Tíminn Sunnudagsblað - 03.03.1973, Qupperneq 3

Eysteinn Sigurðsson:
Skáldaþættir 1750-1850 VIII
B j ar ni
Thorarensen
Fyrri hluti
1 ÚTVARPSERINDI, sem Sigur&ur
Nordal flutti á 150 ára afmæli Bjarna
Thorarensens 30. des. 1936, lýsti hann
þeirri skoöun sinni, að einungis tvö
nafngreind islenzk skáld, sem eldri
væru en Bjarni, yröu nefnd i sömu
andrá og hann, þeir Egill Skallagrims-
son og Hallgrimur Pétursson. Mat sem
þetta hlýtur aö visu jafnan a& vera
persónubundiö og háö smekk, en eigi
að siöur munu flestir geta tekiö undir
þaö, aö ekki gnæfi önnur ljóðskáld öllu
hærra hér á landi en þessir þrir frá
upphafi vega og fram á daga Bjarna.
Ctvirætt er a.m.k., aö hér er komiö aö
svipmesta skáldinu, sem fjallað hefur
veriö um i þessum þáttum til þessa.
Bjarni fæddist 1786 aö Brautarholti á
Kjalarnesi, en ólst upp aö Hliöarenda i
Fljótshlið. Faöir hans var Vigfús
Þórarinsson sýslumaður, bróöir
Stefáns amtmanns og hálfbróöir Jóns
Espólins, en Sigriður móöir þeirra var
systir Ölafs Stefánssonar stiftamt-
manns, svo að á þann hátt voru þeir
bræður náskyldir Stephensen ættinni.
Móðir Bjarna og kona Vigfúsar var
hins vegar Steinunn Bjarnadóttir,
Pálssonar landlæknis, og Rannveigar
Skúladóttur, Magnússonar landfógeta,
en systir Þórunnar, konu Sveins Páls-
sonar læknis. Stóðu þannig að Bjarna
traustir ættstofnar, auk þess sem heita
mátti, að hann ætti til frændsemi að
telja viö mestallt helzta stórmenni
landsins.
Snemma bar á frábærum námsgáf-
um Bjarna, og lauk hann stúdentsprófi
1802, þá 15 ára. Sama ár sigldi hann til
Hafnar og hóf háskólanám. Las hann
þar lög og lauk prófi 1807, tvitugur að
aldri, en dvaldi þar siðan enn um hriö
viö ýmis störf. Áriö 1810 fluttist hann
svo til Reykjavikur sem aöstoðarmað-
ur Castenschiolds amtmanns, jafn-
framt þvi sem hann gegndi dómstörf-
um við Landsyfirréttinn i forföllum
Benedikts Gröndals. Viö þessi störf
var hann næstu árin, en tók við föstu
dómarastarfi við réttinn 1817. Ari fyrr
hafði hann keypt jöröina Gufunes og
flutzt þangað, en þar bjó hann siðan
langa hrið. í kvonbænamálum varð
honum ýmislegt mótdrægt, en loks
kvæntist hann 1820 Hildi Bogadóttur,
Benediktssonar fræðimanns siðar á
Staöarfelli. Eignuðust þau tiu börn, og
þar af komust sex til fulloröinsára.
1820 varð hann og sýslumaður i Arnes-
sýslu og gegndi þvi starfi i tvö ár, en
tók þá aftur viö dómaraembættinu,
sem hann gegndi siðan til 1833, er hann
var skipaður amtmaður nyrðra. Sat
hann siðan I þvi embætti allt til dauða-
dags 1841 og bjó á Mööruvöllum i
Hörgárdal.
Sem að likum lætur .uröu embættis-
verkin meginhlutinn af ævistarfi
Bjarna, enda rækti hann þau jafnan af
hinni mestu alúð. Sem embættismaður
var hann strangur og siðavandur,
ásamt þvl sem hann var konunghollur
einvaldssinni i oröi og verki. En jafn-
framt þessu var hann framfaramaður
fyrir hönd þjóðar sinnar og sinnti ýms-
um umbótamálum, svo sem vegabót-
um yfir hálendið. Sömuleiðis tók hann
hugmyndinni um innlent þinghald
tveim höndum og studdi það ásamt
ýmsum hinna yngri manna, að Alþingi
yröi endurreist viö öxará. Birtist i þvi
i verki hin rómantiska skáldhugsjón
hans.
Skáldskap sinum sinnti hann þvi
ekki nema i hjáverkum, enda mun
mála sannast, aö samtimamenn hans
hafi haft ólikt meiri kynni af dómaran-
um og yfirvaldinu Bjarna Thoraren-
sen en skáldinu. Nokkuö af ljóðmælum
hans birtist þó að honum lifandi, og
það svo, að á efri árum hans hefur það
ekki getað farið fram hjá þeim, sem
fylgdust með, að þar var á feröinni eitt
af meiri háttar skáldum landsmanna.
Eysteinn Sigurðsson.
Almenna viðurkenningu fyrir skáld-
skap sinn hlaut hann þó naumast i lif-
anda lifi, og það var ekki fyrr en að
honum látnum, sem löndum hans fór
upp til hópa að skiljast, hvert skáld
hann hafði verið, enda komu kvæöi
hans ekki út i bókarformi fyrr en 1847.
1 bókmenntasögunni er Bjarni fyrst
og fremst merkur af tveimur ástæð-
um. í fyrsta lagi innleiöir hann róman-
tisk viðhorf I ljóðagerð landsmanna,
en þeirri stefnu kynntist hann snemma
á Hafnarárum sínum, m.a. af þvi að
hlýða á fyrirlestra Henriks Steffens
við Hafnarháskóla, er kynntu hana
þar. Hefur hann bersýnilega hrifizt af
rómantisku stefnunni, sem boöaði
frelsi skáldanna til að láta stjórnast af
hugarflugi sinu, tilfinningum og inn-
blæstri, ásamt dýrkun á fegurö og
glæsileika fjarlægrar fortiöar, en
hafnaði nytsemi- og fræöslukröfum
eldri skálda. 1 öðru lagi birtist hann i
kvæðum sinum sem kröfuhart og aga-
samt karlmenni, er þó býr einnig yfir
mildum og mannlegum eðlisþáttum
Samémar hann þetta tvennt i þeim
mæli, að i kvæðunum er hverjum
manni hollt að leita sér sálufélags.
Kvæði Bjárna eru vitaskuld margs
konar og sundurleit að efni, en þau
sem hæst ber skiptast nokkuö sjálf-
krafa i þrjá flokka, þ.e. ættjarðar- og
Sunnudagsblað Tímans
195