Íslendingaþættir Tímans - 19.01.1980, Blaðsíða 10

Sigríður Hjálmarsdóttir
frá Brandsstöðum
F. 30. des. 1898
D. 10. okt. 1979.
Lengi býr aö fyrstu gerð. Nú munu liðin
32 ár siðan Sigriður Hjálmarsdóttir frá
Brandsstöðum fór alfarin úr breiðfirskum
byggðum. Þegar lát hennar bar að hönd-
um, þá snart fréttin mig með margföldu
afli samanborið við það sem algengast er
þegar kunningjarnir hverfa.
Aftur og aftur flæða öldur minninganna
af hafi timans og taka hugann fanginn. Þá
kemur á daginn hve áhrifin frá nágrönn-
unum eru mikill partur af þvi sem fylgsni
hugans hafa geymt frá barns- og
unglingsárunum.
Stúlkubarn fæddist utan hjónabands
var olnbogabarn alla ævi en varð samt að
vera sterkasta reipið og bjarghringur
allra fjölskyldustiga ættar sinnar frá
bernsku til elli. Það er mjög með hálfum
huga sem ég verð við kalli óviðráðanlegr-
ar skyldu, sem krefst að ég beri nokkra
fleti sögu hennar upp að birtunni, svo
minning Siggu á Brandsstöðum liggi ekki
óbætt hjá garði.
Á harðindakaflanum 1880—1890 reyndi
á allslausa bændur og þeirra fólk. Stund-
um fékkst leiguábúð á jarðarparti eða
koti, stundum aðeins húsmennska.
Hjálmar Markússon var harður af sér og
mun litt hafa bognað, heldur lært að beita
vægðarlausu ráðriki. Elisabet kona hans
mun hafa verið eldri en hann. Synir þeirra
tveir dóu ungir, Nói af slysförum á
unglingsárum þegar hann fékk krampa i
fjallavatni. Hjálmar tók unga vinnukonu
^trandasýslu, Guðrúnu
Snæbjörnsdóttur. Með henni átti hann tvö
börn, Pál og Sigríði og var hún yngri.
Guðrún tók við hlutverki húsmóðurinnar i
einu og öllu, en Elisabet lauk ævi gamal-
mennis á heimilinu. Fyrsta liknarhlut-
verk Sigrlðar var við að sinna Elisabetu.
Páll varð fyrir slysi ómálga barn, hrap-
aði i stiga og missti heyrnina. Þar með
voru þau örlög ráðin, að Sigriður varð
verndari hans alla hans ævi.Páll lærði hjá
Margréti Bjarnadóttur frá Reykhólum.
Hann varð liðtækur og gáfur hans náðu
furðanlegum þroska, þó ekki yröi hann
eigin húsbóndi.
örstutt er milli Brandsstaða og Hamar-
lands. Þar bjó ungur örlyndur bóndi,
Stefán Jónsson úr Strandasýslu. Ótal
sinnum lágu saman leiðir þeirra sem
sinntu búsmala og ráku erindi.
Ljósmóðirin á Reykjanesi, Ingveldur
Pétursdóttir, sagði seinna svo frá þegar
Stefán hóf máls við hana: „Ég veit þú
heyrir það sem talað er. Það er satt. Ég á
það. Ég bið þig að sitja yfir henni”.
Sigriður var nálægt 17 ára aldri þegar
dóttir þeirra, Þórey Jónina Stefánsdóttir,
fæddist. Aður hraktist Stefán meö sina
fjölskyldu i fjarlæga sveit og kom ekki
meira við sögu þeirra mæðgna. Sigriöur
sætti ótrúlegri harðýðgi af föður sinum,
og leið nauð þegar fastast svarf að vegna
strangleika hans. En styrkur hennar
sjálfrar var þvilikur, að óbuguð kom hún
úr þeirri raun eins og öðrum. Dóttir henn-
ar var tápmikil og hörð af sér. Undrafljótt
sneristtaflið við. Hjálmar varð blindur og
þar kom, að varla mátti Þórey sleppa af
honum hendi.
Aftur kom skrið á atburðarásina. Þegar
Þórey var nálægt 10 ára aldri, fluttist Jón
Nielsson frá Hafnarhólmi á Selströnd að
Brandsstöðum sem unnusti Sigriöar. 1
vorþeynum féll heytorfsspilda ofanyfir
Hjálmar bónda og lét hann þar lifið.
Blindan hafði dulið honum háskann sem
dómgreind sjáandi manns hlaut aö
skynja. Þvi fór sem fór. Þetta dauðsfall
dró þann dilk á eftir sér, að Brandsstaða-
fólkið var svipt jarðnæðinu vorið 1929 og
átti engra kosta völ nema aö fara I vinnu-
mennsku. Þá var sonur Sigriðar og Jóns,
Gunnar Hjálmar, á fyrsta ári. Þau fengu
að halda hópinn I vistinni hjá Magnúsi
Ingimundarsyni á Miðjanesi, nema Páll,
sem var á næsta bæ það eina ár. Vorið
eftir fengu þau jarðnæði I Múla i Þorska-
firði. Þar héldu þau hópinn sex saman. Þó
þetta væru kreppuárin, þá grunar mig að
árin á Múlakoti, eins og alltaf var sagt,
hafi verið árin sem Sigriði leið best. Þetta
var sterkliðaö heimili. Jón og Páll á besta
aldri. Sigriður sjálf lifði þar mestu þrek-
og manndómsár sin. Guörún móðir henn-
ar enn til trausts og halds innanbæjar og
Þórey að breytast úr tápmiklum unglingi
I fullþroska konu. En Múlakotsárin uröu
færri en varði. Þórey giftist Þórði Andrés-
syni frá Þórisstöðum og bjuggu þau á
Hjöllum. Leiöir skildi að fullu þeirra Jóns
og Sigriðar og hann var einbúi uppfrá þvi.
Banalegu Guðrúnar bar að á Hallsteins-
nesi þar sem fjölskyldan var skamma
hrið. Guðrún Snæbjörnsdóttir var fágæta
islendingaþættir
Júlíana J. Sturlaugsdóttir
F. 3. sept. 1880—d. 30. okt. 1979. Siðar leidau *jUoui uciiUui ljúfrar ömmu barnabörnin.
Man ég löngu liðna daga Blessuð varstu brosi og tárum
ljúft þeir skina um vitund mina. Man hve bjart á Miðjanesi barna þinna að hinstu stundu.
mér þin bros og augu lýstu. Gekk nú heil til gleöisala
Yfir þér var eilif hviti Guðs á brautu óskalanda.
eins og mjöll á tindi björtum Blessi Drottinn bliðri höndu
speglar himins hljóðu fegurð börn þin öllog hjartans vini.
helgri ró i logni og stormum. Syngi fljólsins bláa bylgja bliðan söng við hvilu þina.
Ávallt vakti óskaheimur Leyfi hann þér á ljósavangi
ástar þinnar manni og börnum. lifsins, þina vini að finna.
Gleði og fegurð gaf og veitti Arelius
göfgi þin I haustsins skuggum. Nielsson.
10