Tíminn Sunnudagsblað - 04.09.1966, Blaðsíða 11

Hundar við málmleit
Þegar skriðjökull sverfur berg, ber
jiann möl og steina með sér, oft
íangar leiðir. Sé bergtegundin sér-
kennileg og auðþekkjanleg, þótt
hún sé komin langt frá þeim stað
er hún var á í öndverðu, er iðu-
lega hægðarleikur að gera sér í
hugarlund, hvernig skriðjölcull-
Inn hefur runnið og dreift úr sér.
Sé skrifstefna jökulsins þekkt, auð
velda líka þessar dreifar mönnum
að finna upphafsstaðinn, ef það
er hans, sem leitað er. Þvílík
verkefni hafa menn sífellt með
höndum í mörgum löndum.
Til dæmis finnast dreifar sér-
kennilegra bergtegunda í ná-
munda við Osló á norðanverðu Jót
landi, og af þessu er ljóst, að
snemma á ísöld hefur skriðjökull
sigið frá Noregi suður yfir Dan-
mörku. En jökultungan hefur aldr
ei komizt lengra en suður á mið-
bik Jótlands, því að sunnar eru
engir steinar af þessum norska
uppruna. Á Austur-Jótlandi er #
einnig auðþekkjanlegur jökulruðn
ingur af sænskum og finnskum upp
runa, og þangað hefur jökull meira
að segja ekið grjóti, sem hlýtur
að eíga uppruna á botni Eystra-
salts norðan við Gotland. Þessi
jökulruðnungur hefur borizt. með
jökultungu, sem kom úr austlægri
átt, þakti austurhluta Danmerkur,
en náði ekki til Vestur-Jótlands.
Sýnilegt er, að þessi skriðjökull
hefur komið síðar en hinn, því að
nonska grjótið liggur undir 'ninu,
þar sem þessir skriðjöklar hafa
báðir farið yfir.
Það getur oft haft hagnýtt gildi
að finna upprunastað jökulruðn-
ings, þegar um málmgrýti er að
ræða. Sé hann ókunnur, geta dreif
arnar ef til vill vísað mönnum á
fjall, þar sem málmar leynast.
Þessari aðferð hefur mjög verið
beitt við skipulega málmleit, til
dæmis í Noregi, en þó einkum í
Svíþjóð og Finnlandi.
Nú er brennisteinsborinn málm-
ur heldur óvananlegur. Hann veðr-
ast fljótt og oft er undir hælinn
lagt, hvernig mönnum tekst að
finna brennisteinskís, til dæmis
Einn góðan veðurdag hugkvæmd
ist finnskum málmleitarmanni,
Aarno Kahma, að úr því að menn
geta kennt þefs af brennisteins-
kís, sem er að veðrast, myndu
hundar, sem eru miklu þefnæmari,
eiga auðvelt með að finna hann.
jafnvel þótt hann væri þakinn
jarðvegslagi eða gróðri.
Finna þessum tókist að kenna
hundi, að þekkja þef af brenni-
steinskís. Það tók að vísu tvö ár.
En árið 1964 var kennslunni svo
langt komið, að hann hélt í fyrsta
skipti í alvarlegan leitarleiðangur
með hund sinn. Hundurinn reynd
ist svo fundvís, að í fyrra sumar
var afráðið að kanna, hvor
drýgri reyndist — hundurinn eða
æfður málmleitarmaður, er feng-
inn var til þátttöku í þessari til-
raun. Þriggja ferkílóm. skák var
skipt í tólf reiti, og leitaði hund
urinn í öðrum hvorum reit, en
maðurinn í hinum. Síðan var skipt
um reiti, og hundurinn látinn leita
í reitum mannsins, en maðurinn
eitum hundsins.
Allt, sem þeir fundu, var vand-
lega skráð og merkt á uppdrátt.
Varð niðurstaðan sú, að hundur-
inn kann kís á þrettán hundruð
og þrjátíu stöðum, en maðurinn
einungis á tvö hundruð og sjötiu.
Þar að auki fann hundurinn á fjór
um stöðum málma, er enginn vissi,
að þar væri von. Sumt af því, sem
hundurinn fann, var tíu til tuttugu
sentimetra í jörðu niðri.
Af þesisu er dregin sú ályktun,
að hundar séu mönnum mju:lu
fremri, ef leita skal málmgrýtis,
sem blandið er brennisteinskennd
um efnum.

Þeir, sem hugsa sér
aS halda Sunnudags-
blaðinu saman, ættu
því að athuga fyrr en
síðar, hvort eitthvað
vantar í hjá þeim og
ráða bót á því.
SIGURÐUR DRAÚMLAND:
Á ljóSU VOfí
Ljúfur blær frá Ijósu vori
lék um skógarrein.
Yfir hljóðan eyðidalinn
árdegissólin skein.
Þýðum rómi þrestir sungu
þúsundraddað lag,
meðan andi ilms og blóma
ungan signdi dag.
Enginn sá og enginn hlýddi.
Auð og þðgul sveit
vafði tregann vorsins blæjum,
vökubljúg og heit-
Yfir hverjum bakka og brekku
blundaði í geislum sorg,
líkt og svifi í söguljóma
sigruð draumaborg.
Handan yfir hnjúka bláa
hljóm frá skyldum brag
eyðidalnum söng í sefi
sunnanblær þann dag.
Andi fornra bændabýla
bróður sínum gaf
efni nóg að segja sögur
sveitum horfnum af.
Mætti vorsins mjúku litum
miðrar nætur sól,
óf í himintjöldin töfra
tröf um laut og hól.
Óttukyrðin yfir hvíldi
eins og gæfu-spá.
Heyrði líkt og léki hjarta
lind í bergi slá.
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
755