sagði Gunnhildi síðan
að hann vissi sannleikann: Drengur-
inn væri sonur Sigurðar konungs.
Þessu Vildi hann þó halda leyndu
ef hún giftist sér, og vildi hann þá
gangast við drengnum sem syni sín-
um. Þessu varð hin örvinglaða stúlka
að ganga að, og þau voru gefin saman
af biskupi. Síðan héldu þau til Noregs
með drenginn. Fimm ára gamall kom
Sverrir þó aftur til Kirkjubæjar, þar
sem hann hlaut menntun sína í presta
skólanuim og var síðan vígður til
prests. Þegar móðir hans sagði hon-
um að lokum frá faðerni hans, sigldi
hann til Noregs og krafðist ríkis og
lauk ævi sinni sem einn mesti kon-
ungur lands síns.
En saga Kirkjubæjar hófst ekld
með Sverri. Við fornleifagröft 183<!
fannst brot úr rúnasteini, sem sýnlf
að byggð hefur verið í Kirkjubæ áf-
ið 800. Um 1020 bjó þar ÞórhallUJ
ríki. Hann var kvæntur konu, sem
Birna hét, og varð hún þjóðsagna,-
persóna í eyjunum. Eftir að Þórhall-
ur var myrtur, giftist Birna aftur, en
þessi seinni maður hennar var veg-
inn í bardaga við Sigmundssyni frá
Skúfey. í bardaganum brenndu bræð-
urnir öll hús í Kirkjubæ. Staðurinp
var síðan endurbyggður. Eftir þessá
atburði skipti Birna jarðeignum sín-
um milli þriggja dætra sinna. Hin
elzta fékk jarðeignir hennar á Vogeý,
hin næstelzta jarðeignir hennar á Aust
urey, en hin yngsta, Æsa, sem móð-
irin hafði mest dálæti á, fékk aðal-
bólið, sem tók yfir allan sUðurhluta
Staumeyjar, ásamt óbyggðri eyju,
Koltur. Þessi jarðeign er nú 184 ekr-
ur og ber 5000 sauðfjár og 200 naut-
gripi. Æsa lét reisa myndarlega stein
kirkju, ‘Sem vígð var heilagri Maríu,
og nokkru síðar komu fyrstu biskup-
ar til Kirkjubæjar. Sá fyrsti þeirra
hét Guðmundur. Fór vel á með hon
um og Æsu. En þegar biskup gerðist
hrumur, var honum skipaður aðstoð-
arbiskup, Matthías að nafni. Talið er,
að Guðmundur biskup hafi látizt 1105
og tók þá Matthías við biskupdómi
eftir hann. Hann var mjög óvinveittur
Æsu og tókst að lokum með klækj-
um að sölsa allar eigur hennar og
óðal undir biskupsstólinn. Sjálf var
Æsa dæmd til að hafast við á eyði-
eyjunni Koltri og lézt þar í hárri elli.
Ekkert í Kirkjubæ hefur þó eins
mikil áhrif á hugmyndaflug manns
og rústirnar af dómkirkjunni, þegar
maður stendur inni í henni og heyr-
ir storminn þjóta hvíslandi um boga-
dregin gluggagötin. Biskup sá, sem
hóf byggingu kirkjunnar, hét Erlend-
ur. Var það rétt fyrir árið 1300. í
suðurvegg kirkjunnar var geymt helgi
skrín, sem varðveitti bein úr dýrlingi
Orkneyinga, Magnúsi jarli helga, og
annað skrín með einum Þorláks
helga Skálholtsbiskups. Aldrei var
lokið við byggingu hinnar fögru
Magnúsardómkirkju, en svona hefur
hún staðið eins og rúst allar þessar
aldir.
Eyjarnar kvaddar.
Þegar ég var kominn til Þórshafn-
ar á fimmta tímanum, reyndi ég enn
að hitta Sigurð, en árangurslaust. Þá
keypti ég póstkort og skrifaði á það
kveðju mína og þakkir til þeirra
hjóna, því að mér fannst ég ekki
geta farið án þess, eftir alla þá vel-
vild og gestrisni, sem þau höfðu sýnt
mér. Síðan póstlagði ég kortið og hélt
um borð í Heklu, því að nú leið óð-
um að brottfarartíma skipsins. Á hafn
arbakkanum hitti ég stéttarbróður
Framhald á bls. 7M.
754
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ